Το φάντασμα του Κατίν έχει γίνει για τη μετακκομουνιστική Πολωνία, κάτι σαν ομολογία πίστης. Του Γιώργου Τσίπρα
Ποιο γεγονός στην Ιστορία και συλλογική μνήμη μιας χώρας θα μπορούσε να είναι τόσο σημαντικό, ώστε στην 70ή επέτειό του η μισή πολιτειακή ηγεσία να μεταβαίνει στο εξωτερικό για εκδηλώσεις στη μνήμη του και, λίγες μέρες μετά, να μεταβαίνει και η άλλη μισή, που δεν προσκλήθηκε την πρώτη φορά, για να διοργανώσει δικές της εκδηλώσεις; Μήπως είναι η γενοκτονία του 1916 στην Ιστορία της σύγχρονης Αρμενίας; Όχι.
Πρόκειται για τη σύγχρονη Πολωνία. Το ιστορικό γεγονός είναι το «Κατίν», δηλαδή η αμφιλεγόμενη τύχη ορισμένων από τους Πολωνούς κρατούμενους των σοβιετικών Αρχών μετά το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σύμφωνα με την επικρατούσα στην Πολωνία και στη δυτική σοβιετολογία άποψη, μερικές χιλιάδες κρατουμένων, κυρίως αξιωματικοί του στρατού, χωροφύλακες και άλλοι, εκτελέστηκαν το 1940. Μα και πάλι, σε τι ξεχωρίζει το γεγονός ή «γεγονός» αυτό τόσο πολύ σε μια χώρα, που έχασε στον πόλεμο πάνω από έξι εκατ. ανθρώπους από τους ναζί κατακτητές; Πολωνός αξιωματούχος δήλωνε, μετά το αεροπορικό ατύχημα στο Σμόλενσκ, πως η Πολωνία έχασε, για μία ακόμη φορά, την ηγεσία της, που πήγαινε να τιμήσει την ηγεσία που χάθηκε στο «Κατίν». Μια επίσης περίεργη προσέγγιση, όταν η Πολωνία ήταν η κατεξοχήν κατεχόμενη χώρα όπου οι ναζί εφάρμοσαν συστηματική πολιτική εξόντωσης των διαφόρων ελίτ, ιδιαίτερα της πνευματικής της ελίτ.
Το φάντασμα του Κατίν έχει γίνει για τη μετακομμουνιστική Πολωνία, κάτι σαν ομολογία πίστης. Όσο πιο βαθιά συντετριμμένος δηλώνει κανείς γι’ αυτήν την προ εβδομηκονταετίας σκοτεινή υπόθεση, τόσο πιο Πολωνός είναι κατά τεκμήριο, τόσο πιο πιστός οπαδός της μετακομμουνιστικής φιλοαμερικανικής «δημοκρατίας». Η διοργάνωση ξεχωριστών εκδηλώσεων μνήμης γι’ αυτή την υπόθεση μπορεί και αποτελεί πεδίο αντιπαράθεσης των αντιτιθέμενων ομάδων του προέδρου και του πρωθυπουργού. Και είναι βέβαιο πως η πρεμούρα να μην ματαιωθούν οι εκδηλώσεις μνήμης από μια ενδεχόμενη προσγείωση στο Μινσκ και καθυστέρηση λίγων ωρών της προεδρικής αποστολής (τρεις μέρες μετά την πρωθυπουργική αποστολή) υπήρξε ο κυριότερος λόγος της πίεσης να πραγματοποιηθεί, με κάθε τρόπο, μια άκρως επικίνδυνη προσγείωση, ύστερα από τρεις αποτυχημένες απόπειρες και ενάντια στις προειδοποιήσεις του Πύργου Ελέγχου.
Στην επιφάνεια ήρθε ταυτόχρονα και μια άλλη προϊστορία που, ίσως, εμπλέκεται στο ατύχημα. Ο ίδιος πιλότος είχε αρνηθεί να προσγειωθεί στην Τιφλίδα, εν μέσω των ένοπλων συγκρούσεων του τελευταίου πολέμου Γεωργίας-Ρωσίας, παρά τις έντονες πιέσεις του προέδρου Καζίνσκι, που ήταν και πάλι ο υψηλότατος επιβάτης του αεροσκάφους. Τι, ακριβώς, γύρευε στην Τιφλίδα ο ηγέτης μιας φιλοαμερικανικής χώρας εν μέσω μιας σύρραξης, υποκινημένης από τις ΗΠΑ, με ένα αεροσκάφος που αρχικό προορισμό είχε το Αζερμπαϊτζάν, δεν θα το μάθουμε… Ο πιλότος είχε απειληθεί τότε με απόλυση. Σύμφωνα με μια εκδοχή, το περιστατικό αυτό έπαιξε το ρόλο του στην απόφαση του ίδιου πιλότου να επιχειρήσει, τελικά, την προσγείωση στο Σμόλενσκ…
