Οι συνθήκες και το ευρώ ως «ταξικό εργαλείο» – Οι συνέπειες ενός Grexit
Του Πέτρου Ι. Μηλιαράκη*
Είναι γνωστό ότι ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, κ. Β. Σόιμπλε, ακραιφνής Χριστιανοδημοκράτης και ανένδοτος εκπρόσωπος της Δεξιάς, ως άμεσος υπερασπιστής των συμφερόντων της KFW, αντιλαμβάνεται ως εμπόλεμη την κατάσταση με την Ελλάδα της Αριστεράς. Το αυτό ασφαλώς ισχύει και για τις δεξιές κυβερνήσεις που κυρίως εκδηλώνουν ακραία συμπεριφορά στο πλαίσιο του Eurogroup. Ο σοβαρός παρατηρητής των γεγονότων που αφορούν πλέον συνολικώς την Ευρωπαϊκή Ένωση, αντιλαμβάνεται ότι δεν υπάρχει Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά μόνο Ευρωζώνη. Τα πάντα λειτουργούν πέριξ του νομίσματος και για το νόμισμα. Αυτό το αποκάλυψε με πολύ σαφή τρόπο η καγκελάριος Α. Μέρκελ σε πρόσφατη ομιλία της όταν διατύπωσε τη θεωρία ότι «η αλληλεγγύη δεν είναι μονόδρομος». Έτσι, άφησε κενό λόγου να υποθέσει ο παρατηρητής ότι σύμφωνα με τη θεωρία αυτή «μονόδρομος μπορεί να είναι η ανθρωπιστική κρίση».
Η σημερινή ελίτ που «διαφεντεύει» την Ευρωπαϊκή Ένωση μάλλον δεν έχει καταλάβει περί τίνος πρόκειται. Ότι, δηλαδή, πέραν και πάνω από τις κομματικές ορέξεις των Χριστιανοδημοκρατών και τις δανειακές συμβάσεις, υπάρχουν οι Συνθήκες, καθώς και ότι το ευρώ δεν πρέπει να είναι όργανο προκειμένου να μετατραπούν τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης σε δυο κατηγορίες κυριαρχίας που να αφορούν δανειστές και δανειζόμενους.
Οι Συνθήκες που αφορούν πρωτογενές Ενωσιακό Ευρωπαϊκό Δίκαιο
Με βάση τις Συνθήκες1 που υπερισχύουν των δανειακών συμβάσεων, η Ευρωπαϊκή Ένωση «προάγει την ειρήνη, τις αξίες της και την ευημερία των λαών της», «παρέχει ασφάλεια και δικαιοσύνη στους πολίτες», «προάγει την οικονομική και κοινωνική συνοχή», «την κοινωνική πρόοδο» και την «αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών». Επίσης, με βάση τις Συνθήκες «αναγνωρίζεται η κοινωνία των πολιτών» και θεσπίζονται τόσο η υποχρέωση για την «πλήρη απασχόληση και την κοινωνική πρόοδο» όσο και η «καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού».
Ταυτοχρόνως, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεσμεύεται: α) Από «τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων»2 δυνάμει του οποίου «η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη και πρέπει να είναι σεβαστή και να προστατεύεται» και β) από «την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών».
Οι προαναφερόμενοι αυστηροί κανόνες είτε αρέσουν, είτε δεν αρέσουν αφορούν αυστηρό Δίκαιο το οποίο επιβάλλεται πρωτογενώς. Όποιος, δε, αντιπολιτεύεται το πρωτογενές Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναλαμβάνει τα κόστη όχι μόνο της οικονομίας, αλλά και της Ιστορίας.
Οι δυνατότητες που έχει η Ελλάδα
Όποιος θεωρήσει ότι η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας με κυρίαρχη αναφορά στην Κρήτη στερείται σημασίας, πλανάται περί τα πράγματα. Και η πλάνη αυτή θα είναι εσχάτη.
Στο σύγχρονο γίγνεσθαι η Ελλάδα συνιστά κομβικό σημείο στο γεωπολιτικό χάρτη. Επίσης, η ένταξη (καλώς ή κακώς!..) της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, δεν είναι χωρίς συνέπειες για το «όλον σύστημα».
Εάν νομίζουν οι θιασώτες των χριστιανοδημοκρατικών κέντρων αποφάσεων ότι θα τιμωρηθεί η χώρα μας και ο λαός της με στέρηση ρευστότητας και έξοδο από το ευρωσύστημα, καλό θα είναι να αντιληφθούν τα παρακάτω εξόχως σοβαρά:
α) Μια τέτοια διαδικασία πέραν του «ντόμινο», θα προκαλέσει και «τσουνάμι» οικονομικών εξελίξεων. Το «τσουνάμι» αυτό είναι άγνωστο ακόμη «τι» θα συμπαρασύρει. Αναφέρομαι σε «αχαρτογράφητα ύδατα». Ομαλός τρόπος μετάβασης σε εθνικό νόμισμα δεν υφίσταται ούτε για την Ελλάδα, ούτε για την Ευρώπη, ούτε για την παγκόσμια οικονομία. Και τούτο γιατί το ευρωσύστημα αφορά αναπόσπαστο τμήμα του μακροσυστήματος3. Ασφαλώς μια τέτοια διαδικασία (εάν προκύψει), θα είναι επώδυνη για τον ελληνικό λαό, εάν μάλιστα, λάβει χώρα με βίαιο τρόπο. Το ίδιο, όμως, επώδυνη θα είναι και για το όλον σύστημα. Και αυτό το γνωρίζουν κάλλιστα τα «κέντρα λήψης αποφάσεων». Μια τέτοια, δε, διαδικασία θα αφορά υλικές πράξεις και όχι νόμιμη διαδικασία προβλεπόμενη από τις Συνθήκες. Τέτοια διαδικασία και τέτοια πρόνοια εξόδου της Ελλάδας από το ευρωσύστημα με βάση τους υφιστάμενους κανόνες Δικαίου δεν υφίσταται. Συνεπώς, θα υπάρξει πραξικόπημα μιας οικονομικής ολιγαρχίας.
β) Πέραν αυτού θα υπάρχει απρόοπτη μεταβολή των περιστάσεων και των συνθηκών. Εφαρμοστέος κανόνας στην περίπτωση αυτή είναι η παρ. 1β του άρθρου 62 της Συνθήκης της Βιέννης, που αφορά Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο. Έτσι ενδεχόμενο Grexit θα έχει ως αποτέλεσμα «να μεταβάλλεται ριζικώς η έκταση των υποχρεώσεων που απομένει να εκπληρωθούν…
Υπ’ όψιν ότι η όλη δογματική των συμβατικών δανειακών δεσμεύσεων της Ελλάδας, τελεί υπό την ανένδοτη προϋπόθεση ότι η Ελλάδα ανήκει στην ευρωζώνη. Ότι δηλαδή εισπράττει φόρους σε ευρώ και αποδίδει δανειακές υποχρεώσεις σε ευρώ. Το Grexit θα αφορά ανατροπή αυτών των υποχρεώσεων. Άλλωστε, πάγιο δόγμα της διεθνούς και ευρωπαϊκής νομικής επιστήμης είναι ότι «ουδείς υποχρεώνεται σε αδύνατη παροχή». Συνεπώς, οι δανειακές υποχρεώσεις της Ελλάδας θα λάβουν χώρα στο εθνικό νόμισμα και στην ισοτιμία που θα έχει καθοριστεί.
Η Ελλάδα με τη γεωπολιτική της αξία και σημασία, αλλά και τις δυνατότητες παραγωγικής ανασυγκρότησης του λαού της και της κοινωνίας της δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται από καθέδρας από κανένα κέντρο εξουσίας! Όποιος υποτιμήσει τη σημασία και αξία της Ελλάδας θα εισπράξει «το μισθό της δικής του πραγμάτειας», όπως θα έλεγε και ο ποιητής!
Το ευρώ ως «ταξικό εργαλείο»
Στο σημείο αυτό δεν θα αναφερθώ στους όρους υπό τους οποίους έχει οικοδομηθεί το ενιαίο νόμισμα και «τι είδους ενιαίο νόμισμα είναι αυτό». Δεν θα αναφερθώ στην ανισόμερη ανάπτυξη του καπιταλισμού στις επιμέρους χώρες που συγκροτούν την Ευρωζώνη, στα με επιπόλαιο τρόπο κριτήρια του Μάαστριχτ4, ούτε στα διαφορετικά επιτόκια που αφορούν κάθε κράτος-μέλος χωριστά, αλλά ούτε και στην έλλειψη πολιτικής ενοποίησης, καθώς δεν θα αναφερθώ και στο ότι οι ελλείψεις αυτές εισάγουν μια πρωτοείσαχτη αντίληψη στην παγκόσμια ιστορία του χρήματος ως νομίσματος.
Εάν στη σημερινή ελίτ που διαφεντεύει την Ευρωπαϊκή Ένωση καταστεί «χρυσός κανόνας» ότι το ευρώ είναι αυστηρώς «ταξικό εργαλείο», τότε, σε σύντομο χρονικό διάστημα θα τεθεί σε αμφιβολία η προοπτική πολιτικής ενοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι σημερινές ηγεσίες στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι αχθοφόροι ιστορικού βάρους. Και τούτο γιατί εάν η πολιτική ελίτ που επικυριαρχεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αντιληφθεί τους κινδύνους που μπορεί να συμπαρασύρουν το ευρωσύστημα και το μακροσύστημα, και επικρατήσει η επιλογή «τιμωρητικής συμπεριφοράς» στο Δίκαιο, εύλογο και νόμιμο αίτημα του Ελληνικού λαού για αποφυγή της ανθρωπιστικής κρίσης, τότε το όλον εποικοδόμημα θα υποστεί ανήκεστη βλάβη και κρίση.
Και θα υποστεί ανήκεστη βλάβη και κρίση γιατί με αποκλειστική ευθύνη των νεοφιλελεύθερων και συντηρητικών δυνάμεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ευρώ θα έχει καταστεί στενά «ταξικό εργαλείο» του οποίου η αποστολή δεν θα είναι η λειτουργία του ως μέσου κυκλοφορίας ή μονάδας μέτρησης αξίας, αλλά η λειτουργία του θα είναι αυστηρώς ως μέσου συσσώρευσης πλούτου, ως μέσου άνισης αναδιανομής, ως μέσου στέρησης κυριαρχίας με αντίστοιχη αύξηση κυριαρχίας άλλου κράτους-μέλους και ως όρου επαχθούς δανεισμού.
Έτσι, το ευρώ θα έχει καταστεί «ταξικό εργαλείο» δημιουργίας ανθρωπιστικών κρίσεων, με απρόβλεπτες συνέπειες λόγω των κοινωνικών εκρήξεων, τις οποίες οι αντικειμενικές συνθήκες θα αναδείξουν και θα γεννήσουν.
(1) Βλ. συνδυασμό διατάξεων των άρθρων 1, 2, 3, 6, 9, 10, 11 παρ. 2 ΣΕΕ και του άρθρου 151 ΣΛΕΕ
(2) Βλ. Άρθρο 1 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως είναι προσαρτημένο στη Συνθήκη της Λισσαβώνας.
(3) Βλ. Πέτρος Ι. Μηλιαράκης, Μακροσύστημα και Ευρωσύστημα (προλογίζει ο Νίκος Κοτζιάς), Εκδόσεις Λιβάνη, 2009, σελ. 113 και επ.
(4) Βλ. άρθρα 1 και 2 του 12ου Πρωτοκόλλου σε συνδυασμό με το άρθρο 126 ΣΛΕΕ.
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια (E.C.H.R. /GC-EU). Είναι μέλος της Ο.Μ. ΣΥΡΙΖΑ Βιάννου Ηρακλείου καθώς και μέλος της Γραμματείας του Τμήματος Ευρωπαϊκής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ
