του Γιάννη Σχίζα
Στα τέλη του 19ου αιώνα ο Γουϊλιαμ Βαν Χορν, πιονιέρος διευθυντής των καναδικών σιδηροδρόμων έλεγε: «Αφού δεν μπορούμε να εξάγουμε το τοπίο, θα εισάγουμε τους τουρίστες». Το τοπίο είναι ουσιαστικό πλεονέκτημα μιας πολιτικής προσέλκυσης τουριστών, η δε διατήρησή του, περιλαμβάνει όλες τις ενέργειες περιφρούρησης της αρτιότητάς του! Υπενθυμίζω την υπόθεση του Δελφικού Χώρου το 1987, που ήλθε στην επιφάνεια λόγω της σοβιετικής επένδυσης στην Αλουμίνα: Το Συμβούλιο της Επικρατείας απέρριψε την επενδυτική πρόταση απλώς και μόνο γιατί η επένδυση υπεισέρχονταν «στην άκρη» του Δελφικού Τοπίου, εμποδίζοντας την ιστορική αναπόληση…
Οι χερσαίες ανεμογεννήτριες που εγκαθίστανται σε βουνά για να εισπράξουν το αιολικό δυναμικό, καταστρέφουν τη φύση, ανοίγοντας νέες χαράξεις στην επιφάνεια της και επιβάλλοντας «πλατφόρμες» με περίσσεια τσιμέντου και οικοδομικών υλικών. Οι ανεμογεννήτριες επηρεάζουν δυσμενώς τους πληθυσμούς των πουλιών, μάλιστα δε με την παρουσία τους μειώνουν τον ζωτικό χώρο που έχουν ανάγκη πολλά είδη για την αναπαραγωγή και τη διαβίωσή τους. Γράφει ο Έντσο Κριπέτσι, υπεύθυνος της Ιταλικής Ορνιθολογικής Εταιρείας: «Η βιοποικιλότητα δέχτηκε το βαρύτερο πλήγμα της ιστορίας της. Ολάκεροι πληθυσμοί ψαλιδιάρη εξαφανίστηκαν, ενώ αιολικά πάρκα, ξεδιάντροπα υλοποιημένα κοντά σε σημαντικούς τόπους φωλιάσματος μαύρου πελαργού, χρυσαετού, χρυσογέρακου και άλλων σπάνιων ειδών, προκάλεσαν ανεπανόρθωτη ζημιά στους αντίστοιχους πληθυσμούς, όπως και στους τοπικούς πληθυσμούς των αποδημητικών, των νυχτερίδων και των τυπικών ειδών του αγροτικού χώρου».
Η μεταφορά του ρεύματος που παράγουν οι ανεμογεννήτριες συνιστά ένα επί πλέον πρόβλημα για τη φύση, με τις καλωδιώσεις που δημιουργούν στον χώρο. Επί πλέον αφήνουν στη φύση τα υλικά της παραγωγής τους, που είναι δύσκολο να μεταφερθούν και φυσικά ούτε λόγος να αποδομηθούν μετά μια 20ετία, όταν τελειώνει ο χρόνος ζωής τους.
Οι φίλοι της οικολογίας άκουγαν ευχαρίστως τον αείμνηστο Γιώργο Ντούρο (1948-2008) να καταγγέλλει την υπερβολική οδοποιία –μόνο 50.000 χιλιόμετρα ορεινών δρόμων ως το 1990!– που καταρράκωνε την ελληνική φύση με κύριο όφελος την… απορρόφηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων(!). Στη πράξη βέβαια, το τοπίο ήταν για τους μεγαλοπαράγοντες ο «πτωχός συγγενής» της περιβαλλοντικής πολιτικής, που μπορούσε να περιμένει για το απώτατο μέλλον. Δεν είναι περίεργο ότι η διεθνής σύμβαση για τη προστασία του τοπίου υπογράφτηκε από την Ελλάδα μόλις το 2010.
Υπέρ τοπίων
Δεν θέλω να «διαφημίσω» την ευαγγελική ρήση, αλλά απλά να υποστηρίξω ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει μόνο με ψωμί. Η αισθητική σε όλες τις κλίμακες της ζωής, από το «τοπίο» του ανθρώπινου σώματος ως τα τοπία της κατοικίας, της συνοικίας, της πόλης, της περιαστικής φύσης, εν τέλει όλης της φύσης, είναι σημαντική. Και μάλιστα τόσο, ώστε να καταναλώνει ένα τεράστιο τμήμα του Ακαθαρίστου Εγχωρίου Προϊόντος. Ο Ντούρος προσφεύγει σε μια τέτοια αξία όταν αναφέρεται σε έναν από τους «Χαιρετισμούς» (εκκλησιαστικό ποίημα του 7ου αιώνα) προς την Θεοτόκο: Χαῖρε ὄρος ἀλατόμητον! Με αυτή την προσφώνηση ο εκκλησιαστικός ποιητής δείχνει ότι, ακόμη και υπό τις συνθήκες κυριαρχίας του βυζαντινού μεσαίωνα, η αρτιότητα της φύσης εθεωρείτο αξία.
Στον αγώνα κατά των ανεμογεννητριών, η λογική της αποκλειστικής διεκδίκησης μέσω της δικαστικής οδού είναι μάλλον αδιέξοδη. Η υποτιθέμενη στάθμιση μεταξύ των κινδύνων από την κλιματική αλλαγή και της επέμβασης σε χώρο Natura εξαρτάται βασικά από την κοινωνία των πολιτών και την εκάστοτε νομοθετική εξουσία, που ψηφίζει νόμους και αξιώνει την εφαρμογή τους .Το κίνημα πρέπει να απεγκλωβιστεί από τον λεγκαλισμό και να βαδίσει το δικό του δρόμο, στο πλευρό της κοινωνίας
Βεβαίως, θα ήταν δυνατή η εγκατάσταση των βιομηχανικών ανεμογεννητριών στη θάλασσα, χωρίς αυτήν τη πρωτοφανή καταστροφή της χερσαίας φύσης. Η Ελλάδα των χωρικών υδάτων των 6 μιλίων (μέχρι στιγμής, εκκρεμεί η αύξηση τους σε 12, αν το επιτρέψει η Τουρκία…) πολλαπλασιασμένων με τον αριθμό των 16.000 χιλιομέτρων –που είναι το μέγεθος της ακτογραμμής κατά προσέγγιση– θα μπορούσε να έχει έναν χώρο 96.000 τετραγωνικών μιλίων διαθέσιμο για «αιολικές αναπτύξεις». Στον χώρο αυτό μπορούν να επιλεγούν θέσεις που δεν παρενοχλούν τη ναυσιπλοΐα, που είναι πέρα από το οπτικό πεδίο των λουομένων, που έχουν καλό αιολικό δυναμικό. Ο Ελληνικός χώρος περιλαμβάνει πολλές τέτοιες περιοχές, που ξεπερνούν κατά πολύ τις χερσαίες περιοχές Natura (20% του εθνικού χερσαίου εδάφους). Όμως η αιολική βιομηχανία θέλει να έχει συγκεντρωμένες τις ανεμογεννήτριες για να μπορεί να έχει πρόσβαση, να προβαίνει σε συντήρηση, να μεταφέρει το παραγόμενο ρεύμα.
Επιθαλάσσια ανάπτυξη
Οι επιθαλάσσιες αιολικές εγκαταστάσεις στη Δανία, στην Ολλανδία, στη Γερμανία , κατέχουν ένα σημαντικό μερίδιο. Οι εφαρμογές της αιολικής ενέργειας στη ναυσιπλοΐα (με ειδικά ιστία που κατευθύνονται από κομπιούτερ) ή οι «συμπαραγωγές» που δεν συνδέονται με το Κεντρικό Ηλεκτρικό Δίκτυο, που έχουν το πλεονέκτημα της επιτόπιας κατανάλωσης της παραγόμενης ενέργειας χωρίς τις αναπόφευκτες απώλειες μεταφοράς –όπως ήταν το έργο αφαλάτωσης νερού στην Ηρακλειά των Κουφονησίων μέσω «ενεργειακής παροχής» από ανεμογεννήτρια εγκατεστημένη στη θάλασσα– είναι πραγματικά ενδιαφέρουσες. Το 2013 και 2014 στην Αίγινα, σε δύο σεμινάρια που έκανε ο καθηγητής Βατίστας σχετικά με την υδροδοσία των ελληνικών νησιών από ανεμογεννήτριες με την μέθοδο της αντίστροφης όσμωσης για την αφαλάτωση του νερού, υπέδειξε ανεμογεννήτριες επιδεκτικές μεταφοράς, που μπορούν να λύσουν τα προβλήματα υδροδοσίας στα κατοικημένα τουλάχιστον νησιά μας. Πρόσφατα, μια άλλη παραγωγική καινοτομία έδειξε τη δυνατότητα μιας διαφορετικής διαδρομής για τη πρόσληψη αιολικής ενέργειας από «μικρούς καταναλωτές». Σύμφωνα με ένα δημοσίευμα του Econews η ανεμογεννήτρια «MT01 Mk2» της εταιρείας McCamley δεν διαθέτει πύργο και εγκαθίσταται εύκολα στις στέγες κτιρίων στις πόλεις. Η «αστική ανεμογεννήτρια» είναι σχεδόν αθόρυβη, οι δονήσεις και οι αναταράξεις είναι ελάχιστες, ενώ τίθεται μόνη της σε λειτουργία ακόμα και όταν πνέουν άνεμοι πολύ χαμηλής έντασης. Εξάλλου το Σεμινάριο Κατασκευής μικρών ανεμογεννητριών για αυτόνομα συστήματα –που οργανώθηκε από την Κολεκτίβα Νέα Γουινέα– παρουσίασε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, τόσο για μικρές παραγωγικές εγκαταστάσεις όσο και για καταναλωτικές μονάδες…
Οι ανεμογεννήτριες δεν κατασκευάζονται στη χώρα μας, οπότε δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ανάπτυξη και θέσεις εργασίας. Ό,τι έρχεται, φτιάχνεται από πολυεθνικές εταιρείες όπως η Siemens (Γερμανία), η Vestas (Δανία), Gamesa (Ισπανία) καθώς επίσης και άλλες όπως η ΑΒΒ. Η απασχόληση που παράγουν είναι πρόσκαιρη, αν εξαιρέσουμε τα χωματουργικά, το μπετόν και την τοποθέτηση-συναρμολόγηση των ανεμογεννητριών.
Στον αγώνα κατά των ανεμογεννητριών, η λογική της αποκλειστικής διεκδίκησης μέσω της δικαστικής οδού είναι μάλλον αδιέξοδη. Η υποτιθέμενη στάθμιση μεταξύ των κινδύνων από την κλιματική αλλαγή και της επέμβασης σε χώρο Natura –που αποτέλεσε το κυρίαρχο «δίλημμα» του ΣτΕ, για να λυθεί υπέρ της πρώτης διάζευξης– εξαρτάται βασικά από την κοινωνία των πολιτών και την εκάστοτε νομοθετική εξουσία, που ψηφίζει νόμους και αξιώνει την εφαρμογή τους .Το κίνημα πρέπει να απεγκλωβιστεί από τον λεγκαλισμό και να βαδίσει το δικό του δρόμο, στο πλευρό της κοινωνίας.
