Η λαϊκή δυσαρέσκεια αναστατώνει τους πολιτικούς συσχετισμούς
του Ερρίκου Φινάλη
Την προηγούμενη Κυριακή πραγματοποιήθηκαν διπλές εκλογές στην Αργεντινή: για την ανάδειξη του προέδρου που θα διαδεχθεί την απερχόμενη Κριστίνα Κίρχνερ, η οποία δεν μπορούσε να ξαναθέσει υποψηφιότητα επειδή συμπλήρωσε δύο συνεχείς θητείες, και για την ανανέωση της Βουλής και της Γερουσίας. Το εκλογικό μέτωπο της απερχόμενης προέδρου έχασε την απόλυτη πλειοψηφία που διέθετε στη Βουλή, αλλά κατάφερε να τη διατηρήσει στη Γερουσία. Υπέστη μεγάλη ζημιά όμως στις προεδρικές εκλογές, όπου δεν επιβεβαιώθηκε ο αναμενόμενος περίπατος του κυβερνητικού υποψηφίου Ντανιέλ Σιόλι.
Ξαναρχίζει έτσι η συζήτηση σχετικά με το αν υφίσταται ή όχι μια τάση παλινδρόμησης μεγάλου μέρους της Λατινικής Αμερικής σε πιο συντηρητικές κατευθύνσεις, μετά από δύο σχεδόν δεκαετίες αλλαγών στις περισσότερες χώρες της. Αλλαγών που ήρθαν σαν αποτέλεσμα μεγάλων λαϊκών κινημάτων και, παρά το διαφορετικό βάθος τους από χώρα σε χώρα (με τη Βολιβία και τη Βενεζουέλα να είναι πολιτικά και κοινωνικά οι πιο προωθημένες περιπτώσεις μετάβασης), απέσπασαν τη Λατινική Αμερική από τον ασφυκτικό έλεγχο των ΗΠΑ και άλλαξαν τους περιφερειακούς συσχετισμούς.
Πικρή και φτωχή πρωτιά για τον εκλεκτό της Κίρχνερ
Ο Σιόλι, υποψήφιος πρόεδρος του κεντροαριστερού κυβερνητικού στρατοπέδου που είχε διατελέσει αντιπρόεδρος το 2003-2007 και κυβερνήτης της επαρχίας του Μπουένος Άιρες μέχρι σήμερα, απέσπασε μόλις 36,9%. Θα αναγκαστεί έτσι να αντιμετωπίσει σε δεύτερο γύρο τον Μαουρίσιο Μάκρι, βασικό υποψήφιο της κεντροδεξιάς αντιπολίτευσης, που πήρε 34,3%. Τρίτος ήρθε, με 21,3%, ο Σέρχιο Μάσα, πρώην συνεργάτης των Κίρχνερ που αποσπάστηκε από το κυβερνητικό στρατόπεδο. Οι υποψήφιοι της εκ νέου πολυδιασπασμένης Αριστεράς περιορίστηκαν σε μονοψήφια ποσοστά ή δεν συμμετείχαν καν, αφού δεν κατάφεραν να περάσουν το σκόπελο των προκριματικών εκλογών που έγιναν τον περασμένο Αύγουστο…
Ήταν ακριβώς οι προκριματικές του Αυγούστου που έκαναν το κυβερνητικό στρατόπεδο να νομίσει ότι η αναμέτρηση για την προεδρία θα είναι σχετικά εύκολη, αφού τότε η ψαλίδα μεταξύ του κεντροαριστερού Σιόλι και του κεντροδεξιού Μάκρι υπερέβη το 8%. Όμως μέσα στους δύο μήνες που ακολούθησαν η ψαλίδα έκλεισε επικίνδυνα. Η κούραση από τρεις συνεχόμενες θητείες των Κίρχνερ (μία του Νέστορ Κίρχνερ το 2003-2007 και δύο της συζύγου του Κριστίνα το 2007-2015), καθώς και το γεγονός ότι η ακόμη δημοφιλής Κριστίνα Κίρχνερ δεν μπορούσε να είναι ξανά υποψήφια, δεν είναι οι μοναδικοί λόγοι του κακού αποτελέσματος.
Τιμωρητική ψήφος
Ελλείψει «πραγματικής» εναλλακτικής λύσης, πάνω από δύο εκατομμύρια ψηφοφόροι που απείχαν ή ψήφισαν λευκό-άκυρο στις προκριματικές εκλογές του Αυγούστου, τώρα ενίσχυσαν είτε τον Μάκρι είτε τον Μάσα. Αυτή η στρεβλή έκφραση της αυξανόμενης λαϊκής δυσαρέσκειας και της διάθεσης τιμωρίας του κυβερνητικού στρατοπέδου δεν διέφυγε του κεντροδεξιού Μάκρι που, σε μια επίδειξη σεμνότητας και μετριοπάθειας, έσπευσε να ευχαριστήσει «όσους με ψήφισαν παρόλο που δεν μοιράζονται τις ιδέες μου, και το γνωρίζω».
Έτσι το στρατόπεδο της απερχόμενης προέδρου υπέστη μια πολιτική ήττα, που ακόμη βέβαια δεν είναι οριστική – αφού ελπίζει στον «επαναπατρισμό» των περισσότερων ψηφοφόρων του «αντάρτη» Μάσα. Την ήττα αυτή προκάλεσε η δυσαρέσκεια εξαιτίας της χειροτέρευσης των υλικών συνθηκών διαβίωσης για εκατομμύρια Αργεντίνους (αύξηση της διαφθοράς, της φτώχειας και της ανεργίας), αλλά και λόγω της αυξανόμενης ανασφάλειας που προκαλεί στους πολίτες η ολοένα και πιο ανεξέλεγκτη εγκληματική δράση μαφιόζικων δικτύων – ιδίως εμπόρων ναρκωτικών. Έπαιξε επίσης ρόλο η οργή για τη διευρυμένη νοθεία στις προκριματικές εκλογές που σε ορισμένες περιπτώσεις οδήγησε σε μαχητικές λαϊκές διαμαρτυρίες με έντονη ανάμιξη της Αριστεράς. Στη βόρεια επαρχία Τουκουμάν σημειώθηκαν οι πιο οργισμένες αντιδράσεις, με εμπρηστικές επιθέσεις σε εκλογικά κέντρα και κυβερνητικά κτίρια.
Πολιτική αστάθεια διαρκείας ενόψει;
Μ’ αυτά και μ’ αυτά, την περασμένη Κυριακή διαψεύστηκαν οι δημοσκοπήσεις, που προέβλεπαν άνετη πρωτιά για τον Σιόλι, αφού εκούσια ή ακούσια δεν μπόρεσαν να ανιχνεύσουν το νέο κύμα λαϊκής δυσαρέσκειας. Αγνοήθηκαν ακόμη και «επεισόδια» που έδιναν μια πρόγευση του τι μπορούσε να ακολουθήσει – όπως η οξεία αντιπαράθεση στην καθιερωμένη πλέον Εθνική Συνάντηση Γυναικών, που συγκεντρώνει κάθε χρόνο δεκάδες χιλιάδες γυναίκες από ένα ευρύ φάσμα πολιτικών οργανώσεων και κοινωνικών κινημάτων. Εκεί οι υποστηρίκτριες της Κίρχνερ ηττήθηκαν πολιτικά και οργανωτικά από τις «αριστερίστριες» του Επαναστατικού Κ.Κ. Αργεντινής και άλλων αριστερών οργανώσεων, καθώς το κυβερνητικό στρατόπεδο χρεώθηκε μεταξύ άλλων και την απραξία μπροστά στις ολοένα και περισσότερες βίαιες επιθέσεις, βιασμούς και δολοφονίες γυναικών.
Η παράταση της εκλογικής αγωνίας μέχρι τις 22 Νοεμβρίου, οπότε θα διεξαχθεί ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών, μπορεί λοιπόν να αποτελέσει τον προάγγελο της εισόδου της Αργεντινής (μιας χώρας που επηρεάζει τις εξελίξεις σε ολόκληρη την υποήπειρο) σε ένα νέο γύρο βαθιάς πολιτικής κρίσης. Η αστάθεια εγκαθίσταται για τα καλά, αφού και οι δύο προεδρικοί υποψήφιοι έχουν δώσει προεκλογικές υποσχέσεις που δεν θα τηρήσουν. Το πιο άμεσο πρόβλημα το αντιμετωπίζει βέβαια το ήδη διασπασμένο περονιστικό στρατόπεδο, που όμως ελέγχει πάντα μαζικές κοινωνικές οργανώσεις, μεταξύ των οποίων και μεγάλα συνδικάτα.
Οι σιωπές των δύο υποψηφίων
Η ευρεία λαϊκή βάση των περονιστών είναι εξίσου δυσαρεστημένη με τους υπόλοιπους πολίτες. Όποιος και να εκλεγεί πρόεδρος, αυτή η λαϊκή βάση δεν πρόκειται να δεχθεί αδιαμαρτύρητα την υποταγή στα κελεύσματα ξένων δυνάμεων, που απαιτούν να ξαναδέσουν τη θηλιά γύρω από το λαιμό της Αργεντινής με νέα «δάνεια» ώστε να ξεπληρωθούν τα παλιότερα «χρέη». Οι «αγορές» και οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις ζητούν βέβαια βαριά ανταλλάγματα για να προχωρήσουν σε τέτοιες «διευκολύνσεις». Εξ ου και η σιωπή τόσο του Σιόλι όσο και του Μάκρι σε ευαίσθητα θέματα, όπως η συνεχιζόμενη κατοχή των νήσων Μαλβίνων από τη Βρετανία ή η σχεδιαζόμενη παροχή υποδομών στην Κίνα, και φυσικά η σταδιακή αποδυνάμωση των αργεντίνικων Ενόπλων Δυνάμεων, που αποτελεί «προαπαιτούμενο» για νέο δανεισμό. Δεν μιλούν όμως ούτε για τις σκανδαλώδεις διευκολύνσεις σε ξένους μεγαλογαιοκτήμονες (όπως ο Σόρος και ο Μπένετον) που κατέχουν τεράστιες εκτάσεις γης, ιδίως στο νότο της Αργεντινής…
Ο λαός της Αργεντινής, που έστειλε ένα σπουδαίο μήνυμα σε όλο τον κόσμο με την εξέγερσή του το 2001 (όλοι θυμούνται το ελικόπτερο με το οποίο διέφυγε κακήν-κακώς ο τότε πρόεδρος από το προεδρικό μέγαρο!), δεν θα ανεχτεί εύκολα το σχεδιαζόμενο ξεπούλημα και τη βύθιση της πατρίδας του σε μια νέα μεγάλη κρίση. Η μνήμη της αποτελεσματικότητας του αγώνα είναι πολύ νωπή, και θα χρωματίσει τις εξελίξεις σ’ αυτή τη σημαντική λατινοαμερικάνικη χώρα.
