Αν πολιτισμός είναι «το σύνολο των υλικών, πνευματικών, τεχνικών επιτευγμάτων και επιδόσεων, που είναι αποτέλεσμα των δημιουργικών δυνάμεων και των ικανοτήτων του ανθρώπου και που εκφράζεται ιστορικά στους τόπους και στις μορφές οργάνωσης και δράσης της κοινωνίας καθώς και στη δημιουργία (υλικών και πνευματικών) αξιών», τότε μια χώρα που συνειδητά εξορίζει τα παιδιά της, φτωχαίνει τον λαό της, στερεί τους ηλικιωμένους από αξιοπρεπή ζωή, εξοντώνει τους εργαζομένους με μισθούς πείνας, χαρίζει τα δημόσια αγαθά στους πλούσιους, καταστρέφει το αστικό τοπίο και την αγροτική ζωή, υποθηκεύει το μέλλον κι όλα αυτά για να πλεονάζουν στο παρόν αριθμοί, κατ’ εντολή επικυρίαρχων, δεν έχει πολιτισμό.
Δεν ισχυρίζομαι ότι ξαφνικά εξαφανίστηκε ο πολιτισμός απ’ τη χώρα. Όμως εδώ και πολλά χρόνια πολλοί παράγοντες συγκλίνουν στην περιφρόνηση του πολίτη. Είναι η επέλαση του καπιταλισμού, η ολιγωρία των ελληνικών κυβερνήσεων, η παθητικότητα του συνδικαλισμού, η ψευδαίσθηση ότι όσα είχαμε κατακτήσει με αγώνες δεν κινδυνεύουν; Είναι η βυθισμένη στον κόσμο της Αριστερά που στις πιο κρίσιμες στιγμές επιδεικνύει πόσο μακριά είναι από την πραγματικότητα του λαού, με ελαστική ταξική συνείδηση, φοβική και ανασφαλής, πάντα καθοδηγούμενη από μια κλειστή ομάδα, χωρίς εσωτερική δημοκρατία, χωρίς μελέτη και σχεδιασμό και ανίκανη να σταθεί στο ύψος των αγώνων του κόσμου της, κάνει ευκαιριακές, ανίερες συμμαχίες και καταστροφικές πολιτικές επιλογές; Από αριστερό κόμμα έχει γίνει ο πιο απροσδόκητος σύμμαχος του καπιταλισμού. Μπορεί όλα αυτά να αποτελούν αυτή τη συγκλίνουσα εικόνα της κατάρρευσης. […]
Πολιτισμός είναι η ποιότητα ζωής ενός λαού. Ο πολιτισμός περιλαμβάνει τους όρους ζωής, την αλληλεγγύη, τη δικαιοσύνη, την ισονομία, την αδερφοσύνη, την ισότητα, τα δικαιώματα, την παιδεία, τους κανόνες της συμβίωσης, τη διατροφή, την προστασία των παιδιών, τα οράματα για το σύμπαν, την έρευνα του αγνώστου, τη δημιουργικότητα, που μετατρέπει, όπως λέει ο ποιητής, «τον φόβο του θανάτου σε οίστρο της ζωής». Ναι, αυτά όλα σήμερα αργοπεθαίνουν μαζί με τους άστεγους στους δρόμους μας, τους παππούδες και τις γιαγιάδες –βασικοί φορείς του πολιτισμού που χάνεται–, που σβήνουν μέσα στην απαξίωση και στο περιθώριο. Ναι, σήμερα ζούμε το Ναδίρ όλων των στοιχείων που συναπαρτίζουν τον όρο «πολιτισμός». Η κουλτούρα απειλείται, απαξιώνεται και υποβιβάζεται σε υπόθεση κατανάλωσης, τόσο πολύ που αναρωτιέται κανείς αν υπάρχει. Έχει την εικόνα του κοινωνικού αυτονόητου αλλά αγγίζει τα όρια της ψευδαίσθησης. […]
Όμως βιώσαμε καταστάσεις, κατά τη γνώμη μου, με υψηλή πολιτισμική ποιότητα στις κρίσιμες στιγμές των προηγούμενων μνημονίων, όταν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωναν κατά της μνημονιακής πολιτικής. Γνώριζαν τη δύναμή τους, ειδικά στη μεγάλη διαδήλωση της Παρασκευής πριν το δημοψήφισμα, εκεί στους δρόμους που φωνάζανε συνθήματα, που έγιναν σε μια νύχτα ένα σώμα μια ψυχή, που ήταν έτοιμοι για όλα. Μια γιορτή αλλαγής! Αυτό το δυναμικό παρόν ήταν το μεγαλύτερο ατού που θα μπορούσε να έχει η Αριστερά στις διαπραγματεύσεις.
Η γιορτή χάλασε. Όλοι ακόμα αναρωτιόμαστε αν ήταν προδιαγεγραμμένο να χαλάσει… και μετά… «όλα σιωπή». Σήμερα η σιωπή του κόσμου που διαδήλωνε ενάντια στο μνημόνιο δεν ερμηνεύεται. Αυτό στη μουσική λέγεται παύση. Μέσα σ’ αυτή την παύση ο κόσμος δεν έχει αποδέκτη για να διαδηλώσει, σιωπηλά περιμένει την κατάλληλη στιγμή. Εγώ πιστεύω ότι είναι σε επιφυλακή και με μεγάλη ωριμότητα. Το παράξενο είναι ότι η σημερινή κυβέρνηση, με τόση πείρα διαδηλώσεων, δεν γνωρίζει ότι η πλειοψηφία μιλάει κι όταν σωπαίνει. […]
Κυριάκος Κατζουράκης
(«Κοινωνική κατάρρευση και πολιτισμός», αποσπάσματα. Από το συλλογικό έργο «Έξοδος Αδιέξοδος», εκδ. Τόπος)
