του Ηρόστρατου
Ο Τέρι Ήγκλετον στην Ελλάδα
Ήταν το μακρινό 1981, τότε που το ΠΑΣΟΚ ανέβαινε στην εξουσία κι εμείς, νεαροί φοιτητές ήμασταν ανάμεσα σ’ εκείνους που αμφισβητούσαν το φωτεινό μέλλον και τον «σοσιαλισμό» που θα ερχόταν την επομένη των εκλογών.
Πέραν της πολιτικής, έντονες ήταν οι συζητήσεις, οι δράσεις και οι ζυμώσεις γύρω από τις τέχνες. Κινηματογράφος, λογοτεχνία, θέατρο ήταν κυρίως στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας. Ποια ήταν άραγε μια μαρξιστική ματιά στην τέχνη; Τι είδους κριτική θα θέλαμε;
Με θυμάμαι να διαβάζω την Αναγκαιότητα της τέχνης του Ερνστ Φίσερ που κυκλοφορούσε από το Θεμέλιο, ενώ ένα ακόμη βιβλιαράκι ήρθε να διευρύνει τους προβληματισμούς μας. Επρόκειτο για το κείμενο του Τέρι Ήγκλετον Ο Μαρξισμός και η λογοτεχνική κριτική, που κυκλοφόρησε το 1981 από τις εκδόσεις Ύψιλον. Νέος τότε κριτικός κι ο ίδιος στο περιοδικό New Left Review, άνοιγε καινούργιους δρόμους και μας βοηθούσε να ανοίξουμε και τα δικά μας μάτια.
Εντυπωσιακό είναι το γεγονός –αν η βιβλιογραφική βάση BiblioNet παρέχει έγκυρα στοιχεία– ότι χρειάστηκε να περάσουν 21 ολόκληρα χρόνια για να εκδοθεί το επόμενο βιβλίο του Ήγκλετον στην Ελλάδα. Ένα βιβλίο για τον Μαρξ, στη σειρά «Μεγάλοι Φιλόσοφοι» των εκδόσεων Ενάλιος. Έκτοτε εκδόθηκε μια σειρά βιβλίων του. Η φήμη του καθηγητή Ήγκλετον είχε εξαπλωθεί και στην Ελλάδα.
Τα Κείμενα για τη ζωή, την ποίηση και την πολιτική (εκδόσεις Ταξιδευτής) είναι ένας συλλογικός τόμος με κείμενα του ίδιου, με συνεντεύξεις, αλλά και με κείμενα ανθρώπων που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πρόσφατη πολιτική επικαιρότητα, όπως ο Γιάνης Βαρουφάκης και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος. Το βιβλίο επιμελήθηκε η Ρένα Δούρου.
Σκέφτομαι πόσο πίσω μείναμε όλα αυτά τα χρόνια –παρά τις εκδόσεις σημαντικών βιβλίων– στον διάλογο πάνω στη μαρξιστική προσέγγιση της τέχνης και του πολιτισμού. Πόσο μακριά μείναμε κυρίως από το να κάνουμε πράξη τις ιδέες. Κι αντί απλώς να ερμηνεύουμε τον κόσμο, να αποπειραθούμε να τον αλλάξουμε. Η κριτική παραμένει αποσπασματική και περιπτωσιολογική. Βλέπουμε τα δέντρα, αλλά κάνουμε πως δεν υπάρχει το δάσος…
Τώρα εν μέσω της προεκλογικής περιόδου ο Τέρι Ήγκλετον έρχεται στην Ελλάδα με αφορμή την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Η τελετή θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 18 Σεπτεμβρίου, στο Βουλευτικό Ναυπλίου, στις 19:00. Ο τίτλος της ομιλίας του Τέρρυ Ήγκλετον είναι: «Η σημασία της τραγωδίας σήμερα».
Ο Τέρι Ήγκλετον θα δώσει, επίσης, μια ομιλία στην Αθήνα με τίτλο «Ο θάνατος των ανθρωπιστικών σπουδών;» στο κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών (Αμφιθέατρο Δρακόπουλου, Πανεπιστημίου 30), την Τετάρτη 16 Σεπτεμβρίου 2015, στις 19:00.
Η είσοδος θα είναι ελεύθερη και ανοιχτή για το κοινό και στις δύο εκδηλώσεις.
Ας είναι αυτή η επίσκεψη μια αφορμή για να ανατρέξουμε πάλι στο πλούσιο συγγραφικό του έργο: Γιατί ο Μαρξ είχε δίκιο, Λογική, πίστη και επανάσταση, Ιερός τρόμος (Πατάκης), Εισαγωγή στη θεωρία της λογοτεχνίας (Οδυσσέας), Μετά τη θεωρία (Μεταίχμιο), Η ιδεολογία του αισθητικού (Πολύτροπον), Η έννοια της κουλτούρας (Πόλις), Οι αυταπάτες της μετανεωτερικότητας (Καστανιώτης) κ.ά.
Τέλος, ας αναρωτηθούμε γιατί ο πολιτισμός είναι στα «ψιλά γράμματα» όλων των πολιτικών σχηματισμών που μοιάζει να τον θεωρούν κάτι ως πολυτέλεια…
Όπως έχει γράψει και ο ίδιος, «[οι εργαζόμενοι] όντας φιμωμένοι για γενιές, έχουν διδαχθεί να θεωρούν τη λογοτεχνία μια ελιτίστικη δραστηριότητα που ξεπερνά τα όρια της αντίληψής τους» (από την Εισαγωγή στη Θεωρία της Λογοτεχνίας).
Για καλύτερες μεταφράσεις
Σημαντική η πρωτοβουλία του Δήμου Αγίας Παρασκευής, που σε συνεργασία με τη «Λέσχη των Μεταφραστών» της Δημοτικής Βιβλιοθήκης εγκαινιάζει κύκλο σεμιναρίων λογοτεχνικής μετάφρασης από τα αγγλικά και τα γαλλικά, αλλά και από τα ελληνικά προς τα γαλλικά, με έμπειρους και καταξιωμένους μεταφραστές και μεταφράστριες που διαθέτουν πολυετή θητεία στη διδασκαλία της μετάφρασης. Τα εργαστήρια θα επικεντρωθούν σε σημαντικά κείμενα της αγγλικής, της γαλλικής και της ελληνικής γραμματείας.
Όπως σημειώνεται, «με τη συνδρομή των διδασκόντων, οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να διαπιστώσουν στην πράξη τα στάδια της μεταφραστικής διαδικασίας και να εξετάσουν τα κείμενα σε βάθος, μέσα από την ανάλυση των χαρακτήρων αλλά και το κοινωνικό, πολιτικό και ιστορικό πλαίσιο στο οποίο ανήκουν»
Συντονισμός: Ελένη Ζέρβα.
Διδάσκοντες: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, Ελένη Ζέρβα, Μαρία Λαϊνά, Γιώργος Ξενάριος, Χριστίνα Παγκουρέλη, Χρύσα Προκοπάκη, Ανδρέας Στάικος.
Η Βιβλιοθήκη παρέχει τα μαθήματα δωρεάν και θα χορηγήσει βεβαίωση παρακολούθησης εργαστηρίου στους συμμετέχοντες.
Πληροφορίες: Καθημερινά 10 π.μ. – 1 μ.μ. και 5 – 7 μ.μ., τηλ.: 210 6010121, 210 6395335.
Τι θα γίνει με το βιβλίο;
Η κρίση, οι πολιτικές εξελίξεις, η δυσοίωνη πραγματικότητα έχουν επιπτώσεις παντού. Η κατάσταση όμως στον χώρο του βιβλίου μοιάζει ασφυκτική. Από τότε που πριονίστηκε το ΕΚΕΒΙ η πολιτική βιβλίου είναι είδος εν ανεπαρκεία. Όλα έχουν αφεθεί στους «κανόνες της αγοράς». Τα «ευπώλητα» βιβλία κυριαρχούν παντού. Από τους πάγκους των βιβλιοπωλείων σταδιακά εκδιώκεται κάθε τι που είχε ουσία και οι περισσότεροι εκδότες προσανατολίζονται αναλόγως.
Η Αριστερά –όλων των αποχρώσεων– μένει βουβή. Εκτός του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζει τον πολιτισμό, μήπως θεωρεί και το βιβλίο είδος πολυτελείας και το διάβασμα μια δευτερεύουσα απασχόληση; Ελπίζω να διαψευστώ από τα προγράμματα των κομμάτων. Αν και πολύ αμφιβάλλω…
