Ψάχνοντας πριν από λίγες μέρες στο Internet τόσο πολύ, που στο τέλος λησμόνησα τι είχα χάσει, έπεσα σχεδόν σαν αλεξιπτωτιστής πάνω στη νυχτερινή εκπομπή του Steven Colbert. Πέρα από την υπόνοια «σπασικλάκια» που αφήνει το παρουσιαστικό του, (χωρίστρα στο πλάι, σακάκι και γυαλιά μυωπίας), ομολογώ ότι ένιωσα μέσα μου εξαρχής μία αυθόρμητη απέχθεια για το είδος του μεταμεσονύκτιου «show» που εκείνος εκπροσωπεί. Ακόμα μία αμερικανιά, σκέφθηκα, με προκατασκευασμένα χάχανα του κοινού, αλληλουχία ζιπαρισμένων συνεντεύξεων και άφθονο τηλεοπτικό εξυπνακισμό.
Παρακολουθώντας, ωστόσο, δύο-τρία βίντεο με αποσπάσματα της εκπομπής, δεν άργησα να μεταστραφώ. Μου τράβηξε, κατ’ αρχάς, την προσοχή η μπάντα της εκπομπής –ο ταλαντούχος πιανίστας Jon Batiste με το τζαζ συγκρότημά του, Stay Human. Στη συνέχεια, μου διήγειρε το ενδιαφέρον ο αμετάτρεπτα ειδωλοκλαστικός και παιγνιώδης τρόπος απεύθυνσης του Κολμπέρ προς τους καλεσμένους του –ένας τρόπος, ο οποίος συναρθρώνεται πάντοτε με ειλικρινή ευγένεια και σεβασμό προς τα ενδιαφέροντα και τις φιλοδοξίες τους. Αν θα ήθελα εν τούτοις να είμαι ειλικρινής, θα έλεγα ότι το στοιχείο που τελικά με κέρδισε είναι μάλλον οι εισαγωγικοί μονόλογοι του Κολμπέρ: ένα stand-up session δέκα περίπου λεπτών, το οποίο επέχει χαρακτήρα τρέχοντος πολιτικού σχολίου και αφορά σε δηλώσεις, αναρτήσεις και πεπραγμένα του νυν πλανητάρχη, Donald Trump.
Πρόκειται για ένα άριστο δείγμα «χαρούμενης αποδόμησης», όπως μου αρέσει να την αποκαλώ –ήγουν, μιας μεθόδου ανάγνωσης του πολιτικού λόγου, την οποία ο Derrida θα μπορούσε κάλλιστα να είχε επινοήσει, εάν διέθετε λίγο περισσότερο χιούμορ. Ο Κολμπέρ αποδομεί την ρητορική του Trump με έναν τρόπο εξόχως ειρωνικό και θεατρικό, αναδεικνύοντας μέσα από πανέξυπνους υπαινιγμούς τα αλλεπάλληλα ψεύδη, τις σκανδαλώδεις αντιφάσεις, τη διάτρητη επιχειρηματολογία, καθώς και την τραγελαφική μεγαλομανία που προδίδουν συνολικά οι δηλώσεις και οι αναρτήσεις του πλανητάρχη. Παράλληλα, ο Κολμπέρ δεν παραλείπει να υπογραμμίζει τον καιροσκοπισμό και την φασίζουσα κοινωνικοπολιτική νοοτροπία του Trump, συνάγοντας δεδομένα από το στενό οικογενειακό και επαγγελματικό του περιβάλλον –και οδηγώντας τα δεδομένα αυτά στις έσχατες λογικές τους συνεπαγωγές.
Ποιο είναι το τελικό εξαγόμενο της παραπάνω διαδικασίας; Θα τολμούσα να πω, όχι απλώς η συγκρότηση ενός εναλλακτικού είδους πολιτικής ενημέρωσης, ή η επινόηση μιας καινοφανούς μεθόδου κριτικής αναμέτρησης με την τρέχουσα πολιτική ρητορική. Αλλά πάνω απ’ όλα, ένας εμπλουτισμός της μακράς αμερικανικής παράδοσης των stand-up comedians με μία απροσδόκητη πνευματικότητα, η οποία αναχωνεύει στο εσωτερικό της τον προφητικό δυναμισμό του ιεροκήρυκα, την κριτική αποστασιοποίηση του διανοούμενου, τη σκεπτόμενη σωματικότητα του ηθοποιού και την σαρκαστική διάθεση του trickster.
Διότι ο Κολμπέρ είναι ταυτόχρονα όλα αυτά: ένας ρωμαιοκαθολικός που συζητά δημόσια την χριστιανική του πίστη και δηλώνει λάτρης του J.R. Tolkien. Ένας διανοούμενος που μελετά προσεκτικά την πολιτική συνθήκη της εποχής και υποδεικνύει τις παγίδες της ακόμα και σε έναν δημοσιογράφο τόσο πολιτικά ενήμερο, όσο ο John Dickerson. Ένας ηθοποιός και μίμος των φωνών, που αποκρυπτογραφεί χειρονομίες, μορφασμούς και σιωπές. Και ένας trickster, που σαρκάζει και αυτοσαρκάζεται ανηλεώς –γνωρίζοντας ότι δεν υπάρχει ίσως τίποτε πιο σοβαρό, από την αποδόμηση της ίδιας της σοβαρότητας.
