Της Μαργαρίτας Δρίτσα*
Εδώ και αρκετό καιρό η ανοδική πορεία του ΣΥΡΙΖΑ είναι ενθαρρυντική και η παγίωση των θετικών δημοσκοπικών αποτελεσμάτων για την προτίμηση του εκλογικού σώματος δεν φαίνονται να είναι απλώς συγκυριακές. Ικανοποίηση προκαλεί και η διαπίστωση ότι έχει σημαντικά βελτιωθεί η εικόνα του κινήματος προς τα έξω. Είναι εμφανής η καλύτερη προετοιμασία από παλιά, τα επιχειρήματα είναι πιο λογικά, ο λόγος πιο μετρημένος και σαφέστερος, αν και δυστυχώς δεν λείπει η υπερέκθεση ορισμένων φλύαρων στελεχών στα ραδιο-τηλεοπτικά μέσα.
Το νέο ύφος είναι ευπρόσδεκτο αντίδοτο στα υστερικά και παλιομοδίτικα διχαστικά σύνδρομα της κυβέρνησης και των εκπροσώπων της. Μακάρι να αντιστοιχεί στην από καιρό επιθυμητή μεταρρύθμιση στο εσωτερικό του συνασπισμού και στην απαραίτητη ωριμότητα με στόχο την απόρριψη παλαιοκοματικών, αρτηριοσκληρωτικών συνηθειών και συμπεριφορών.
Ως εξωτερική παρατηρήτρια νιώθω να διαφαίνεται η ανάπτυξη μιας καλύτερα σχεδιασμένης στρατηγικής. Ασφαλώς η συμμετοχή σε ευρύτερους ευρωπαϊκούς/διεθνείς προβληματισμούς, η απόκτηση πραγματικής και επικαιροποιημένης γνώσης, η φροντίδα για ακριβέστερη ανάλυση και επεξεργασία στοιχείων, η επικοινωνία με διαφόρους οργανισμούς και μελετητές έχει βοηθήσει σ’ αυτό. Η πίεση των συνθηκών επιβάλλει έτσι κι αλλιώς την αλλαγή πορείας, όμως κι η καλύτερη επαφή με σκεπτόμενους πολίτες μπορεί να βοηθήσει. Είναι βέβαιο ότι εξαντλείται η υπομονή όλων απέναντι στη διάλυση, στην αναλγησία και την προδοτική ενδοτικότητα μιας παντελώς ανίκανης κυβέρνησης που με κουτοπονηριές επιχειρεί να παραμείνει στην εξουσία και να λεηλατήσει ό,τι απέμεινε από την πάντερμη χώρα. ΄Ολα αυτά τονώνουν την αίσθηση ευθύνης καθενός/μιας απ’ όσους/ες απεγνωσμένα αναζητούν μια χαραμάδα αισιοδοξίας, ή ανησυχούν μήπως η αυταρέσκεια ελλοχεύει κάπου στα γραφεία των στελεχών.
Τι πρέπει να γίνει ακόμη;
Η σύντομη απάντηση είναι ότι όλοι περιμένουν πολλά. Ωστόσο στην Ελλάδα της κρίσης, της μιζέριας και της απίστευτης πολιτικής οπισθοδρόμησης, κάτι διαφορετικό όσο μικρό κι αν είναι, μπορεί να προσθέσει στη θετική δυναμική. Άραγε, γιατί κάποιες απλές κινήσεις δεν προτείνονται ή δεν δοκιμάζονται; Πρόκειται μήπως για κομματική μυωπία, εσωτερικές αδυναμίες, αντικρουόμενα μικροσυμφέροντα;
Χρησιμοποιώ ως παράδειγμα ένα θεσμό όχι πολύ νέο, δοκιμασμένο αλλού και αποδεδειγμένα αποτελεσματικό, που ανήκει στο οπλοστάσιο κάθε αντιπολίτευσης και που δεν είναι δυνατό να μην γνωρίζουν όσοι εμπλέκονται με τα πολιτικά κόμματα και στην περίπτωση αυτή με τον ΣΥΡΙΖΑ. Πρόκειται για το θεσμό που ονομάζεται «σκιώδης κυβέρνηση» (shadow cabinet, contre-gouvernement ή επί το δημοσιογραφικότερο στη Γαλλία «gouvernement fantome»). Αμφιβάλλω αν υπάρχει υποκατάστατό της στην Ελλάδα ή αν θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι η παρουσία των κυβερνητικών εκπροσώπων των κομμάτων καλύπτει κάποια αντίστοιχη λειτουργία. Η απουσία του όρου στα ελληνικά μαρτυρεί μάλλον την απόρριψη και της ουσίας και του ρόλου του θεσμού και η σημαντική αυτή έλλειψη αναμφίβολα οφείλεται στον υπερβολικά συγκρουσιακό μας πολιτικό πολιτισμό.
Τι είναι η Σκιώδης Κυβέρνηση; Πρόκειται κατ’ ουσίαν για μια εναλλακτική κυβέρνηση που σχηματίζει η αξιωματική Αντιπολίτευση η οποία περιλαμβάνει ίσο αριθμό στελεχών και αναπληρωτών με εκείνον που αντιστοιχεί στο υπουργικό συμβούλιο.΄Εργο της δεν είναι μόνον η άρνηση μιας κυβερνητικής πρότασης, αλλά μέσω των σκιωδών υπουργών της η λεπτομερής και σε βάθος ανάλυση του κυβερνητικού έργου, η παρακολούθηση από πολύ κοντά του γενικότερου, αλλά και του καθημερινού έργου κάθε ειδικού τομέα, υπουργείου και υπουργού. Για κάθε ανακοίνωση, συνέντευξη, εξαγγελία, παρουσία, συζήτηση, εσωτερική λειτουργία οργανισμών κ.ά., οι σκιώδεις υπουργοί, καθένας στον τομέα που του έχει ανατεθεί από την ηγεσία του κόμματος μέσω δημοκρατικών διαδικασιών, διαμορφώνει, απορρίπτει ή κάποτε μπορεί και να εγκρίνει και πάντως οφείλει να προτείνει εναλλακτικές θέσεις, με συγκεκριμένες κάθε φορά λεπτομερείς προτάσεις για την εφαρμογή τους.
Οι διαδικασίες αυτές ελέγχου της διαχείρισης του καθημερινού έργου της Κυβέρνησης οδηγούν συχνότερα σε πειστικές ουσιαστικές εναλλακτικές λύσεις προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι πολίτες στην καθημερινότητά τους χωρίς να αποκλείουν την επεξεργασία και τον σχεδιασμό της υψηλής πολιτικής.
Η λειτουργία της σκιώδους κυβέρνησης δεν ευνοεί τα διχαστικά σύνδρομα μεταξύ Κυβέρνησης και Αντιπολίτευσης που δηλητηριάζουν την πολιτική ζωή. Η εργασία που πραγματοποιείται από τους σκιώδεις υπουργούς δεν προσφέρεται εξάλλου για πολυγλωσσία και αντιφατικές διατυπώσεις. Η λειτουργία της οδηγεί σε ευεργετικές συναινέσεις στους κόλπους της Αντιπολίτευσης, σε πειθαρχία και πολλή δουλειά. Δεν αφήνει περιθώρια για ανέξοδες ρητορίες και φλυαρίες. Και κυρίως επιτρέπει ή και επιβάλλει μεγάλου βαθμού εξειδικευμένη επεξεργασία θέσεων και προτάσεων. Η παραγωγή επιχειρημάτων και αντίλογου για κάθε υπουργική κίνηση και δραστηριότητα κάθε μέρα («στενό μαρκάρισμα», όπως θα έλεγε κάποιος άλλος) βελτιώνει τη γενική εικόνα της Αντιπολίτευσης.
Η σκιώδης κυβέρνηση δεν προάγει συνήθως αλαζόνες αρχηγίσκους και βεντέτες, καθώς ο ορισμός ενός «σκιώδους υπουργού» δεν συνεπάγεται την κατάληψη αντίστοιχου χαρτοφυλακίου όταν η Αντιπολίτευση γίνει Κυβέρνηση (τουλάχιστον σύμφωνα με την εμπειρία από άλλες χώρες). Η Αντιπολίτευση κατά κανόνα μόνο κύρος μπορεί ν’ αποκτήσει, τα στελέχη της εμπειρία αντίστοιχη με εκείνη των κυβερνητικών υπουργών ως προς τη διαχείριση και διοίκηση του Κράτους, ενισχύοντας τη διαφάνεια της πολιτικής και προετοιμαζόμενα με συνέπεια και σοβαρότητα για τη στιγμή που θα έρθουν στην εξουσία. Τέλος, μία σκιώδης κυβέρνηση υποχρεώνει τους ασύνειδους ή καθοδηγούμενους δημοσιογράφους να ασχοληθούν μαζί της, να καταγράψουν απόψεις, να πάψουν να στρεβλώνουν ή να εφευρίσκουν κουτοπόνηρα συνθήματα.
Μήπως, λοιπόν, ο ΣΥΡΙΖΑ ως σοβαρό δημοκρατικό, προοδευτικό κόμμα και κίνημα, αξίζει να υιοθετήσει το θεσμό και να προετοιμαστεί συστηματικά για την επομένη των εκλογών αντί να περιμένει να εξοικειωθεί τότε διά μιας αμφίβολης «αγίας επιφοιτήσεως»;
* Η Μαργαρίτα Δρίτσα είναι Ιστορικός
