επιμέλεια: Χριστόδουλος Δολαψάκης
Η δημοσίευση από το υπουργείο Εσωτερικών των δημογραφικών στοιχείων της χώρας μας για το 2020 επιβεβαιώνει με αριθμούς τις συνέπειες της πανδημίας Covid-19: Το σύνολο των θανάτων από κάθε αιτία ανέρχεται σε 135.472, αριθμός αυξημένος κατά 7.73% από τον αντίστοιχο του 2019 –125.755 θάνατοι– κάτι που μεταφράζεται σε 9.717 επιπλέον θανάτους. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό και κυρίως τη μεγαλύτερη καταγεγραμμένη ετήσια αύξηση θανάτων στη χώρα μας. Το ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων συνεχίζει να είναι αρνητικό από το 2011: Το 2020 ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε κατά 40.170 κατοίκους, σχεδόν όσους και το 2019 (καθώς ο αριθμός των γεννήσεων αυξήθηκε τη χρονιά που μας πέρασε).
ΣΥΜΦΩΝΑ με το δελτίο του ΕΟΔΥ οι θάνατοι από Covid-19 το 2020 ανήλθαν σε 4.838. Άρα έχουμε (9.717-4.838) 4879 επιπλέον μη-Covid θανάτους. Ένα ικανό ποσοστό από αυτούς είναι χωρίς αμφιβολία Covid-σχετιζόμενοι: Ένας ασθενής που νοσηλεύθηκε σε ΜΕΘ, κατόρθωσε να αναρρώσει, μεταφέρθηκε σε κοινό θάλαμο αλλά κατέληξε από επιπλοκές που σχετίζονται με την παρατεταμένη του νοσηλεία ή/και με τις συννοσηρότητές του δε θα καταγραφεί ως «θάνατος από κορωνοϊό» αλλά προφανώς είναι άμεση συνέπεια της Covid-19 λοίμωξης. Άγνωστο είναι επίσης εάν άνθρωποι πέθαναν από κορωνοϊό εκτός νοσηλευτικών ιδρυμάτων χωρίς αυτό να διαγνωστεί: τέτοιες περιπτώσεις που αφορούν ηλικιωμένους αποκαλύφθηκαν σε πολλές χώρες της Δ. Ευρώπης και ιδίως σε οίκους ευγηρίας, αλλά μέχρι στιγμής δεν αποτελούν κάτι σύνηθες στη χώρα μας. Είναι όμως βέβαιο πως η συντριπτική πλειοψηφία των πλεοναζόντων θανάτων αποτελούν τις «παράπλευρες απώλειες» της πανδημίας: Οφείλονται στις εφαρμοζόμενες πολιτικές διαχείρισής της που οδηγούν στην υποβάθμιση έως εγκατάλειψη παρακολούθησης και φροντίδας άλλων νοσημάτων. Πρόκειται όμως για ένα φαύλο κύκλο θανάτου και νοσηρότητας, καθώς η ανεπαρκής φροντίδα και έλεγχος των συννοσηροτήτων αυξάνει τις πιθανότητες για σοβαρή νόσο και θάνατο από Covid-19.
Η συντριπτική πλειοψηφία των πλεοναζόντων θανάτων αποτελούν τις «παράπλευρες απώλειες» της πανδημίας: Οφείλονται στις εφαρμοζόμενες πολιτικές διαχείρισής της που οδηγούν στην υποβάθμιση έως εγκατάλειψη παρακολούθησης και φροντίδας άλλων νοσημάτων
ΟΙ ΠΛΕΟΝΑΖΟΝΤΕΣ θάνατοι (ένα «σκληρό καταληκτικό σημείο» όπως θα λεγόταν στην επιστημονική ορολογία) μόνο εν μέρει αποτυπώνουν τις συνέπειες αυτού του φαύλου κύκλου, αλλά στη χώρα μας μόνο αυτά τα στοιχεία έχουμε «εύκολα» διαθέσιμα στην Ελλάδα. Λείπουν ποιοτικοί και ποσοτικοί δείκτες που θα αποτυπώσουν τις συνέπειες στη ζωή και την υγεία –σωματική και ψυχική– ανά ηλικία, ανά πάθηση ή ανά περιοχή. Ό,τι στοιχεία υπάρχουν –ελάχιστα συγκριτικά με τα αντίστοιχα του εξωτερικού– αφορούν συγκεκριμένα νοσοκομεία ή μονάδες νοσοκομείων (ή παρέες ερευνητών). Η έλλειψη ποιοτικών και ποσοτικών στοιχείων αποτελεί πολιτική απόφαση, αποτέλεσμα της ανυπαρξίας ενιαίας μηχανογράφησης των ελληνικών νοσοκομείων, αλλά και συνέπεια της υποτίμησης των ελλήνων επιστημόνων απέναντι στην αξία αυτής της δουλειάς. Όταν συλλέγονται στοιχεία (πάντα αποσπασματικά) στόχος είναι η συγγραφή ενός άρθρου σε ένα ξένο επιστημονικό περιοδικό και όχι η ευρεία γνωστοποίησή τους και η πληροφόρηση (η αντι-πληροφόρηση για την ακρίβεια).
ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ που προέρχονται από το εξωτερικό είναι δραματικά. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι μεταξύ Μαρτίου και Αυγούστου 2020 συνέβησαν 1.336.561 θάνατοι, 20% περισσότεροι από αυτούς που θα αναμένονταν σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, εκ των οποίων το 67% ήταν άμεσα σχετιζόμενοι με τον ιό. Για το 2020 υπολογίζονται συνολικά 400.000 «πλεονάζοντες» θάνατοι, σχεδόν όσους στοίχισε στη χώρα ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Στη Μ. Βρετανία τις τελευταίες εβδομάδες οι μη-Covid σχετιζόμενοι καταγεγραμμένοι θάνατοι αυξάνονται κάτι που αντικατοπτρίζει τόσο την υποεκτίμηση των θανάτων από κορωνοϊό –αφού η χώρα βιώνει το ισχυρότερο ως τώρα κύμα της επιδημίας– όσο και την αύξηση των θανάτων από καρδιά, εγκεφαλικό, καρκίνο ή άνοια. Πράγματι ήδη τον Απρίλιο του 2020 υπολογιζόταν μία αύξηση της θνητότητας από καρκίνο κατά 20% στη Μ. Βρετανία, δεδομένης της μείωσης κατά 76% των νέων διαγνώσεων καρκίνου και κατά 60% των διενεργούμενων χημειοθεραπειών.
ΑΝΗΚΟΜΕΝ εις την Δύσιν λοιπόν. Απέχουμε βέβαια ακόμα από τα νούμερα των αναπτυγμένων χωρών της Ευρώπης, αλλά το 2020 χάθηκε μία πόλη σαν την Κοζάνη ή την Καρδίτσα και οι «πλεονάζοντες» θάνατοι σε σχέση με το 2019 είχαν το μέγεθος του πληθυσμού της Ζακύνθου. Φυσικά ο θάνατος κάθε ανθρώπου σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και ιδίως ως συνέπεια ενός ιού είναι ένα θλιβερό γεγονός από μόνο του που προκαλεί οργή, αλλά ας αναλογιστούμε τι σημαίνει ο ίδιος αριθμός πλεοναζόντων θανάτων για τη σημερινή Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες πριν «χαρούμε» (όπως μας καλεί να κάνουμε ο πρωθυπουργός) εάν συγκρίνουμε απλώς νούμερα. O υπουργός Υγείας δακρύζει στις κάμερες για το προσωπικό των νοσοκομείων και ο Γ. Κύρτσος πριν ένα μήνα κατηγόρησε την ελληνική κοινωνία πως συνήθισε στους 100 θανάτους ημερησίως και δεν τηρεί τα μέτρα. Η κυνικότητα του πολιτικού συστήματος και των επιφανών επιστημόνων-συνοδοιπόρων του, αλλά και η απάθεια που τείνει να κυριαρχήσει ως ψυχολογία οικοδομούνται μέρα με τη μέρα, εγκαθιδρύοντας μια νέα «κανονικότητα» πανδημική, στην οποία η νόσος και ο θάνατος, τα λοκντάουν και η καταστολή, γενικώς το «κουτσούρεμα» ζωής, ελευθερίας ακόμα και εδάφους και πληθυσμού θα είναι παράπλευρα, πλεονάζοντα, συνηθισμένα φαινόμενα.
