του Στέλιου Ελληνιάδη
Η Ναόμι Κλάιν έχει κότσια. Από το πρώτο της βιβλίο, πριν από δέκα χρόνια, ήταν φανερό ότι αυτή η κοπέλα είναι αποφασισμένη να συγκρουστεί και με το διάβολο.
Το πλήγμα που έδωσε στις εταιρίες που εκμεταλλεύονται, με το χειρότερο τρόπο, τους φτωχούς των φτωχών χωρών, ακόμα και δολοφονώντας τους όταν διαμαρτύρονται, όπως έκανε η Shell στη Νιγηρία, για να αυξήσουν τα κέρδη τους και να προμηθεύουν τις αναπτυγμένες πολιτείες της Δύσης, ήταν αισθητό. Οι αποκαλύψεις και η πολιτική τους ανάγνωση ενίσχυσαν το κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση που φέρνει πλούτο μόνο στις τράπεζες και τους μετόχους των πολυεθνικών και απομυθοποίησαν τις «δημιουργικές» εταιρίες, όπως η Nike, που για την κατασκευή των σινιέ προϊόντων της χρησιμοποιεί εργοστάσια που δουλεύουν μικρά παιδιά και γυναίκες σε ολοήμερες βάρδιες στις φτωγειτονιές του κόσμου. Με το δεύτερό της βιβλίο, το 2007, καθιέρωσε στο δημόσιο λόγο τους όρους «Δόγμα του σοκ», «Καπιταλισμός της Καταστροφής» και «Θεραπεία σοκ», που αναφέρονται στις λογικές, τις μεθόδους και τις πρακτικές που επεξεργάζονται οι κυβερνήσεις των μητροπόλεων σε συνεργασία με «δεξαμενές σκέψεις», ΜΚΟ, επιδοτούμενα πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για να διευκολύνουν τις μεγάλες εταιρίες, με την προληπτική ή κατασταλτική συμβολή των ενόπλων δυνάμεων, να αξιοποιήσουν αποκλειστικά προς όφελός τους τις φυσικές καταστροφές ή τις ανθρωπογενείς κρίσεις που συμβαίνουν σε διάφορες περιοχές του πλανήτη. Στην πιο εξελιγμένη, δε, εκδοχή, να προκαλούν τεχνηέντως καταστροφές και κρίσεις που διευκολύνουν τις «σωτήριες» εφόδους εταιριών και στρατών.
Παράλληλα, με τα μπεστ-σέλερ βιβλία της, αρθρογραφεί ακατάπαυστα σε εφημερίδες και περιοδικά κύρους (The Nation, Harper’s Magazine, Rolling Stone, The Guardian, Globe and Mail κ.ά.) φέρνοντας στο φως τις καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις καταστροφικές υπερβάσεις των εταιριών και των κυβερνήσεων.
Και το κυριότερο: δεν σχολιάζει από ένα γραφείο. Δεν κάνει απλή μεταφορά σημαντικών ειδήσεων. Είναι ακτιβίστρια. Μπαίνει μέσα στα γεγονότα και μπροστά. Πολεμάει στα ίσα τους ισχυρούς παραβάτες των διεθνών κανόνων ειρηνικής συνύπαρξης, τους βιαστές των πολιτικών δικαιωμάτων και τους εχθρούς των οικουμενικών αξιών. Πηγαίνει από τόπο σε τόπο για να συγκεντρώσει στοιχεία, για να έχει άμεση πρόσβαση στα διαδραματιζόμενα και πληροφορίες από πρώτο χέρι. Συμπαραστέκεται σε κάθε δίκαιη υπόθεση, σε κάθε θύμα της νεοαποικιοκρατίας, του ιμπεριαλισμού και των δημοκρατιών που βρίσκονται σε πολιτικό, κοινωνικό και ηθικό ξεπεσμό. Δεν τα βρίσκει έτοιμα. Παλεύει και γράφει, γράφει και παλεύει. Παρακολουθεί τη Συνδιάσκεψη της Κοπεγχάγης για τις κλιματικές αλλαγές και παρεμβαίνει, επικρίνοντας τις επιλογές του Ομπάμα που οδήγησαν, τελικά, σε αδιέξοδο τις διαπραγματεύσεις. Πηγαίνει στην περιοχή των Τσιάπας στο Μεξικό για να μιλήσει με τους Ζαπατίστας, στην Ινδονησία μετά το καταστροφικό τσουνάμι να δει τα «έργα» των πολυεθνικών στις ακτές απ’ όπου εκδίωξαν βίαια τους ψαράδες, στα εργοστάσια της Αργεντινής που έχουν καταληφθεί από εργάτες…
Μία γυναίκα από μία οικογένεια δημιουργικών ανθρώπων, δημοσιογράφος, με σύζυγο-συνεργάτη (Αvi Lewis), Καναδή, εβραϊκής καταγωγής, μόλις 40 ετών, θεά.
Οι αμερικανικές εταιρίες σκοτώνουν στο Ισραήλ
Το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Μπέρκλεϊ, έχει μεγάλη παράδοση σε αγώνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στο πρόσφατο παρελθόν έχει πάρει θέση και μέτρα, για τις παραβιάσεις στην Ινδονησία, τη Νιγηρία, τη Βιρμανία κι αλλού. Πριν από ένα μήνα, το ανώτατο κογκρέσο των φοιτητών του πανεπιστημίου πήρε την ιστορική απόφαση να αποσύρει επενδύσεις ύψους 135 εκατομμυρίων δολαρίων από δύο μεγάλες αμερικανικές εταιρίες, τη General Electric και τη United Technologies, επειδή ενισχύουν οικονομικά και στρατιωτικά την ισραηλινή κατοχή στα παλαιστινιακά εδάφη και κερδίζουν χρήματα απ’ αυτή τη δραστηριότητα.
Η απόφαση πάρθηκε με ψήφους 16 υπέρ και 4 κατά, αλλά ο πρόεδρος του συμβουλίου άσκησε βέτο, οπότε θα πρέπει να επαναληφθεί η ψηφοφορία. Είναι φανερό ότι οι σιωνιστικές οργανώσεις στις ΗΠΑ άσκησαν τεράστιες πιέσεις και παρ’ όλο που απέτυχαν να επηρεάσουν τις ψήφους στο συμβούλιο, κατάφεραν να μπλοκάρουν την απόφαση μέσω του προέδρου. Στις ΗΠΑ, όπως και στη Μ. Βρετανία, έχει αναπτυχθεί ένα σοβαρό κίνημα μποϊκοτάζ του Ισραήλ από ακαδημαϊκούς κύκλους. Μέχρι στιγμής έχουν παρθεί μερικές αποφάσεις με μεγάλη σημασία. Η Εκκλησία της Αγγλίας ευαισθητοποιήθηκε και απέσυρε τις επενδύσεις της από την αμερικάνικη εταιρία Caterpillar που κατασκευάζει τις ειδικά θωρακισμένες μπουλντόζες που χρησιμοποιεί ο ισραηλινός στρατός για να κατεδαφίζει τα σπίτια των Παλαιστινίων. Μία τέτοια μπουλντόζα συνέθλιψε την Aμερικανίδα ακτιβίστρια Ρέιτσελ Κόρι που έχει γίνει σύμβολο της διεθνούς αλληλεγγύης. Αντίστοιχες αποφάσεις έχουν παρθεί στη Νορβηγία κι αλλού. Αλλά αυτή η απόφαση του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, στην καρδιά του ακαδημαϊκού κόσμου των ΗΠΑ, αποτελεί πράγματι σταθμό.
Η Ναόμι Κλάιν έχει δεχτεί πάρα πολλά πυρά και συκοφαντίες από τους σιωνιστές για την υποστήριξη που παρέχει στο κίνημα του μποϊκοτάζ, το οποίο υποστηρίζεται σθεναρά και από εβραϊκές οργανώσεις που αγωνίζονται κατά του απαρτχάιντ στην Παλαιστίνη, όπως η αμερικανική οργάνωση «Εβραϊκή Φωνή για την Ειρήνη» που προτρέπει τους πολίτες να γράψουν γράμματα στα μέλη του συμβουλίου για να αποτραπεί η ανατροπή της ειλημμένης απόφασης. Ήδη, η Ναόμι Κλάιν ανταποκρίθηκε αμέσως και έστειλε τη δική της επιστολή προς το κογκρέσο των φοιτητών του πανεπιστημίου.
Ανοιχτή επιστολή στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ
«…Σας παρακαλώ να μην ενδώσετε στις πιέσεις· είναι πολλά αυτά που κρίνονται. Καθώς ο κόσμος μόλις παρακολούθησε την άρνηση της κυβέρνησης Νετανιάχου να σταματήσει την επέκταση των παράνομων εποικισμών, η πολιτική πίεση δεν είναι πια αρκετή για να αναγκάσει το Ισραήλ να απέχει από την καταστροφική του πορεία. Και όταν οι κυβερνήσεις μας αποτυγχάνουν να εφαρμόσουν κυρώσεις για μία τέτοια περιφρονητική παρανομία, πρέπει να χρησιμοποιηθούν άλλοι τρόποι πίεσης, όπως είναι η στόχευση των εταιριών που κερδοσκοπούν άμεσα από τις προσβολές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οποτεδήποτε αναλαμβάνουμε μια πολιτική δράση, δεχόμαστε κριτικές για υποκρισία και διπλά σταθμά, εφόσον η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν μπορούμε να κάνουμε αρκετά απέναντι στην εξάπλωση των παγκόσμιων αδικιών. Αλλά, το να ισχυρίζεται κανείς ότι το να παίρνεις μια ξεκάθαρη στάση απέναντι στα ισραηλινά εγκλήματα πολέμου αποτελεί κάπως «άδικη διάκριση» εναντίον των Ισραηλινών και των Εβραίων (όπως αφήνει να εννοηθεί το βέτο του προέδρου) ισοδυναμεί με τερατώδη διαστρέβλωση της γλώσσας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Πολύ μακριά από το να «ξεχωρίζετε το Ισραήλ», με την απόφασή σας, ενεργείτε στο πλαίσιο της αξιέπαινης και προτρεπτικής παράδοσης του Μπέρκλεϊ.
… Όλοι μας παρακολουθούμε τις ισραηλινές καταχρήσεις που αυξάνονται δραματικά: η επίθεση στο Λίβανο, το καλοκαίρι του 2006, η μαζική επέκταση των παράνομων εποικισμών και των τειχών, ο συνεχιζόμενος αποκλεισμός της Γάζας που παραβιάζει όλες τις απαγορεύσεις για τη συλλογική τιμωρία και, το χειρότερο απ’ όλα, η επίθεση του 2008/9 στη Γάζα που άφησε περίπου 1400 νεκρούς.
Θα σας έλεγα ταπεινά ότι όταν πρόκειται για ενέργεια που αποσκοπεί στο τέλος των ισραηλινών εγκλημάτων πολέμου, η διεθνής αντίδραση δεν πάσχει από μεγάλη βιασύνη, αλλά από πάρα πολύ μικρή. Αυτή είναι μία στιγμή για δράση εξαιρετικά επείγουσα και ο κόσμος παρακολουθεί.
Φερθείτε γενναία!».
Χιλή:Τα Παιδιά του Σικάγου ρήμαξαν τη χώρα
Η Ναόμι Κλάιν επισημαίνει ότι τώρα που τα εφαρμοσθέντα φονταμενταλιστικά μοντέλα της ελεύθερης αγοράς απαξιώθηκαν (κ. Παπανδρέου, ακούτε;), διάφοροι οπαδοί τους (ο κ. Ανδριανόπουλος έχει από καιρό κουφαθεί) προσπαθούν να τα διασώσουν -τουλάχιστον ιδεολογικά- εφευρίσκοντας διάφορα επιχειρήματα. Σε έναν τέτοιον, τον συντάκτη της Wall Street Journal, Bret Stephens, που έγραψε ότι χάρη στον οικονομολόγο-γκουρού Μίλτον Φρίντμαν που ιδιωτικοποίησε τα πάντα στη Χιλή ως σύμβουλος του δικτάτορα Πινοσέτ, η χώρα δεν υπέστη τις ίδιες ζημιές με την Αϊτή μετά από τους πρόσφατους σεισμούς, απάντησε με στοιχεία.
«Ο σύγχρονος αντισεισμικός νόμος της Χιλής υιοθετήθηκε το 1972. Αυτή η χρονιά είναι πολύ σημαντική γιατί είναι ένα χρόνο πριν από το πραξικόπημα που υποστήριξαν οι ΗΠΑ. Αυτό σημαίνει ότι αν κάποιος δικαιούται εύσημα για αυτό τον κανονισμό, δεν είναι ο Φρίντμαν ή ο Πινοσέτ, αλλά ο Σαλβαδόρ Αλιέντε, ο δημοκρατικά εκλεγμένος σοσιαλιστής πρόεδρος της Χιλής…», γράφει η Κλάιν στο The Nation (Μάρτιος 2010). «Και είναι αξιοσημείωτο ότι ο νόμος εφαρμόστηκε εν μέσω ενός διαλυτικού οικονομικού αποκλεισμού (“κάντε την οικονομία να ουρλιάξει”, είναι γνωστό ότι διέταξε ο Ρίτσαρντ Νίξον μετά τη νίκη του Αλιέντε στις εκλογές του 1970). Ο κανονισμός αυτός εκσυγχρονίστηκε στη δεκαετία του ’90, πολύ μετά την έξοδο του Πινοσέτ και των “Παιδιών απ’ το Σικάγο” απ’ την εξουσία και την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Δεν είναι περίεργο: Όπως υπογραμμίζει ο Πολ Κρούγκμαν, ο Φρίντμαν είχε δίλημμα για τους οικοδομικούς κανονισμούς, θεωρώντας τους ως άλλο ένα εμπόδιο στην καπιταλιστική ελευθερία.
Όσο για τον ισχυρισμό ότι χάρη στις πολιτικές του Φρίντμαν οι Χιλιανοί ζουν σε “σπίτια με τούβλα” αντί για “άχυρο”, είναι φανερό ότι ο Stephens δεν ξέρει τίποτα για την προ του πραξικοπήματος Χιλή. Η Χιλή στη δεκαετία του ’60, είχε τα καλύτερα συστήματα υγείας και παιδείας στην ήπειρο, καθώς και δυναμικό βιομηχανικό τομέα και ταχέως αναπτυσσόμενη μεσαία τάξη. Οι Χιλιανοί πίστευαν στο κράτος τους, γι’ αυτό εξέλεξαν τον Αλιέντε, για να τους πάει παραπέρα.Μετά το πραξικόπημα και το θάνατο του Αλιέντε, ο Πινοσέτ και τα Παιδιά από το Σικάγο έκαναν τα πάντα για να διαμελίσουν τη δημόσια σφαίρα στη Χιλή, ξεπουλώντας τις κρατικές επιχειρήσεις και καταργώντας τους οικονομικούς και εμπορικούς κανόνες. Δημιουργήθηκε τεράστιος πλούτος σ’ αυτή την περίοδο, αλλά με τρομερό κόστος: στις αρχές της δεκαετίας του ’80, οι συνταγές του Πινοσέτ που γράφτηκαν από τον Φρίντμαν είχαν προκαλέσει γρήγορη αποβιομηχάνιση, δεκαπλασιασμό της ανεργίας και έκρηξη στις παραγκουπόλεις. Επίσης, οδήγησαν σε κρίση διαφθοράς και χρέους τόσο σοβαρού που, το 1982, ο Πινοσέτ αναγκάστηκε να απολύσει τους βασικούς συμβούλους από το Σικάγο και να εθνικοποιήσει μερικούς από τους μεγάλους απορρυθμισμένους οικονομικούς οίκους. (Ακούγεται γνώριμο;)
Ευτυχώς, τα Παιδιά από το Σικάγο δεν είχαν καταφέρει να ξεκάνουν ό,τι είχε πετύχει ο Αλιέντε. Η εθνική εταιρία χαλκού, η Codelco, παρέμενε στο κράτος, πλουτίζοντας τα δημόσια ταμεία και εμποδίζοντας τα Παιδιά από το Σικάγο να βουλιάξουν τη χιλιανή οικονομία εντελώς. Επίσης, δεν μπόρεσαν να αλλάξουν τον αυστηρό οικοδομικό κανονισμό του Αλιέντε, μια ιδεολογική αβλεψία για την οποία είμαστε όλοι ευγνώμονες.»
Βιβλία της Naomi Klein
• No Logo: No Space, No Choice, No Jobs (2000) ISBN 0312421435
• Fences and Windows: Dispatches from the Front Lines of the Globalization Debate (2002) ISBN 0312307993 (συλλογή άρθρων)
• The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism (2007) ISBN 0805079831
• No Logo (συμπληρωμένη επανέκδοση, 2010)
