Ποιο είναι το έργο της Βρετανικής Βιβλιοθήκης σχετικά με την προφορική ιστορία;
Τα τελευταία 25 χρόνια η Βρετανική Βιβλιοθήκη στα πλαίσια των Ηχητικών Αρχείων έχει δημιουργήσει μία από τις μεγαλύτερες συλλογές προφορικής ιστορίας. Οι συλλογές καλύπτουν μία ευρεία γκάμα θεμάτων όπως η ιστορία της βρετανικής αποικιοκρατίας, της θρησκείας, της ιατρικής, της βιομηχανίας, της πολιτικής, της τέχνης, των γυναικών και της εβραϊκής κοινότητας. Η Εθνική Συλλογή Αφηγήσεων Ζωής ξεκίνησε το 1987 με αποστολή να καταγράψει εμπειρίες από πρώτο χέρι όσο το δυνατόν ευρύτερου τμήματος της κοινωνίας, να διατηρήσει τις ηχητικές καταγραφές, να τις κάνει διαθέσιμες στο κοινό και να ενθαρρύνει την χρήση τους. Μαζί με τις συλλογές της προφορικής ιστορίας στην Βρετανική Βιβλιοθήκη, οι οποίες πηγαίνουν πίσω έως τις αρχές του 20ου αιώνα, η Εθνική Συλλογή Αφηγήσεων Ζωής αποτελεί ένα μοναδικό και ανεκτίμητο τεκμήριο της ζωής των ανθρώπων στη Βρετανία σήμερα.
Κάθε συλλογή που αρχειοθετείται στη Βρετανική Βιβλιοθήκη αποτελείται από μαγνητοφωνημένες σε βάθος συνεντεύξεις υψηλών προδιαγραφών με περιλήψεις του περιεχομένου τους και τις απομαγνητοφωνήσεις τους. Κάθε ατομική αφήγηση ζωής έχει διάρκεια αρκετές ώρες και καλύπτει το οικογενειακό υπόβαθρο, την παιδική ηλικία, την εκπαίδευση, την εργασία, τον ελεύθερο χρόνο και τη μετέπειτα πορεία του κάθε ατόμου.
Πληροφορίες για τη συλλογή παρέχονται μέσω του καταλόγου του Ηχητικού Αρχείου ενώ όσοι ενδιαφέρονται να ακροαστούν τις συνεντεύξεις μπορούν να επισκέπτονται τη Βρετανική Βιβλιοθήκη. Ένας αυξανόμενος αριθμός συνεντεύξεων ψηφιοποιούνται ώστε να δίνεται η δυνατότητα της εξ αποστάσεως χρήσης μέσω του ιστότοπου του Ηχητικού Αρχείου της Βρετανικής Βιβλιοθήκης.
Υπάρχουν 370 συλλογές από 1 έως 5.500 κασέτες (Millenium Memory Bank), 34.000 συνεντεύξεις σε διάφορα formats ενώ οι συλλογές εμπλουτίζονται με 100-150 ώρες νέου ψηφιακού καταγεγραμμένου υλικού ανά μήνα.
Ποια στρατηγική συλλογής υλικού προφορικής ιστορίας εφαρμόζει η Βρετανική Βιβλιοθήκη;
Το υλικό προφορικής ιστορίας συλλέγεται μέσω περιοδικών συλλογών και προγραμμάτων της Βρετανικής Βιβλιοθήκης με την κατάθεση υλικού, συνεργασιών, εσωτερικών και εξωτερικών, και επιτόπιας έρευνας (αυτό αφορά κυρίως την Εθνική Συλλογή Αφηγήσεων Ζωής). Για να γίνει αποδεκτό το υλικό πρέπει να αφορά ηχογραφήσεις εθνικής εμβέλειας και να μην υπάρχει τοπικό ή επαρχιακό αρχείο. Σημαντικό ρόλο παίζουν η ποιότητα του ήχου και η τεκμηρίωση και η μεταβίβαση των πνευματικών δικαιωμάτων.
Ένας άλλος τρόπος συλλογής είναι οι συνεργασίες με εξωτερικούς συνεργάτες, όπως τα ακαδημαϊκά προγράμματα για την αιμοφιλία και το AIDS σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Brighton ή προγράμματα που γίνονται μέσω υποτροφιών σε διδακτορικούς φοιτητές όπως το πρόγραμμα για το Ολοκαύτωμα ή τις διατροφικές συνήθειες.
Πραγματοποιούνται επιπρόσθετα προγράμματα επιτόπιας έρευνας στα πλαίσια των οποίων συλλέγεται υλικό από ερευνητές, όπως η προφορική ιστορία της Βρετανικής φωτογραφίας ή του Βρετανικού Ολοκαυτώματος. Σε αυτά τα πλαίσια λειτουργούν και οι Εθνικές Αφηγήσεις Ζωής στις οποίες εκτός από την οπτικοακουστική συνέντευξη υπάρχει συμπληρωματική καταγραφή σε βίντεο σε τόπους που αφορούν τις μαρτυρίες.
Τέτοιου είδους προγράμματα τα οποία έχουν ολοκληρωθεί είναι αφηγήσεις ζωής για το εμπόριο βιβλίων, την πόλη, τη βιομηχανία πετρελαίου, η ζωντανή μνήμη της εβραϊκής κοινότητας, αφηγήσεις γυναικών (Fawcett Collection), η βρετανική μόδα, ο βρετανικός τύπος, το ταχυδρομείο, το βρετανικό θέατρο, το εμπόριο κρασιού και η προφορική ιστορία του σουπερμάρκετ Tesco.
Προγράμματα τα οποία βρίσκονται σε εξέλιξη είναι το πρόγραμμα για τις ζωές συγγραφέων, τις ζωές καλλιτεχνών, η προφορική ιστορία της επιστήμης στη Βρετανία και η προφορική ιστορία της Ηλεκτρικής Εταιρίας.
Για την αποθήκευση των δεδομένων υπάρχει ένα σύστημα back-up. Ο κατάλογος των οπτικοακουστικών αρχείων είναι προσβάσιμος μέσω του Διαδικτύου στη διεύθυνση https://sound.bl.uk ενώ για τη διάδοση των πληροφοριών έχουν δημιουργηθεί επεξηγηματικοί ιστότοποι (www.bl.uk/learning), CD-ROM και εκπαιδευτικά πακέτα.
Έχοντας ως κύριο παράδειγμα τη συλλογή της Βρετανικής Βιβλιοθήκης ποια είναι τα πρότυπα αρχειοθέτησης οπτικοακουστικών αρχείων;
Όσον αφορά στον τεχνικό τομέα πρέπει να είναι ξεκάθαρο από τη αρχή ότι ο ερευνητής χρησιμοποιεί τεχνικό εξοπλισμό που είναι σε θέση να καταγράφει το ήχο σε .wav και όχι μόνο σε mp3 και να έχει δυνατότητα σύνδεσης μικροφώνου μέσω εισδοχής XLR.
Θα πρέπει να χρησιμοποιεί πολλαπλά back–up σε σκληρούς δίσκους και σε server και να έχει ξεκάθαρη ονομασία των φακέλων και των διαδικασιών διαχείρισής τους.
Απαραίτητο είναι ένα σύστημα τεκμηρίωσης των συνεντεύξεων, η διατήρηση των σημειώσεων των προγραμμάτων και της δομής των ερωτήσεων. Πρέπει ακόμα να είναι ξεκάθαρο το πλαίσιο που αφορά στη συναίνεση του συνεντευξιαζόμενου και την παραχώρηση των πνευματικών δικαιωμάτων συμπεριλαμβανομένης της άδειας για ηχογράφηση και να υπάρχει διαφάνεια σχετικά με τις μελλοντικές χρήσεις του υλικού και την πρόσβαση σε αυτό. Πρέπει τέλος να ακολουθούνται κανόνες δεοντολογίας, να εξετάζεται η πιθανότητα να παραμένει κλειστό το υλικό για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα και να προβλέπεται μία πολιτική να “κατεβαίνει” το υλικό από την ιστοσελίδα σε περίπτωση που υπάρχουν ενστάσεις.
Υποστηρίζεται ότι η προφορική ιστορία είναι μία πιο αληθινή και δημοκρατική μορφή ιστορίας. Με ποιο τρόπο επιτυγχάνεται ο στόχος αυτός στα προγράμματα προφορικής ιστορίας της Βρετανικής Βιβλιοθήκης;
Η προφορική ιστορία είναι μία μορφή ιστορίας η οποία συμπεριλαμβάνει τις ιστορίες και τις εμπειρίες περισσότερων ανθρώπων. Περιέχει πολλές και διαφορετικές απόψεις με αποτέλεσμα να είναι ένα βαθύτερο και πλουσιότερο είδος ιστορίας.
Η αρχειακή επίσης προσέγγιση είναι ευρύτερη ώστε να εμπεριέχει πολλαπλές απόψεις, διαμάχες και αντιθέσεις. Αυτού του είδους η προσέγγιση μας αναγκάζει να σκεφτούμε σε διαφορετικά επίπεδα ώστε να κατανοήσουμε το σύνολο της κοινωνίας.
Με το να θέτουμε σε πλαίσιο (contextualize) την ατομική εμπειρία μέσω των αφηγήσεων ζωής, διαχειριζόμαστε περισσότερο υλικό με ολιστικό τρόπο. Για να δώσω ένα παράδειγμα, ας σκεφτούμε την ιστορία του Montaillou του Le Roy Ladurie. Πρόκειται λοιπόν για αυτού του είδους συνολική ιστορία, όπου τα πάντα συνδέονται μεταξύ τους. Άλλο ένα έξοχο παράδειγμα με το οποίο συνδέεται η προφορική ιστορία είναι η επιστημονική θεωρία Γαία.
Η προφορική ιστορία αποτελεί μία διαδραστική διαδικασία, μία δυναμική ιστορική πηγή. Μας βοηθά να κατανοήσουμε την αλλαγή και ενθαρρύνει τους ιστορικούς να σκέφτονται με λιγότερο προκατειλημμένο τρόπο. Το πρόβλημα βέβαια με την αφήγηση είναι η υποκειμενικότητά της.
Τα γεγονότα είναι τα ίδια αλλά το πού βάζουμε έμφαση είναι επίσης σημαντικό.
Η προφορική ιστορία είναι μία δημοκρατική μορφή ιστορίας. Οι άνθρωποι μπορούν να την κάνουν μόνοι τους. Είναι ένα μέσο επικοινωνίας που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα άτομα για να τεκμηριώσουν τους εαυτούς τους. Η σχέση ανάμεσα στη δημόσια και στην ιδιωτική σφαίρα παίζει και αυτή σημαντικό ρόλο.
Νομίζετε ότι η προφορική ιστορία μπορεί να βοηθήσει την κοινότητα ή τους ανθρώπους που βρίσκονται σε κρίση; Αν ναι,με ποιους τρόπους;
Η προφορική ιστορία είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στη μελέτη της πολιτικής αλλαγής. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την προφορική ιστορία για να τεκμηριώσουμε τι συμβαίνει, αλλά με έναν τρόπο διαφορετικό από αυτόν της δημοσιογραφίας.
Η προφορική ιστορία μπορεί να θέσει ερωτήματα σχετικά με την οικονομική κατάσταση σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Στη Νέα Ζηλανδία δημιουργήθηκαν για παράδειγμα πολιτικά ημερολόγια. Κορυφαίοι πολιτικοί, οι γυναίκες τους, δικαστές και επιχειρηματίες έδιναν συνέντευξη από το τηλέφωνο για μία ώρα και κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε ένα ημερολόγιο.
Είναι σημαντικός ο ρόλος της προφορικής ιστορίας στην τεκμηρίωση της κρίσης, ιδιαίτερα η συνέντευξη αφήγησης ζωής μέσω της οποίας μπορούμε να παρακολουθήσουμε τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται η κρίση. Και αυτό πρέπει να γίνεται κατ’ εξακολούθηση καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης. Φυσικά πρέπει να γίνεται προσεκτική επιλογή του δείγματος.
Το όφελος για τα ίδια τα άτομα που δίνουν συνέντευξη είναι ότι αποκτούν φωνή όσοι δεν μπορούν για παράδειγμα να γράψουν στον τύπο.
Είναι τα αρχεία προφορικής ιστορίας χρήσιμα;
Τα αρχεία προφορικής ιστορίας είναι χρήσιμα γιατί είναι μόνιμα. Το διαδίκτυο δεν αποτελεί ένα ασφαλές αρχείο. Χρειάζονται ψηφιακά αρχεία.
Τι πιστεύετε για την ίδρυση της Ένωσης Προφορικής Ιστορίας στην Ελλάδα;
Είναι μια σημαντική στιγμή. Η Ένωση μπορεί να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της κοινωνικής κρίσης. Αποτελεί μία βάση για τους ανθρώπους να εκφράσουν τις ομάδες τους και να φέρουν κοντά όσους ενδιαφέρονται για την προφορική ιστορία. Πρέπει να ακούμε τους ανθρώπους και η προφορική ιστορία είναι ένα καταπληκτικό εργαλείο για αυτό.
