«Παρέχοντας σε εκατομμύρια ανθρώπους γνώση των αγγλικών, τους υποδουλώνεις». (Μαχάτμα Γκάντι, 1909, από το βιβλίο «Η αναδιαμόρφωση του νεωτερικού κόσμου 1900-2015» του C.A. Bayly, μετ. Χρ. Γεμελιάρη, εκδ. Αλεξάνδρεια)
Για να διασφαλίσουν οι αποικιοκρατικές δυνάμεις την υποταγή των ιθαγενών και να εδραιώσουν την κυριαρχία τους προκειμένου να μπορούν ανεμπόδιστα να λεηλατούν τον φυσικό πλούτο των περιοχών που καταλάμβαναν και την εργατική δύναμη των εντόπιων πληθυσμών, ήξεραν ότι δεν αρκούσε η στρατιωτική κατοχή των αποικιών τους. Έπρεπε να αλλοτριώσουν πολιτισμικά τους υποτελείς για να αποδεχτούν την κατοχή και υποδούλωση ως φυσική απόρροια, ως θέλημα θεού και ως λογική συνέπεια της ανωτερότητας των εισβολέων.
Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκαν όλα τα μέσα, από τα πιο παραπλανητικά ως τα πιο βίαια. Το Έπρεπε με κάθε τρόπο να «εκκενώσουν» τους ιθαγενείς από κάθε περιεχόμενο. Να τους αποκόψουν από κάθε τι που τους συνέδεε με κάποιο τόπο, να τους αφαιρέσουν ό,τι ήταν χρήσιμο, να διαγράψουν κάθε στοιχείο ταυτότητας που τους προσέδιδε οντότητα και τους ενέτασσε σε μια συλλογικότητα, εθνική, φυλετική και πολιτισμική. Να τους «βοηθήσουν» να ξεχάσουν την ιστορία τους, να αποκοπούν από τους προγόνους τους, να χάσουν την αρμονία με το φυσικό τους περιβάλλον και να απαλειφτεί από τη συνείδησή τους ο άυλος μεταφυσικός τους κόσμος που νοηματοδοτούσε τη ζωή τους. Και πράγματι, τα αποτελέσματα είναι άκρως εντυπωσιακά. Άνθρωποι, συλλογικότητες και πολιτισμοί στρεβλώθηκαν, θρυμματίστηκαν και αφανίστηκαν σε πελώρια κλίμακα.
Αφαίρεση
Στις χώρες που είχαν υπό τον έλεγχό τους αποξήλωναν τα πάντα. Ένα από τα μεγαλύτερα θύματα της αρπαγής είναι ο ελληνικός κόσμος από τον οποίο δεν πήραν μόνο τα γλυπτά του Παρθενώνα, την Αφροδίτη της Μήλου και τη Νίκη της Σαμοθράκης. Από την Πέργαμο οι Γερμανοί πήραν ένα ολόκληρο ναό και τον τοποθέτησαν μέσα στο Μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο, κοντά σε μια διώροφη με κολόνες πρόσοψη ενός άλλου αρχαίου οικοδομήματος από τη Μίλητο. Με πολλές εκατοντάδες χιλιάδες αντικείμενα, από ασπίδες, στεφάνια και αμφορείς μέχρι τάφους και βωμούς συνεισέφερε η Ελλάδα στην ευρωπαϊκή δόξα. Τα επίσημα στοιχεία που δόθηκαν στην Επιτροπή για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα με βάση το νόμο Freedom of Information Act αποκαλύπτουν ότι το Βρετανικό Μουσείο έχει στην κατοχή του 108.184 ελληνικές αρχαιότητες, εκ των οποίων οι 101.691 είναι στις αποθήκες του! (Τάσος Κοκκινίδης, Greek Reporter).
Πολλά εκατομμύρια αντικειμένων υφαρπάχτηκαν από όλους τους λαούς. Πήραν ακόμα κι αυτά που δεν είχαν σκοπό ή δεν μπορούσαν να εκθέσουν, μόνο και μόνο για να τα αφαιρέσουν από τους δημιουργούς και χρήστες τους. Καταλήστεψαν την Κίνα, την Ινδία, την Αίγυπτο, την Ινδοκίνα, τη Νιγηρία, το Σουδάν, τη Βραζιλία, το Μεξικό, το Περού, δεν υπάρχει χώρα και περιοχή του κόσμου που να μην την «έγδυσαν». Η UNESCO υπολογίζει σε 1.700.000 τα κινέζικα αντικείμενα που είναι φυλακισμένα σε 200 μουσεία σε 47 χώρες! Και πάνω από 2.000.000 τα αιγυπτιακά που είναι διασκορπισμένα σε 850 «συλλογές» σε 69 χώρες!
Έτσι εμπόδιζαν τους λαούς να εξελίσσονται. Να μεγαλώνουν οι άνθρωποι σε χώρες χωρίς απτό παρελθόν! Κι αυτό κράτησε αιώνες με συνέπειες ολοφάνερες.
Σκόπιμα αποστερούσαν από τους κατακτημένους λαούς οτιδήποτε τους συγκροτεί ως κοινωνική, ιστορική και πολιτισμική οντότητα. Να μην είναι τίποτα. Για να είναι πιο εύκολη η υποταγή και η εκμετάλλευσή τους. Εκτός από το μιλιταρισμό, το μεγαλύτερό τους όπλο ήταν η λεηλασία των τοπικών πολιτισμών και η αναπλήρωση τους με υποπροϊόντα της δυτικής κουλτούρας.
Αφαίρεσαν ακόμα και τα οικιακά σκεύη και τα εργαλεία, τα θρησκευτικά σύμβολα, τις εικόνες και τα τοτέμ, και τα έργα τέχνης, μέχρι τις φιγούρες από το θέατρο σκιών και, βέβαια, δεν σεβάστηκαν ούτε τα λείψανα των νεκρών. Τα βαλσαμωμένα πτώματα από τις σαρκοφάγους τοποθετήθηκαν ως εκθέματα στο Λούβρο και το Βρετανικό Μουσείο. Και στη νεότερη εποχή έκοβαν τα κεφάλια των αντιφρονούντων για να εκθέτουν τα κρανία τους ως τρόπαια στα μουσεία, όπως έκαναν με τους επαναστάτες της Αλγερίας οι Γάλλοι.
Έτσι έμειναν οι τοπικοί πολιτισμοί στέρφοι. Έπρεπε να αφαιμάξουν τους αυτόχθονες πολιτισμικά για να τους αναγκάσουν να υποστούν την πολιτισμική μονοκαλλιέργεια που συνέτεινε στην θανάσιμη καθυστέρηση της προόδου και το μαρασμό τους.
Άρπαξαν όλο τον φυσικό τους πλούτο, το χρυσάφι και το ασήμι, τα διαμάντια, το πετρέλαιο, το κοβάλτιο και το ουράνιο, την ξυλεία και τις μπανάνες. Τους άλλαξαν τη γλώσσα, τους άλλαξαν τα τοπωνύμια, π.χ. ονόμασαν την Σρι Λάνκα Κεϊλάνη και την Μιανμάρ Βιρμανία. Χώρισαν τις φυλές και τα έθνη χαράζοντας σύνορα σύμφωνα με τη μοιρασιά που έκαναν μεταξύ τους οι αποικιοκράτες, με χάρακα επί χάρτου. Κόλλησαν τους ιθαγενείς με μεταδοτικές αρρώστιες που το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει. Τους αλυσόδεσαν για να δουλεύουν δωρεάν μέχρι θανάτου στα ορυχεία και τις φυτείες, τους έκλεβαν τα παιδιά για να τα μετατρέψουν βίαια σε «λευκά» και έστελναν με το ζόρι τους νέους σαν στρατιώτες στην πρώτη γραμμή των αιματηρών πολέμων.
Ταυτόχρονη ήταν η επιβολή του χριστιανισμού. Έπρεπε με κάθε μέσο να αποβληθεί κάθε στοιχείο της κουλτούρας τους για να γίνουν δούλοι και υποτελείς, θύματα της λεηλασίας των φυσικών τους πόρων, φτηνοί εργάτες των λευκών τσιφλικάδων και καταναλωτές των ακριβών προϊόντων που κατασκεύαζαν οι δυτικές βιομηχανίες με τις πρώτες ύλες που υφάρπαζαν από παντού.
Υποδούλωση
«Η γλωσσολογική βία διαμόρφωσε μια κατακερματισμένη υποκειμενικότητα και ηθικά αποδυναμωμένους υποτελείς λαούς.» (Homi Bhabha, από C.A. Bayly)
Τα ίδια και χειρότερα έκαναν με τη γλώσσα. Χιλιάδες γλώσσες τέθηκαν υπό διωγμό. Για να αντικατασταθούν από τη γλώσσα του κάθε επικυρίαρχου. Γι’ αυτό οι κάτοικοι της αμερικάνικης ηπείρου, έποικοι και ιθαγενείς, μιλούν ισπανικά, πορτογαλικά, αγγλικά και γαλλικά! Τι έγιναν, άραγε, οι μητρικές γλώσσες των Μάγιας, των Ίνκας, των Αζτέκων, των Απάτσι, των Σιου και των άλλων λαών, εθνών και φυλών που ζούσαν εκεί; Πώς συνέβη ο παραγκωνισμός και αφανισμός των πατροπαράδοτων γλωσσών; Από κατακλυσμό ή από την τιμωρία του θεού;
Όχι, δεν υπάρχει τίποτα το φυσικό ή το μεταφυσικό. Αυτό έγινε με αγριότητα, με σύστημα και στόχο. Είναι ανθρωπογενές. Έγινε επί τούτου από Άγγλους, Γάλλους, Πορτογάλους, Ολλανδούς, Βέλγους, Γερμανούς και άλλους Ευρωπαίους. Γι’ αυτό στην Αφρική οι Κενυάτες μιλούν αγγλικά και οι Σενεγαλέζοι γαλλικά. Η αποικιοκρατία εξαφάνισε, περιθωριοποίησε ή απαγόρευσε δύο χιλιάδες αφρικάνικες γλώσσες! Σε όλο τον κόσμο οι δυτικοί επιδρομείς αφάνισαν πανάρχαιους πολιτισμούς.
Η Ελλάδα ήταν από τις «τυχερές» αποικίες. Λεηλατήθηκε από την κορυφή ως τα νύχια, αλλά δεν της αφαιρέθηκε η ζωτική πολυτέλεια να έχει τη γλώσσα της. Ο γενικευμένος θαυμασμός των Ευρωπαίων για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό κατά τον 19ο αιώνα, όπως του Όθωνα και του πατέρα του βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου, είναι μάλλον η αιτία που δεν καταργήθηκε από τους πάτρωνες του ελληνικού κράτους η ελληνική γλώσσα και δεν επιβλήθηκε αρχικά η γερμανική και στη συνέχεια, μετά την αντικατάσταση του Όθωνα από τον Γεώργιο Α΄, η αγγλική. Γιατί μέχρι τουλάχιστον τα μέσα του 20ου, αυτός ήταν ο κανόνας στις αποικίες όπου οι επιβήτορες των λαών επιβάλανε τις δικές τους γλώσσες παραγκωνίζοντας τις μητρικές γλώσσες των αυτοχθόνων ως στοιχεία κατώτερων πολιτισμών.
«Ένα ράφι αγγλικών βιβλίων αξίζει παραπάνω από το σύνολο της ανατολικής γραμματείας» δήλωνε το 1835 με στόμφο ο T.B. Macaulay, μέλος του συμβουλίου του Γενικού Κυβερνήτη της Ινδίας. (C.A. Bayly).
Αφανισμός
«Δεν χωρά αμφιβολία ότι η επιβολή των αυτοκρατορικών γλωσσών από την εποχή της ισπανικής και πορτογαλικής ανακάλυψης του Νέου Κόσμου τον 16ο αιώνα και μετά, πράγματι συνέβαλε στον κατακερματισμό της συνείδησης και την έγερση ταξικών και αντιληπτικών εμποδίων στους κόλπους των αποικιοκρατούμενων εθνών.» (C.A. Bayly)
Η περίφημη «γαλλοφωνία» (francophonie), την οποία οι Γάλλοι έχουν αναγάγει σε εθνικό θεσμό, εκπορεύεται από την επιβολή της γαλλικής γλώσσας σε 29 κράτη, πρώην αποικίες της Γαλλίας, και σε 9 υπερπόντιες κτήσεις που ποτέ δεν απέκτησαν την έστω στοιχειώδη ανεξαρτησία τους. Μεταξύ των πρώτων είναι οι Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Μαδαγασκάρη, Καμερούν, Νίγηρας, Σενεγάλη, Μάλι, Αϊτή κ.ά. και των δεύτερων οι Γουαδελούπη, Μαρτινίκα, Γαλλική Γουιάνα, Γαλλική Πολυνησία, Νέα Καληδονία κ.ά.
Δηλαδή, οι Γάλλοι επιβάλανε τη γλώσσα τους σε άλλα 350 εκατομμύρια ανθρώπους που ανήκουν σε λαούς που σίγουρα δεν ήταν άφωνοι και άλαλοι μέχρι να κατακτηθούν από τους αποικιοκράτες.
Αντίστοιχα, με τον εποικισμό, η αγγλική γλώσσα επιβλήθηκε στις ΗΠΑ, στο μεγαλύτερο μέρος του Καναδά, στην Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία, τις Μπαχάμες, τη Γουιάνα, την Τζαμάικα, τη Σιγκαπούρη, το Χονγκ-Κονγκ κ.λπ., αλλά και την Ιρλανδία και τη Νιγηρία. Συνολικά, η αγγλική γλώσσα είναι η επίσημη γλώσσα σε κράτη με πληθυσμό που ξεπερνάει τα 600 εκατομμύρια άτομα.
Και βέβαια, έχουν προηγηθεί οι Ισπανοί και οι Πορτογάλοι που επιβάλανε στην κυριολεξία δια πυρός και σιδήρου τις γλώσσες τους σε όλες σχεδόν τις χώρες της Λατινικής Αμερικής και σε αρκετές της Αφρικής. Οι Ισπανοί σε Μεξικό, Κούβα, Αργεντινή, Γουατεμάλα, Ελ Σαλβαδόρ, Παναμά, Εκουαδόρ, Περού, Χιλή, Κολομβία, Ονδούρα, Δομινικανή Δημοκρατία, Νικαράγουα, Πουέρτο Ρίκο, Βενεζουέλα, Βολιβία, Ουρουγουάη, Παραγουάη και Κόστα Ρίκα και οι Πορτογάλοι σε Βραζιλία, Αγκόλα, Μοζαμβίκη, Γουινέα-Μπισσάου, Πράσινο Ακρωτήριο, Ανατολικό Τιμόρ κ.ά. Αθροιστικά, έγιναν με το ζόρι ισπανόφωνοι και πορτογαλόφωνοι πάνω από 700 εκατομμύρια άνθρωποι.
Στο γενικό σύνολο, 1.700.000.000 άνθρωποι σε 85 κράτη και κτήσεις υποχρεώθηκαν από τέσσερις (4) αποικιοκρατικές δυνάμεις να χάσουν τις μητρικές τους γλώσσες και να τις αντικαταστήσουν με αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά και πορτογαλικά. Κι όταν οι αποικιοκράτες αποσύρθηκαν ή εκδιώχτηκαν, η διάβρωση ήταν τόσο βαθιά που τα ξένα εμφυτεύματα έμειναν σαν ανίατο καρκίνωμα. Λίγες χώρες κατάφεραν να αποτινάξουν το βαρύ φορτίο της κατοχικής γλώσσας.
Κάποιες χώρες είχαν περισσότερους κατακτητές, όπως οι Φιλιππίνες που ναι μεν απέβαλαν τα ισπανικά το 1987, αλλά είχαν φορτωθεί εντωμεταξύ τα αγγλικά που ακόμα υπονομεύουν τα φιλιππινέζικα.
Οι Ιρλανδοί με το βραχνά της αγγλικής γλώσσας παλεύουν επί δεκαετίες για να αποκαταστήσουν τη γλώσσα τους, το ίδιο και οι Αλγερινοί με τη γαλλική γλώσσα που κάθισε στο σβέρκο της αραβικής στη διάρκεια της μακρόχρονης γαλλικής κατοχής.
Και η Νιγηρία, μεγάλη χώρα με πάνω από 200 εκατομμύρια κατοίκους, μόλις τώρα μπόρεσε να αντικαταστήσει τα αγγλικά στη δημοτική εκπαίδευση με τα νιγηριανά.
Όπως φαίνεται, είναι ακόμα πολύ μακρύς και με πολλά εμπόδια ο δρόμος για την αποκατάσταση των εξοστρακισμένων από τους δυτικούς αποικιοκράτες γλωσσών.
Οι άγριοι
Έτσι, σε μια φάση που η ανθρωπότητα έκανε άλματα, οι ανελεύθεροι λαοί εμποδίστηκαν να αναπτυχθούν και να προοδεύσουν καλλιεργώντας τον πολιτισμό, τις τέχνες, τα ήθη και τα έθιμά τους, τον πλούτο, τη γνώση και τις ικανότητές τους. Η δικαιολογία για την παρεμπόδιση ήταν ότι όλοι, πλην των δυτικών, ήταν άγριοι, υπάνθρωποι, καθυστερημένοι, κατώτερου βιολογικού και χαμηλότερου πνευματικού επιπέδου, κατάλληλοι μόνο για υπηρέτες των κατακτητών. Αυτά έλεγαν και για τους «κίτρινους», τους Κινέζους.
Πέρα από τη βία και την εξαγορά συνειδήσεων, έπειθαν από θέση ισχύος τις ελίτ των κατακτημένων περιοχών που συνεργάζονταν μαζί τους, ότι μόνο με τον χριστιανισμό και τις γλώσσες των δυτικών που είναι προηγμένες, θα προόδευαν οι κοινωνίες τους. Αφού η καθυπόταξη και η κακοδαιμονία των λαών αποδόθηκε στην υποδεέστερη κουλτούρα τους. Κι αυτό έπιασε με τη συνδρομή ηγετικών ελίτ που είχαν προνόμια και σπούδαζαν με υποτροφίες στα δυτικά πανεπιστήμια. Εξάλλου, η Δύση, με τον πλούτο και την ισχύ της, προβαλλόταν ως η καλύτερη απόδειξη της επιτυχίας, αποκρύβοντας επιδέξια τα σκοτεινά αίτια της ευημερίας της.
Εν τέλει, αποδεδειγμένα πια, το αναπτυξιακό «θαύμα» της Δύσης, τόσο σε υλικό όσο και σε πνευματικό επίπεδο, είναι αναπόσπαστο από τον αφανισμό λαών, πολιτισμών και φυσικών πόρων. Κι ο αφανισμός των πολιτισμών είναι αλληλένδετος με τον αφανισμό των ειδών ζωής που εξαπλώνεται ραγδαία εξ αιτίας του πολιτισμού των κατακτητών.
Ανθρώπου νους δεν μπορεί να συλλάβει το μέγεθος και τις επιπτώσεις των εγκλημάτων που διέπραξαν και συνεχίζουν να διαπράττουν σε βάρος της ανθρωπότητας οι πολιτισμένοι αγριάνθρωποι της Δύσης.
Τέρμα οι ψευδαισθήσεις
Αλλά, τώρα, βρισκόμαστε ήδη σε μια νέα εποχή. Τα ψέματα τελειώνουν. Σε αντίθεση με τους δυτικούς κατακτητές, αποικιοκράτες και ιμπεριαλιστές, ο υπόλοιπος κόσμος, ο μη δυτικός, ανορθώνεται με ένα τρόπο ποιοτικά και ποσοτικά πάρα πολύ αναβαθμισμένο σε σχέση με κάθε άλλη προσπάθεια στο παρελθόν.
Οι χώρες, τα κράτη, οι λαοί, δεν ζητούν μόνο επιστροφή των κλεμμένων. Ακολουθούν άλλο δρόμο. Κάνουν πιο ουσιαστικά βήματα για την ανεξαρτησία τους, ως προϋπόθεση για τα υπόλοιπα. Συνειδητοποιούν μέσα από άλλη οπτική γωνία ότι είναι θύματα, γιατί πλέον έχουν την εμπειρία και τη γνώση που δεν είχαν πριν από εκατό χρόνια. Όταν ακόμα ήταν διάχυτη η ψευδαίσθηση ότι η υποταγή στη Δύση συνεπάγεται αυτομάτως πρόοδο, ανάπτυξη, εκσυγχρονισμό, δικαιοσύνη και ευημερία. Αυτή η ψευδαίσθηση δεν είναι πια επίκαιρη. Αντιθέτως, διαπιστώνουν ότι όποιες χώρες μπόρεσαν να διευρύνουν και να εμβαθύνουν την ανεξαρτησία τους, αυτές παρουσιάζουν τα καλύτερα αποτελέσματα.
Η καθοδηγούμενη από τη Δύση εξαγγελία για την ευημερία χάνει ραγδαία την αίγλη της. Λιγοστεύουν ταχέως αυτοί που ακόμα ελπίζουν σ’ αυτήν. Ο δυτικός μονόδρομος για τον εκσυγχρονισμό και την εξίσωση με τις μητροπόλεις απομυθοποιείται μέρα με τη μέρα. Γι’ αυτό βλέπουμε φαινόμενα αδιανόητα μέχρι χτες.
Άλματα από πολλές χώρες, πρωτοφανείς σε ποιότητα και έκταση συνεργασίες, έμπρακτες αντιστάσεις στην ηγεμονία της Δύσης, φωνές που δυναμώνουν όχι μόνο από τις φτωχές λαϊκές μάζες, αλλά και από τις μεσαίες και τις ανώτερες τάξεις που όλες συνειδητοποιούν πόσο ασφυκτικός βραχνάς είναι η δυτική ηγεμονία.
Οι αναπτυσσόμενες χώρες προοδεύουν δυναμικά και σταθερά χωρίς να χρησιμοποιούν στρατούς για να επιβληθούν στους άλλους, γεγονός εντελώς καινούργιο, το οποίο η Δύση αδυνατεί να διαχειριστεί. Και, εξίσου σημαντικό, οι λαοί κρατούν από τη Δύση ό,τι θετικό έχει αναπτύξει σε υλικό και πνευματικό επίπεδο, συνδυάζοντάς το με τον εντόπιο πολιτισμό των αυτοχθόνων, παλιότερο και νεότερο.
Μαζί με τη σφοδρή ροπή προς την ουσιαστική ανεξαρτησία, γίνεται όλο και ισχυρότερη η πεποίθηση ότι κανένας λαός δεν μπορεί να προοδεύσει ως μίμος και φερέφωνο των κατακτητών, παρά μόνο καλλιεργώντας σε συνθήκες αυτοδιάθεσης τον δικό του πολιτισμό.
Από την Κίνα, τη Ρωσία και την Ινδία μέχρι τη Νιγηρία και τα νησιά του Σολομώντα, ενισχύονται οι εθνικές γλώσσες. Γίνεται πλέον αντιληπτό όλο και ευρύτερα ότι η επιβολή της αγγλικής, της γαλλικής ή ισπανικής γλώσσας αντί να συμβάλλει στην εξέλιξη και την πρόοδο των λαών, όπως ψευδώς ισχυρίζονταν οι αποικιοκράτες και οι ντόπιοι συνεργάτες τους, λειτούργησε ως μεγάλος ανασταλτικός παράγοντας. Και είναι πλέον καθαρό ότι η απογείωση από τη στασιμότητα και τη μιζέρια προϋποθέτει και την απόκρουση της πολιτισμικής δεσποτείας.
