Η εικόνα που θέλει να προβάλλει η κυβέρνηση Μητσοτάκη, ότι όλα βαίνουν καλώς, ότι συγκρούεται με τις «παθογένειες του παρελθόντος» και κόβει τους «γόρδιους δεσμούς», ότι αυξάνεται το διεθνές κύρος της Ελλάδας κ.ο.κ., είναι εντελώς ψεύτικη. Οι απεγνωσμένες προσπάθειες να επιδείξει πυγμή και επιθετικότητα, να στήσει πελατειακούς μηχανισμούς μοιράζοντας χρήματα σε διάφορους κύκλους, οι προσπάθειες «αλλαγής της ατζέντας», δεν έχουν αποτελεσματικότητα. Μόλις τις τελευταίες μέρες δύο τεράστιες «κατολισθήσεις» συνέβησαν: το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και η υπόθεση της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. Αυτά δεν μπορούν να «σκεπαστούν» με κάποια εγκαίνια, ή με επισκέψεις του πρωθυπουργού σε υπουργεία και ιδρύματα. Επί της ουσίας ο Μητσοτάκης και το Μαξίμου έχουν απέναντι τους την κοινωνία, την αίσθηση που έχει η μεγάλη πλειοψηφία για το «έργο» της κυβέρνησης, τους θεσμούς, το «επιτελικό κράτος». Είναι η αίσθηση της «παράγκας»…
Φυσικά και το ενεργό ρήγμα των Τεμπών συνεχίζει να προκαλεί αναταράξεις που πιέζουν ασφυκτικά το Μαξίμου. Δεν είναι λοιπόν καθόλου παράξενο το γεγονός ότι έχουν ήδη ξεκινήσει έντονες διεργασίες στα κόμματα, στις Πρεσβείες κ.λπ. για το πώς και υπό ποια μορφή θα συνεχιστεί ή θα ανακυκλωθεί το πολιτικό οικοδόμημα του εκσυγχρονισμένου μεταπρατισμού. Ο υπερσυγκεντρωτισμός του Μαξίμου, η μονοπώληση όλων των χρηματικών ροών και κονδυλίων με τον τρόπο του «πάρτα όλα», έχει τροφοδοτήσει σε ακραίο βαθμό τη διαφθορά και τη ρεμούλα, αλλά και την αλαζονεία του μηχανισμού του Μαξίμου. Επόμενο είναι να δημιουργούνται συσπειρώσεις δυσαρεστημένων ή και «προβληματισμένων». Διότι τα όρια της σημερινής διαχείρισης υπό τον Μητσοτάκη μπορούν να οδηγήσουν σε τεράστια εσωτερική αποσταθεροποίηση, με τα τόσα σκάνδαλα και την ολομέτωπη καθεστωτική επίθεση που σχεδιάζει και υλοποιεί το Μαξίμου. Από την άλλη, υπάρχουν και οι γεωπολιτικές τεκτονικές πλάκες και η σοβαρότατη και ραγδαία υποβάθμιση της Ελλάδας, που μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια κυριαρχικών δικαιωμάτων ή και σε εθνική συρρίκνωση.
Στο παρόν σημείωμα θα εξετάσουμε ορισμένες μόνο πτυχές των διεργασιών που γίνονται, γνωρίζοντας ότι στα πλαίσια ενός άρθρου δεν μπορούν να καλυφθούν οι εν εξελίξει διεργασίες στο σύνολό τους.
Αναμένοντας τις κινήσεις Σαμαρά
Εδώ και μήνες σε πολλά δημοσιογραφικά μέσα κυκλοφορούν «ειδήσεις» για συσκέψεις, διεργασίες, συνεννοήσεις εντός της Ν.Δ. και γύρω από τον κ. Σαμαρά. Θυμίζουμε ότι ο ίδιος διαγράφτηκε από τη Ν.Δ. τον Νοέμβριο του 2024 με αφορμή μια συνέντευξή του. Η διαγραφή ενός πρώην προέδρου της Ν.Δ. και πρώην πρωθυπουργού δεν είναι μικρή κίνηση. Από τότε έγιναν ορισμένες εμφανίσεις και παρεμβάσεις του Σαμαρά (μαζί με τον Κ. Καραμανλή) που έδιναν το μήνυμα ότι κάτι δεν πάει καλά με την πορεία της χώρας και τη διακυβέρνηση Μητσοτάκη. Ήδη από τον Φεβρουάριο 2025 το ρεπορτάζ αναφέρει συσκέψεις σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα στη γραμμή «να τελειώνουμε με τον Μητσοτάκη», και φημολογίες για νέο πολιτικό σχηματισμό υπό τον Σαμαρά. Αυτές οι διεργασίες έχουν φουντώσει το τελευταίο διάστημα. Υπάρχει μια συνεννόηση Σαμαρά-Καραμανλή: ο δεύτερος έχει θέσει όρους στον Σαμαρά, να μην αποσπάσει βουλευτές από τη Ν.Δ. Όχι να μην προχωρήσει, αλλά να μην φανεί ότι στρέφεται ενάντια στη Ν.Δ. Γι’ αυτό ο Σαμαράς διαρρέει ότι αν κάποιοι βουλευτές θελήσουν να τον ακολουθήσουν, θα τους ζητήσει να παραδώσουν την έδρα στη Ν.Δ. ή να προσχωρήσουν στο κόμμα Σαμαρά όταν προκηρυχθούν εκλογές.
Η φράση «αυτή δεν είναι κυβέρνηση Ν.Δ., είναι κυβέρνηση Μητσοτάκη» επαναλαμβάνεται διαρκώς από στελέχη προσκείμενα στον Καραμανλή. Ο Σαμαράς όμως μπορεί με τη δημιουργία κίνησης-κόμματος να αποκόψει την αυτοδυναμία του Μητσοτάκη στις επόμενες εκλογές, και να προταθεί μια κυβέρνηση ειδικού σκοπού με κορμό τη Ν.Δ., το κόμμα Σαμαρά και το ΠΑΣΟΚ (ή μέρος του). Ένας τέτοιος σχεδιασμός –όπως διαρρέεται– χρειάζεται προσεγμένες κινήσεις προετοιμασίες του εδάφους και εκμετάλλευση των περιστάσεων.
Λέγεται ακόμα ότι ήδη έχει συγγραφεί μια διακήρυξη με τη συμμετοχή διαφόρων. Ότι η «κίνηση» περιλαμβάνει δυνάμεις από τη Ν.Δ., το ΠΑΣΟΚ και την αριστερά(!) που έχουν καταλήξει ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να «τελειώνουμε με τον Μητσοτάκη». Ότι στις συζητήσεις και διεργασίες υπάρχει ο προβληματισμός του πότε να αναγγελθεί η κίνηση· για παράδειγμα λέγεται ότι πρέπει να προηγηθεί της αφίξεως της νέας πρέσβειρας των ΗΠΑ, για να μην φανεί ότι υπάρχει συσχέτιση (ενώ όλοι γνωρίζουν ότι μάλλον υπάρχει). Τις τελευταίες μέρες βλέπουμε μια εντατικοποίηση δηλώσεων, τοποθετήσεων, κινήσεων, δημοσκοπήσεων (π.χ. «θα ψηφίζατε έναν νέο φορέα υπό τον κ. Σαμαρά;»). Ο Σταύρος Λυγερός σε ένα podcast στις 29/5 εξηγεί «γιατί ο Σαμαράς είναι η μόνη εναλλακτική στον Κυριάκο». Στην παρουσίαση του νέου βιβλίου του για τον πόλεμο στην Ουκρανία, θα μιλήσουν πάλι μαζί οι Σαμαράς και Καραμανλής…
Συστημικές διεργασίες – Συστημική ανακύκλωση
Όλα αυτά τα γνωρίζει καλά ο Μητσοτάκης και η ομάδα του. Έχει όμως έναν μηχανισμό στα χέρια του, ρυθμίζει την κάνουλα όπως νομίζει, και θεωρεί πως η επιθετικότητα και η φυγή προς τα μπρος είναι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Η άλλη πλευρά βλέπει και εκτιμά ότι ο πολιτικός χρόνος του Μητσοτάκη τελειώνει και θέλει (άλλο αν θα μπορέσει) να διαμορφώσει όρους μιας ανακύκλωσης του πολιτικού συστήματος εντός του κυρίαρχου πλαισίου.
Το ενδιαφέρον είναι ότι οι μείζονες πολιτικές διεργασίες και εξελίξεις γίνονται στο χώρο της Δεξιάς και γύρω από τη Δεξιά. Είναι δηλαδή έντονα συστημικές. Η Ν.Δ. έχει χάσει πολύ μεγάλο μέρος της εκλογικής της βάσης, είτε προς την αποχή είτε προς μικρότερους δεξιούς σχηματισμούς, και αυτό δημιουργεί την εντύπωση ότι υπάρχει χώρος για μια νέα κίνηση, που θα συμβάλλει στην απομάκρυνση του Μητσοτάκη και από εκεί και πέρα βλέπουμε. Ο Μητσοτάκης θα παίξει το χαρτί της σταθερότητας και της κυβερνησιμότητας, εκμεταλλευόμενος επικοινωνιακά όλο το φάσμα του ελέγχου των ΜΜΕ και της χρηματοδότησής τους.
Από αυτό το σκηνικό δεν μπορεί να αφαιρεθεί ένα κεντρικό ζήτημα: το τι εξελίξεις θα υπάρξουν στην περιοχή της Ν.Α. Μεσογείου, ποια συμφέροντα των ελληνικών ελίτ θα περιλαμβάνονται σε αυτές, τι θα πριμοδοτήσει η σε μεγάλη κρίση τραμπική πολιτική στην περιοχή, πώς θα συμπεριφερθούν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αλλά και οι ειδικές βλέψεις Τουρκίας, Αιγύπτου, Ισραήλ.
Η πολιτική διαχείριση της αποικίας Ελλάδα μοιάζει μέσα σε αυτό το κάδρο σαν δευτερεύον ζήτημα. Όμως η συστημική ανακύκλωση ενός σε βαθιά κρίση πολιτικού συστήματος δεν μπορεί να μένει αναπάντητη για πολύ χωρίς να προκαλούνται έντονοι τριγμοί. Αυτή η συστημική ανακύκλωση δεν έχει κανένα θετικό στοιχείο για την κοινωνία και τη χώρα, επειδή στην ουσία κινείται εντός διαμορφωμένου πλαισίου. Η σκέτη απομάκρυνση του Μητσοτάκη, και με τους όρους που επιδιώκεται, δεν αποτελεί εγγύηση για θετική εξέλιξη. Πρόκειται για ανακύκλωση, όχι για τη μεγάλη κοινωνική πολιτική μεταπολίτευση που έχει ανάγκη η Ελλάδα.
Ο χώρος του ΠΑΣΟΚ – Οι κινήσεις Τσίπρα
Υποτίθεται ότι το ΠΑΣΟΚ, έστω από καραμπόλα, είναι αξιωματική αντιπολίτευση. Κινείται όμως κι αυτό στην ανυποληψία, χωρίς δυναμική. Ξεπερνώντας την κρίση μετά τις εκλογές, ο Ανδρουλάκης αποδεικνύει και πάλι ότι «δεν μπορεί». Ο λόγος του και οι κινήσεις του ΠΑΣΟΚ ελάχιστη απήχηση έχουν. Δεν μοιάζει με πόλο συσπείρωσης και φορέα κεντρικών εξελίξεων, αλλά με σαπόρτ γκρουπ που το καλούν να συνοδέψει είτε μια κεντροδεξιά πολιτική είτε μια κεντροαριστερή πρόταση (που ακόμα δεν υπάρχει). Υπάρχουν τάσεις και πιέσεις εσωτερικά στο ΠΑΣΟΚ, και αμφισβήτησης του Ανδρουλάκη. Κάποιες τάσεις θα ήθελαν συμμετοχή του ΠΑΣΟΚ σε κάποια φόρμουλα συγκυβέρνησης είτε με τη Ν.Δ. είτε με τις όποιες εξελίξεις στο χώρο της Ν.Δ. Άλλες τάσεις θα ήθελαν μια κεντροαριστερή συσπείρωση με ό,τι γίνει στο χώρο του ΣΥΡΙΖΑ, είτε με τις πρωτοβουλίες Τσίπρα.
Αυτό που φαίνονταν σαν πολιτική πρόταση του Ανδρουλάκη, δηλαδή ένας διμέτωπος απέναντι σε Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ, ξεθωριάζει εντυπωσιακά. Είτε διότι οι πρωτοβουλίες παίρνονται τώρα εντός του χώρου της Ν.Δ. και περιλαμβάνουν και το ΠΑΣΟΚ κατά κάποιο τρόπο, είτε επειδή στο χώρο του ΣΥΡΙΖΑ ο θρυμματισμός δεν έχει τέλος. Ακόμα, γιατί σε κοινοβουλευτικό επίπεδο δεν μπόρεσε να δείξει κάτι διαφορετικό.
Ο Τσίπρας προχωρά κι αυτός για μια «επιστροφή» του με κύριο φορέα το Ινστιτούτο που σεμνά φέρει το όνομά του, ετοιμάζοντας και ένα βιβλίο αυτοβιογραφικό(!) και ανακοινώνοντας μια δεύτερη διάσκεψη στις 10/6 με συμμετοχή διεθνών παραγόντων (Μπέρνι Σάντερς, Έλι Σλάιν, Ενρίκο Λέτα κ.ά.). Παράλληλα έχει ταξιδέψει στην Αμερική (τάχα για σπουδές και ομιλίες) και προετοιμάζεται παίρνοντας αποστάσεις από τα κόμματα ΣΥΡΙΖΑ που έχουν δημιουργηθεί – λες και δεν φέρει ουδεμία ευθύνη. Επιπλέον διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με ΓΑΠ και Ντόρα. Πρόσφατα δε ο διπλωματικός του σύμβουλος και συντονιστής του «Ινστιτούτου Αλέξης Τσίπρας», Ευάγγελος Καλπαδάκης, διορίστηκε από την κυβέρνηση Μητσοτάκη μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη) στη Βιέννη. Εξάλλου όλες οι πτέρυγες που προέρχονται από τον ΣΥΡΙΖΑ δηλώνουν υπερηφάνεια για τη συμφωνία των Πρεσπών. Η δήλωση αυτή μοιάζει με «διαβατήριο» στο σημερινό γεωπολιτικό σκηνικό, και αποδοχή των όρων του.
Η κοινωνία και η παρουσία της
Είναι μόνιμη και αρκετά εμφατική η παρουσία της κοινωνίας –ακόμα κι αν αυτό δεν ομολογείται– και η μεγέθυνση της αντιπαλότητάς της προς το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα στο σύνολό του. Το φαινόμενο της αποχής δεν ήταν εκδήλωση αδιαφορίας· η κινητοποίηση 2-3 εκατομμυρίων ανθρώπων για την υπόθεση των Τεμπών έδειξε ότι υπάρχει ένα βαθύ και ενεργό ρήγμα μέσα στην κοινωνία. Η αξιοπιστία των κομμάτων έχει πέσει στο ναδίρ, η φωνή των συγγενών των θυμάτων (Καρυστιανού, Ασλανίδης κ.ά.) ακούγεται σθεναρά σε όλη τη χώρα. Ακόμα και η δίκη για το Μάτι επηρεάστηκε από αυτήν την τεράστια κατακραυγή για την έλλειψη δικαιοσύνης. Κάποιοι, έστω λίγοι και για λίγο, οδηγήθηκαν στην φυλακή – βέβαια δεν «ακουμπήθηκαν» πολιτικά πρόσωπα…
Η ίδια η κοινωνία (ή οπωσδήποτε μεγάλο μέρος της) δίνει μάχη επιβίωσης στην καθημερινότητά της μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες: ακρίβεια, νοίκια, αρπαγή γης και περιουσιών, διώξεις, ψηφιακό κράτος, υγεία, μισθοί και συντάξεις πείνας… Και πρέπει να περιμένει σαν ζήτουλας να κληρωθεί για κοινωνικό τουρισμό, να πάρει ένα επίδομα (τον Νοέμβριο) ή να ακούσει τις εξαγγελίες του Μητσοτάκη στην προσεχή ΔΕΘ.
Η πρόσφατη κίνηση της κυρίας Καρυστιανού, να καταθέσει μια πρόταση για σύσταση προανακριτικής επιτροπής ζητώντας από τους βουλευτές να την υπογράψουν, τάραξε τα νερά, δημιουργώντας αναταραχή στον κυβερνητικό εκπρόσωπο και σε ορισμένα κόμματα, ιδιαίτερα της αριστεράς (βλ. ΣΥΡΙΖΑ). Λειτουργεί θετικά επικοινωνιακά σε πρώτο επίπεδο, αφού κατηγορεί ευθέως τον πρωθυπουργό, υπουργούς και υφυπουργούς. Παρόλο που το σενάριο προβλέπει μια διαδικασία σαν αυτή που έγινε με τον Τριαντόπουλο, θα υπάρξει μεγαλύτερη συζήτηση, και το θέμα των Τεμπών θα βρίσκεται στο προσκήνιο τις επόμενες μέρες.
Η κίνηση αυτή έρχεται μετά από συγκεντρώσεις για το θέμα σε όλη την Ελλάδα, αλλά χωρίς να έχουν γίνει ενέργειες και κινήσεις που θα έδιναν μεγαλύτερη δυναμική στο κίνημα των Τεμπών και στο αίτημα της κοινωνίας για δικαιοσύνη και οξυγόνο. Πιο συγκεκριμένα, αμέσως μετά τα μεγαλειώδη συλλαλητήρια έπρεπε να κατατεθεί η πρόταση νομοθετικής πρωτοβουλίας πολιτών με τις 1.500.000 υπογραφές και να απαιτούνταν να ψηφιστεί στη Βουλή. Μια τέτοια κίνηση δεν θα είχε σχέση με τις προσπάθειες εγκλωβισμού σε σημαδεμένες κοινοβουλευτικές διαδικασίες και τερτίπια (εξεταστικές, προανακριτικές κ.λπ.). Επίσης έπρεπε να είχε γίνει ένα μεγάλο κάλεσμα για να αυτοοργανωθεί το κίνημα των Τεμπών σε όλη την χώρα, και να τονίζονταν πως κύρια η μαζική εξωκοινοβουλευτική δράση και πίεση της κοινωνίας μπορούσε να φέρει αποτελέσματα. Υπήρχαν τότε οι δυνατότητες για μια τέτοια εξέλιξη. Αυτά δεν έγιναν για διάφορους λόγους, και βέβαια έχουν επιπτώσεις…
Η πορεία προς τη Δικαιοσύνη, το Οξυγόνο, το Φως θα είναι μακρόχρονη, παρατεταμένη. Αυτό που θα γίνει στη Βουλή τις επόμενες μέρες είναι ένα μόνο επεισόδιο. Το μαζικό κίνημα, η μεγάλη κοινωνική ευαισθησία και διαθεσιμότητα, δεν πρέπει να εγκλωβιστεί στις κοινοβουλευτικές διαδικασίες και «προτεραιότητες». Η κύρια δύναμή του είναι ο ακηδεμόνευτος χαρακτήρας του, και η μαζική δράση και συσπείρωση. Η ανάγκη εκδημοκρατισμού παντού και η συνένωση όλων των δυνάμεων που θέλουν μια άλλη εναλλακτική –ποιοτικά διαφορετική– οδηγεί σε μια αναγκαία αυτονομία από το πολιτικό σύστημα και τα υπάρχοντα κόμματα. Το «πλυντήριο» του πολιτικού συστήματος μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με εμπιστοσύνη στους απλούς ανθρώπους, έμφαση στην κινηματική διαδικασία, ώθηση της δυναμικής μέσα στην κοινωνία, έντονη και διακριτή απόσταση από το υπάρχον πολιτικό σύστημα.
Η χρεοκοπία της Αριστεράς
Εντυπωσιακή όμως είναι η τεράστια χρεοκοπία της αριστεράς, ιδιαίτερα αυτής που έχει μια παρουσία εντός του κοινοβουλίου, συνολικά για την υπόθεση των Τεμπών μέχρι τώρα. Δεν μπορούσε να διαφανεί πιο εντυπωσιακά η απουσία κάθε πρωτοβουλίας, η έλλειψη διάθεσης για εξεύρεση ενός τρόπου να στριμωχτεί η κυβέρνηση. Ούτε καν μια κοινή πρόταση για προανακριτική επιτροπή δεν ήταν σε θέση να διατυπώσουν! Η στάση τους δείχνει έναν εγγενή και βαθύ συστημισμό, ως στήριγμα και δεκανίκι του συστήματος – εν προκειμένω του κ. Μητσοτάκη.
Η Νέα Αριστερά δεν ήθελε να συμπεριλάβει σε μια πρόταση προανακριτικής τον κ. Μητσοτάκη. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ήθελε να θιχτεί ο κ. Σπίρτζης (αλλά είναι σε βαθιά κρίση αφού κόλλησε με τον Κασσελάκη και νόμιζε ότι έχει έγκυρη πρόταση, μέχρι που ο Κασσελάκης ξεκόλλησε και υπόγραψε την πρόταση του Συλλόγου Τέμπη 2023). Οπότε μέσα στα όργανα του ΣΥΡΙΖΑ, λίγες μέρες πριν το συνέδριο, πέφτουν καρεκλιές. Το ΚΚΕ, αφού δια στόματος Λιάνας Κανέλλη ανακοίνωσε την αλλαγή γραμμής («μάλλον δεν υπήρχε παράνομο φορτίο, το βασικό είναι ο καπιταλισμός, η Ε.Ε.» κ.ο.κ.), νίπτει τας χείρας του. Δεν υπάρχει μείζον πολιτικό θέμα με επίκεντρο το Μαξίμου, το μπάζωμα, τη συγκάλυψη κ.λπ. Εμμένει στην «καθαρή» πρόταση, με ολίγο ρεπορτάζ στον Ριζοσπάστη.
Τέτοια απουσία και χρεοκοπία της Αριστεράς δεν έχει ξαναϋπάρξει σε όλη τη μεταπολίτευση! Την πρόταση των συγγενών των θυμάτων την υπέγραψαν οι βουλευτές της Ελληνικής Λύσης, της Νίκης, της Πλεύσης Ελευθερίας και του κ. Κασσελάκη. Ναι, η απουσία της αριστεράς, των κομμάτων που αυτοαναφέρονται σαν αριστερά, κομμουνιστικά κ.λπ., είναι ηχηρότατη και υπογραμμίζει τη συστημικότητα του χώρου αυτού.
Σύνοψη
Πολλές διεργασίες· πυκνά γεγονότα και ρευστότητα· ένταση της πολιτικής κρίσης και της κρίσης αντιπροσώπευσης· η κοινωνία χωρίς διαμορφωμένο ένα εναλλακτικό σχέδιο και ένα υποκείμενο· η λαϊκή διαθεσιμότητα παραμένει ένας παράγοντας που οι δυνάμεις του συστημισμού θέλουν να συντρίψουν· ο πολιτικός και κοινωνικός αγώνας δεν διαμεσολαβείται από το υπάρχον πολιτικό-κομματικό σύστημα. Το κίνημα οφείλει να είναι γειωμένο στις πραγματικές ανάγκες και πόθους, και να δημιουργεί όρους συμμετοχής και ακηδεμόνευτης έκφρασης. Είναι υπέρτατη ανάγκη να αποδεσμευτεί η κοινωνική διαθεσιμότητα από τις ψεύτικες εναλλακτικές και διεργασίες ανακύκλωσης του πολιτικού συστήματος. Και στο επίκεντρο να τεθεί το συνολικό υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας.
