Ένα χρόνο μετά την έναρξη της κρίσης του κορωνοϊού γίνεται περισσότερο από ποτέ απαραίτητη η ουσιαστική κριτική της καταστροφικής για την κοινωνική πλειοψηφία διαχείρισής της. Έξω από τα ασφυκτικά όρια της επικαιρικής ασημαντολογίας και μιας άσφαιρης καταγγελιολογίας. Μια τέτοια κριτική στάση θέτει τρία σύνθετα αλληλένδετα ζητήματα: α) Την προσπάθεια κατανόησης της κίνησης και των σχεδιασμών των κυρίαρχων κύκλων. Διεθνώς και εγχώρια. Με ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης και όχι καταφεύγοντας σε αφηρημένα σχήματα «γενικής αλήθειας», β) την πραγματική κατάσταση της ευρείας κοινωνίας που υφίσταται αυτή την κατάσταση και γ) τους πραγματικούς όρους που υπάρχουν μέσα στη σημερινή κατάσταση και θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για μια διέξοδο.
Πού το πάνε οι ελίτ. Ένα συνοπτικό περίγραμμα. Αναγκαία η μελέτη του θέματος
Στο γενικό διεθνές πλαίσιο: Πολλαπλά πεδία ανταγωνισμών –επιχειρηματικών/καπιταλιστικών και γεωπολιτικών/διακρατικών‒ και σαν συνέπεια μια χαοτική κίνηση με διαρκείς ανακολουθίες. Ας σκεφτούμε το εξής: τη στιγμή που οι πιο επιθετικοί κύκλοι του διεθνούς κεφαλαίου προβάλλουν την ανάγκη μιας παγκόσμιας κεντρικής διακυβέρνησης, το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα δεν μπορεί καν να αναθέσει στον «συλλογικό καπιταλιστή» την παραγωγή και τη διανομή των εμβολίων και των φαρμάκων για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Την ίδια στιγμή η κρίση μέσα στην κρίση που φέρνει η πανδημία γίνεται «ευκαιρία» για την επιβολή πολλαπλών μεγάλων αναδιαρθρώσεων («Μεγάλη Επανεκκίνηση» ‒ Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση).
Πάμε στο εγχώριο-ελλαδικό επίπεδο. Υγειονομικά το πράγμα κινείται αδιέξοδα και ήδη παράγει αξιοσημείωτες εσωτερικές τριβές και φθορά μέσα στο πολιτικό σύστημα. Οικονομικά και κοινωνικά: Επιδιώκονται πολυεπίπεδες αναδιαρθρώσεις παρακολουθητικές του διεθνούς πλαισίου «ευκαιριών» στο οποίο αναφερθήκαμε. Αυτό σημαίνει πρώτα απ’ όλα: Επιδίωξη της δραστικής συμπίεσης της «ζωντανής εργασίας» με αντεργατικές ρυθμίσεις μεγάλης κλίμακας (βλ. μεταξύ άλλων την πρόσφατη κατάθεση του αντεργατικού νομοσχέδιου σκούπα). Συμπίεση του λιανεμπορίου, της μικρής βιοτεχνίας αλλά και της μικρής ακίνητης ιδιοκτησίας (αναδιαρθρώσεις στις χρήσεις γης και σχέδια «αναπλάσεων» μέσα στο αστικό ιστό). Επιτάχυνση αλλαγών για τον έλεγχο και την «αποστείρωση» της εκπαίδευσης – όλων εκείνων των «μεταρρυθμίσεων» που έχουν εμποδίσει οι επαναλαμβανόμενες κοινωνικές αντιδράσεις των τελευταίων δύο-τριών τουλάχιστον δεκαετιών. Νέες πίστες μεταπρατισμού και ασφυκτικότερη πρόσδεση με όρους εξαρτημένης κατανάλωσης στο άρμα των μεγάλων «πράσινων» και πληροφοριακών μπίζνες των διεθνών κέντρων ισχύος. Περιορισμός του δημόσιου χώρου και λεπτομερής επιτήρησή του (τα «πιστοποιητικά» σέρνουν το χορό γι’ αυτό).
Οι ελίτ ζητάνε και τα ρέστα δείχνοντας την κοινωνία για τις συνέπειες της χρεωκοπίας του ίδιου του συστήματος αξιών με το οποίο έχουν οργανώσει την κοινωνική ζωή (ατομισμός, καταναλωτισμός, ιδιωτεία)
Η κατάσταση εξελίσσεται με υψηλούς βαθμούς απροσδιοριστίας και επιπλέον μέσα στο πλαίσιο αντίστοιχων διεθνών χαοτικών τάσεων. Η εκδήλωση μιας οξυμένης κρίσης –αποτέλεσμα της συσσώρευσης αδιέξοδων όρων‒ δεν πρέπει να αποκλειστεί. Ποικίλοι πολιτικοί χειρισμοί και παρεμβάσεις για αλλαγές μέσα στο πολιτικό σύστημα, που φαίνεται πολύ εκτεθειμένο, επίσης είναι ιδιαίτερα πιθανοί. Από την επιβολή διακομματικής συναίνεσης σε κρίσιμα θέματα (πανδημία, εθνικά) μέχρι βαθύτερες αναδιατάξεις του πολιτικού σκηνικού. Αλλά και η εμβάθυνση της σταθεροποίησης του ειδικού καθεστώτος που έχει επιβληθεί στη χώρα, με τη στενότερη πρόσδεσή της σε διεθνείς σχεδιασμούς, επιχειρείται με ανανεωμένη ένταση (ανταγωνισμοί και συγκρούσεις για το μοίρασμα του πακέτου της Ε.Ε. για την ανάκαμψη από την πανδημία, σε συνάρτηση με μοιράσματα ζωνών και τομέων οικονομικής και γεωπολιτικής επιρροής).
Η κατάσταση της κοινωνίας. Ιδιαίτερα σύνθετοι όροι για την κοινωνική άμυνα
Το ιδιαίτερο στοιχείο της ιστορικής μας περιόδου: Η πολιτική έκφραση των απαιτήσεων των υποτελών τάξεων σε μεγάλη κρίση και υποχώρηση. Πολυεπίπεδο το πρόβλημα με πιο πρόσφατη προσθήκη τη χρεωκοπία της ευρωπαϊκής αριστεράς μετά την κρίση του 2008 και την ενσωμάτωσή της στο καθεστώς της παγκοσμιοποίησης.
Η διαχείριση της πανδημίας έχει προσθέσει τους δικούς της πολύ δυσμενείς όρους στην κατάσταση αποπροσανατολισμού της κοινωνίας, ήδη βεβαρυμμένη από την επίθεση της μνημονιακής περιόδου. Εδώ πρόκειται για χειρισμούς που συνιστούν συνθήκες ενός ιδιότυπου κοινωνικού ψυχολογικού πολέμου. Καταιγισμός αντιφατικών μηνυμάτων και μάλιστα με εμπλοκή του επιστημονικού λόγου και των φορέων του. Συνακόλουθη κρίση κύρους των συστημάτων «κοινής λογικής» στην ευρύτερη κοινωνική συνείδηση. Αυθαίρετη, αλλοπρόσαλλη και απρόβλεπτη καταστολή και τιμωρητικότητα. Και συστηματική προσπάθεια ενοχοποίησης με έναν λόγο που απευθύνεται «σε ανήλικους», σε άτομα «υπό κηδεμονία». Οι ελίτ ζητάνε και τα ρέστα δείχνοντας την κοινωνία για τις συνέπειες της χρεωκοπίας του ίδιου του συστήματος αξιών με το οποίο έχουν οργανώσει την κοινωνική ζωή (ατομισμός, καταναλωτισμός, ιδιωτεία).
Κατά συνέπεια, η δυνατότητα κοινωνικής άμυνας και οργάνωσης αντιστάσεων έχει να ξεπεράσει πολλά εμπόδια. Είναι σύνθετη υπόθεση, δεν λύνεται με απλές φόρμουλες – «πρωτοβουλίες/καλέσματα». Απαιτεί πρώτα απ’ όλα την άντληση διδαγμάτων απ’ ό,τι δοκιμάστηκε τα τελευταία χρόνια.
Αναγκαίοι όροι για μια συμβολή ουσίας στην υπόθεση της διεξόδου
Ο κοινός νους σήμερα βρίσκεται σε σύγχυση μέσα στις συνθήκες που κυριαρχούν. Εμποδίζεται να συλλάβει το συνολικό πρόβλημα του λαού και της χώρας – ψυχολογικά το απωθεί. Ο προσανατολισμός σε ό,τι αφορά την αναγνώριση του κοινωνικού προβλήματος και την αναζήτηση ρεαλιστικών όρων για τη χειραφετημένη ύπαρξη της χώρας (αυτής της συγκεκριμένης χώρας) είναι η πρώτη, η κύρια ανάγκη που ορίζει όλα τα υπόλοιπα.
Η λύση όμως δεν μπορεί να αναμένεται ότι θα έρθει σαν ένα δια μιας υπερβατικό άλμα σε μια άλλη «λαϊκή εξουσία». Μπροστά στην επιθετικότητα των προωθούμενων αναδιαρθρώσεων, η άμυνα της κοινωνίας γίνεται όσο ποτέ αναγκαία και απαιτεί και αυτή βασικά προσανατολιστικά κριτήρια. Ανταγωνιστικά προς τον οικονομισμό της συνδικαλιστικής κλαδικότητας και την πολιτική του σεχταρισμού. Με το βλέμμα στραμμένο στις κρυμμένες και συχνά λοιδωρημένες δυνατότητες της πλατιάς κοινωνίας που ας μην το ξεχνάμε τα τελευταία χρόνια έδειξε αναπάντεχο δυναμισμό, ρεαλισμό και ενωτικό πνεύμα στις στιγμές που βρέθηκε σε συνθήκες υπαρξιακής ασφυξίας.
