«Οι αρχαίοι Θεοί δεν υπάρχουν πλέον δια να δώσουν την λύσιν, και ούτω, θάττον η βράδυον, αι Αθήναι θα συγκεντρώσουν εις τους κόλπους των και θα εξαφανίσουν δια παντός την Ελληνικήν αρετήν, ως ο Κρόνος εις το απώτατον παρελθόν κατέτρωγε τα ίδια αυτού τέκνα ή ως ο Ήλιος εις το απώτατον μέλλον θα συγκεντρώσει εις τας αγκάλας του τους πλανήτας του και θα καταβροχθίσει αυτούς!
Γένοιτο! και εις τους αιώνας των αιώνων αμήν.
Πότε θ’ ανθίσουνε τούτοι οι τόποι;
Πότε θα ’ρθούνε κανούργιοι ανθρώποι
να συνοδεύσουνε την βλακεία
στην τελευταία της κατοικία;»
Νίκος Γκάτσος, Ελλαδογραφία, 1976
Παραθέτω αυτό το μεγάλο απόσπασμα από την Ελλαδογραφία. Θα μπορούσα, βεβαίως, να μη γράψω απολύτως τίποτα και να αφήσω το ποίημα του Γκάτσου να μιλήσει μόνο του…
Ωστόσο, καθώς βρισκόμαστε εν μέσω γιορτών και πολλοί είναι αυτοί που θα επισκεφθούν το Μουσείο της Ακρόπολης, αποφάσισα να μιλήσω με έναν διαφορετικό τρόπο για την εμπειρία της επίσκεψής μου.
Πολλές ήταν πάντοτε οι ενστάσεις μου κι έτσι μόλις τον περασμένο Νοέμβριο αποφάσισα να περάσω κι εγώ τις πύλες του. Στην αρχή εντυπωσιάστηκα κι άρχισα να οικτίρω τον εαυτό μου και τους δογματισμούς μου… Η είσοδος σου κόβει πραγματικά την ανάσα. Και η θέα προς την Ακρόπολη είναι μοναδική.
Όμως, τελικά, τι είναι αυτό που μένει;
Οι στίχοι του Γκάτσου στριφογυρνούσαν στο μυαλό μου και σκεφτόμουν πως αυτό το μουσείο είναι ό,τι πιο παλιομοδίτικο υπάρχει, χτισμένο με τα πιο σύγχρονα υλικά. Όταν βγαίνεις έχεις μείνει με μια αίσθηση μεγαλείου, η Ιστορία είναι όμως απούσα. Καμία σχέση με τη σύγχρονη άποψη για τα μουσεία…
Σε αντίστιξη, λίγες μέρες αργότερα, επισκέφθηκα το Μουσείο της Καλαμάτας που στεγάζεται σε ένα παλιό διατηρητέο κτίριο της πόλης. Περιδιαβαίνοντάς το, έμαθα πραγματικά την ιστορία του τόπου. Τα εκθέματα είχαν συνέχεια, εντοπίζονταν στο χώρο και στο χρόνο και όσα μπορούσε να διαβάσει κανείς καθιστούσαν περιττούς τους ξεναγούς οι οποίοι στο Μουσείο της Ακρόπολης είναι απαραίτητοι αν θέλεις να συλλάβεις λίγα ψήγματα Ιστορίας…
Τα μουσεία κάνουν πολιτική. Κι αν το είχαμε ξεχάσει ή το αμφισβητούσαμε, στην Ακρόπολη επαληθεύεται. Εξωτερικά είναι ένα τερατούργημα και όλη του η φιλοσοφία υπηρετεί την «εθνική επιδίωξη» για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα. Όσο εύλογη όμως κι αν είναι η απαίτηση, τόσο τραγικός είναι ο τρόπος που διεκδικείται.
Το Μουσείο της Ακρόπολης εμφανίζει τους αρχαίους ημών προγόνους ως ανιστορικούς, άφθαστους υπερανθρώπους, τους οποίους κανείς δεν θα φτάσει ποτέ. Μπορούμε να μένουμε εκστατικοί μπροστά στα έργα τους και να νιώθουμε μικρά μυρμήγκια. Η ταινία του Γαβρά πάει κάτι να διασώσει από την ιστορική αλήθεια και δεν είναι τυχαίο ότι αντιμετωπίστηκε με τον τρόπο που αντιμετωπίστηκε από τους υπεύθυνους του μουσείου…
Η αντίληψη μιας ιστορίας χωρίς τάξεις, χωρίς κοινωνικούς αγώνες, υπηρετείται άριστα από όλους όσοι είχαν την έμπνευση να δημιουργήσουν αυτό το μνημείο συντηρητισμού δίπλα στου Μακρυγιάννη.
Η ολόπλευρη στήριξη της συγκεκριμένης προσπάθειας είναι γνωστό πως έχει πλήξει μουσεία πολύ αξιολογότερα, όπως είναι το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο…
«…Και αι Αθήναι, καταστάσαι πρωτεύουσα νεοπαγούς κράτους, ήρχισαν να προετοιμάζονται δια την εκ νέου απορρόφησιν της ικμάδος του έθνους…»*
* Στίχοι από την Ελλαδογραφία
Τέχνη που αμφισβητεί…
Σήμερα το βράδυ στο Radical Reading εγκαινιάζεται η έκθεση της Βαλίνιας Σβορώνου, Imported Schemes. Πρόκειται για την πρώτη ατομική έκθεση μιας νέας δημιουργού που ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. Με ετερόκλητα υλικά (από αγορές του Διαδικτύου, από προωθημένα high-street brands, τοπικά καταστήματα κ.ά.) δημιουργεί έναν παράξενο κόσμο που αμφισβητεί τη σημερινή πραγματικότητα… Όπως σημειώνουν οι επιμελητές της έκθεσης, «η κατάρρευση του περιεχομένου και η αποκήρυξη της ακαδημαϊκής εγκριτότητας αποτελούν την αιχμή της πρακτικής της και γενικεύουν ένα πρότυπο αντιγραμματικότητας. επηρεασμένο από την κυκλοφορία του διαδικτύου, τα γνωσιακά αντανακλαστικά που αναπαράγει και το περιορισμένο -συνειρμικό- εύρος προσοχής που εγκαθιστά…».
Imported Schemes: Οικονόμου 29, Εξάρχεια.
Εγκαίνια: Σάββατο 20 Δεκεμβρίου, 19.00.
Διάρκεια: 20/12/2014-10/1/2015.
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα και Τρίτη 14.00-18.00, Σάββατο 12.00-17.00.
Έτος Αναγνωστάκη στη Θεσσαλονίκη το 2015
Δέκα χρόνια κλείνουν το 2015 από τον θάνατο του Μανώλη Αναγνωστάκη και διαβάζω πως η παρέα Μπουτάρη, στη Θεσσαλονίκη, αποφάσισε να τον τιμήσει. Σωστό θα μου πείτε. Όμως όταν διαβάζω πως θα υπάρξει μια πλατεία με το όνομά του, χωρίς να το θέλω θυμάμαι τους στίχους του:
«Όλοι αυτοί οι πολεοδόμοι, φιλόσοφοι, οικονομολόγοι, καθηγητές κτλ. που γράφουν, συζητούν, αγορεύουν σε συνέδρια και σε σεμινάρια για τη βαρβαρότητα των πόλεων, τη μαζοποίηση, την αλλοτρίωση, το αδιέξοδο του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού, από προοδευτική πάντα σκοπιά, αριστερή και συνήθως άκρως ριζοσπαστική – πόσο βολεμένοι οι ίδιοι σε θέσεις με γερούς μισθούς και επιμίσθια, με παροχές και ταξίδια, πόσο δεμένοι οι ίδιοι με το σύστημα που καταριούνται και, υποτίθεται, αγωνίζονται για την ανατροπή του, πόσο βέβαιοι τελικά πως τίποτα ευτυχώς δεν κινδυνεύει ν’ αλλάξει, τουλάχιστο στο άμεσο προσεχές μέλλον.
“Με προκαλούν” είπες.»
Μανώλης Αναγνωστάκης, Το Περιθώριο ’68-’69
