Του Γιώργου Πατέλη
«Πολλές από τις αλήθειες στις οποίες προσκολλάμε, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πως εμείς τις βλέπουμε»
Obi-Wan Kenobi (Star Wars VI)
Υπάρχει μια «παράδοση» για την οπτική θέασης διαφόρων πραγμάτων και ειδικότερα των νέων μορφών διασκέδασης, αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας μεταξύ -νέων, ως επί το πλείστον- ανθρώπων. Μια παράδοση στον τρόπο που η Αριστερά, ή και ο προοδευτικός κόσμος γενικότερα, έχει συνηθίσει να αντιδρά και να σκέφτεται.
Το άρθρο του Sam Kriss, «Αντισταθείτε στο Pokemon Go», που αναδημοσιεύτηκε στον Δρόμο δεν αποτελεί εξαίρεση από αυτή την οπτική. Οι καιροί έχουν αλλάξει, κι όμως, ακόμα κι έτσι το ζήτημα που θίγεται ανοίγει μια κουβέντα πιο βαθιά, περίπλοκη αλλά και ενδιαφέρουσα που χρειάζεται να γίνει, έχουμε ανάγκη να συνεννοηθούμε σε κάποια θέματα αφήνοντας στην άκρη στομφώδεις τίτλους και να εστιάσουμε στην ουσία.
Μια κριτική στο άρθρο
Άλλη μια από τις «κακές συνήθειες» είναι ο διαχωρισμός του κοινού στο οποίο απευθυνόμαστε. Να βάλουμε λίγο από Μαρξ, λίγο από λέξεις και φράσεις που ευαισθητοποιούν περισσότερο τους «μυημένους» και να γράψουμε κάτι που απευθύνεται κατ’ αποκλειστικότητα σ’ αυτούς. Ίσως υπάρχουν φορές που χρειάζεται, αλλά αρκεί να μην χάσουμε την ουσία.
Από την επιχειρηματολογία του αρθρογράφου θα εστιάσω σε κάποιες από τις πιο τρανταχτές περιπτώσεις. Αναφέρει, λοιπόν:
«Ένας παίκτης που περιφέρεται ανέμελα σε μια γειτονιά λευκών, ο οποίος μπορεί να περάσει αρκετές φορές μπροστά από τα ίδια σπίτια, κυνηγώντας μια χαμογελαστή χελώνα καρτούν, θα υποβληθεί σε μια πολύ διαφορετική μορφή χαρτογράφησης και συστηματοποίησης της πραγματικότητας: μπορεί να αναγνωριστεί ως ύποπτος και αν ένας νεαρός, μαύρος άνδρας αναγνωριστεί ως ύποπτος μπορεί να σκοτωθεί».
Η αντανάκλαση μιας, θλιβερής, κοινωνικής αρρώστιας, όπως είναι ο ρατσισμός, μέσα από το εν λόγω παιχνίδι, κατά βάση δεν αφορά το ίδιο το παιχνίδι. Ή θα μπορούσαμε να πούμε ότι το αφορά, στο σημείο που αυτό μέσω του κινητού αναπαριστά τον πραγματικό χάρτη γύρω μας. Αλλά και πάλι, γιατί φτάνουμε ακριβώς στο συμπέρασμα της δαιμονοποίησης, επειδή στο Pokemon Go απεικονίζεται ο πραγματικός κόσμος με κάποιους «εικονικούς αρουραίους» και όχι αυτός μιας εικονικής πραγματικότητας;
Περάσαμε από το σημείο της κριτικής στη ζωή σε φανταστικούς κόσμους, στο σημείο της κριτικής του ηλεκτρονικού παιχνιδιού στον πραγματικό κόσμο; Μα σ’ αυτό όμως η προοδευτική σκέψη χωλαίνει οικτρά, ή λειτουργεί με ένα μηχανιστικό τρόπο.
«Τα πραγματικά ανθρώπινα σώματα δαμάζονται και κατευθύνονται μέσα από την προσφορά αόρατων δολωμάτων (lures): οι επιχειρήσεις μπορούν να αγοράζουν αντικείμενα του παιχνιδιού που θα δελεάσουν τους πελάτες», αναφέρει ο Sam Kriss. Η ανακάλυψη αυτή, δεν είναι τίποτα άλλο από το στοχευμένο μάρκετινγκ, που χρησιμοποιείται κατά κόρον όχι μόνο από το ίδιο το σύστημα, αλλά με ένα τρόπο και από τον ίδιο τον αρθρογράφο, αφού επιλέγει μέσω του Pokemon Go, να θίξει -επιδερμικά- ένα μεγάλο ζήτημα, αλλά είναι κάτι που γενικότερα χρησιμοποιείται και από την ίδια την Αριστερά.
Αλλά νομίζω ότι κάθε κριτική τελειώνει στο ακόλουθο επιχείρημα: «Το κράτος πιθανώς να μπορούσε να καταστείλει μια εξέγερση, σκορπίζοντας εκατοντάδες σπάνια Pokemon μακριά από την κεντρική πλατεία». Αλλά έτσι μπορούμε να ανοίξουμε και μία συζήτηση δια εξισώσεων σε μια πιο βαθιά ανάλυση της σημερινής κουλτούρας και διασκέδασης που δεν αφορά μόνο τους «πιτσιρικάδες»…
Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ως η σύγχρονη μορφή διασκέδασης για όλους
Τα σύγχρονα ηλεκτρονικά παιχνίδια και η -νέα- κουλτούρα του «gaming», έχουν αποσυνδεθεί πλήρως με την παραδοσιακή έννοια του όρου «παιχνίδι». Εξισώνονται καθημερινά με εναλλακτικές διασκέδασης όπως ο κινηματογράφος, η μουσική, η τηλεόραση και οι σειρές. Να κάτι που δεν τολμάμε να θίξουμε. Μια μεγάλη μάζα ανθρώπων, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, φανατικά παρακολουθεί (αμερικάνικες κυρίως) σειρές και ταινίες. Αν θεωρούμε ότι το gaming είναι «παλιμπαιδισμός» που δεν ταιριάζει σε έναν ενήλικα, η γενική αποχαύνωση μπροστά από μια οθόνη τι είναι;
Επιστρέφοντας στην διάσταση των σύγχρονων ηλεκτρονικών παιχνιδιών, μπορούν να προσφέρουν τα ίδια και σε πολλές περιπτώσεις περισσότερα από μια ταινία, μια μουσική ή μια σειρά, γιατί ακριβώς μπορούν να τα συνδυάσουν όλα αυτά και κάτι περισσότερο, την αίσθηση της παρέμβασης σε αυτά. Ο παίκτης μπορεί να παρέμβει, να δράσει και σύμφωνα με τις επιλογές του να αλλάξει άρδην τη ροή του παιχνιδιού. Είναι ένα στοιχείο που κάνει, άλλωστε, το gaming τόσο εθιστικό, σε σημείο που όπως αποδεικνύουν έρευνας να διεγείρει τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου όπως κάνουν τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ!
Γι’ αυτό άλλωστε τα παιχνίδια δεν κρίνονται πλέον μόνο ως προς το πόσο διασκεδαστικά είναι γενικόλογα, αλλά και ως προς το γραφικό τους περιβάλλον, την μουσική τους επένδυση, το σενάριό τους κ.ο.κ. Μπορούν να ειδωθούν κι ως άλλη μία μορφή τέχνης! Εμπορικά, καταναλωτικά, καλλιτεχνικά θεωρούνται ισάξια ταινιών, σειρών, ακόμα και μεγάλων αθλητικών γεγονότων. Το 2014 παρακολούθησαν τους τελικούς ενός online παιχνιδιού (DotA 2) μεταξύ 14 ομάδων των 5 ατόμων, περίπου 20 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως (τον τελικό του μουντιάλ της ίδιας χρονιάς περίπου 1 δισ.) και η νικήτρια ομάδα πήρε πάνω από 5 εκατομμύρια δολάρια!
Κατανάλωση και «ξόδεμα» πάνω απ’ όλα
Αυτός ακριβώς είναι ο στόχος σε καθετί μέσα στον καπιταλισμό και ιδιαίτερα εντός της σύγχρονης κρίσης που βιώνουμε. Αντιλήφθηκαν ότι υπάρχει μια μεγάλη μάζα ανθρώπων που αμφισβητεί το πολιτικό σύστημα, που πιστεύουν ότι είναι διεφθαρμένο, γεμάτο ίντριγκες , συμφέροντα και διαπλοκή. Έδωσαν σειρές όπως το «House of Cards» (ένας διεφθαρμένος πολιτικός στις ΗΠΑ και πως φτάνει τελικά να γίνει ο ίδιος πρόεδρος), παιχνίδια όπως το «Assasin’s Creed Unity» (που εκτυλίσσεται στην γαλλική επανάσταση)!
Με κάθε τρόπο πρέπει οι άνθρωποι να «ξοδεύονται» σε κάτι και μπορεί με ευκολία πολλές φορές να διαπιστώνουμε ζητήματα όπως τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ. Αλλά κομπιάζουμε πολύ όταν πρόκειται για φαινομενικά «αθώα» ξοδέματα…
Θα μπορούσε να υπάρξει μια διαφορετική πρόταση διασκέδασης μέσω των ηλεκτρονικών παιχνιδιών;
Το κύμα των ανολοκλήρωτων εξεγερσιακών θυελλών στα τέλη της δεκαετίας του ’60, ο γαλλικός Μάης του ’68 ανέδειξαν μια νέα διάσταση στη κουλτούρα, στη δημιουργία και στη διασκέδαση από μια προοδευτική, απελευθερωτική, ίσως, σκοπιά, κάτι που μέχρι τότε ήταν εν πολλοίς παραγκωνισμένο από το διεθνές αριστερό και κομμουνιστικό κίνημα. Το κίνημα κατάφερε να γεννήσει μια ολόκληρη σχολή κινηματογράφου, θεάτρου, μουσικής. Θα μπορούσε κάτι τέτοιο να γίνει και με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια; Στο μέτρο του ότι καλλιτεχνικά τα ίδια στέκονται ισάξια δίπλα στα άλλα είδη τέχνης, μα και στο μέτρο που αυτά «ανταγωνίζονται» για μια θέση στη διασκέδαση στο σύγχρονο κόσμο.
Γιατί όχι; Ήδη υπάρχουν παιχνίδια που θίγουν βαθιά υπαρξιακά, φιλοσοφικά, κοινωνικά και ιστορικά ζητήματα. Όχι απαραίτητα από την προοδευτική μπάντα, προφανώς, καθώς ο απώτερος σκοπός είναι πάντα το κέρδος. Μα η ίδια η κίνηση των μαζών μπορεί να γεννήσει την απαίτηση και για ένα άλλο μοντέλο ηλεκτρονικών παιχνιδιών, όπως και για ένα άλλο μοντέλο διασκέδασης αλλά και ψυχαγωγίας συνολικότερα! Να μπορέσουμε να περάσουμε από το «ξόδεμα» σε κάτι πιο βαθύ και ουσιαστικό…
Δείτε εδώ ολόκληρο το αφιέρωμα του Δρόμου με θέμα Pokemon: Οδηγίες χρήσης ή αντίστασης;
