Την προηγούμενη Δευτέρα, 20 Ιανουαρίου, το γεγονός της ημέρας ήταν η έναρξη της προεδρίας Τραμπ. Την ίδια μέρα, στη σκιά αυτής της δυναμικής άρχισε τις τετραήμερες εργασίες της άλλη μια ετήσια σύνοδος του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός. Η σύγκριση των εικόνων μεταξύ των δύο λέει πολλά για το τι άνεμοι φυσούν στον κόσμο μας την παρούσα στιγμή. Καθόλου τυχαίες, οι απουσίες (ή πράγμα που είναι σχεδόν το ίδιο οι υποβαθμισμένες παρουσίες) στο Νταβός. Πολλές και δηλωτικές. Προτίμησε να απουσιάσει μεγάλο μέρος των Ευρωπαίων (Βρετανία / Στάρμερ, Μακρόν, Μελόνι). Από τους G7 παρών μόνο ο πολιτικά ανύπαρκτος Σολτς! Επίσης απόντες, ο Κινέζος πρόεδρος Σι (η Κίνα εκπροσωπήθηκε από τον αναπληρωτή πρωθυπουργό της), ο Ινδός πρωθυπουργός Μόντι, ο Βραζιλιάνος πρόεδρος Λούλα για να μείνουμε στους βασικούς παίκτες. Παρεμβατικός εκ του μακρόθεν ο Τραμπ, υπαγόρευσε όλη την ατζέντα του. Η γενική εικόνα σε πολύ αδρές γραμμές: Η Ευρώπη, γεμάτη ρωγμές, μ’ έναν παραπαίοντα γαλλογερμανικό άξονα και με πολλαπλά συστημικά αδιέξοδα. Ο ευρωατλαντισμός στα δύο του συστατικά θεσμικά μέρη (Ε.Ε. / φον ντερ Λάιεν – ΝΑΤΟ / Ρούτε) με έκδηλο άγχος επιχειρεί να προβάλει κάποια γραμμή άμυνας απέναντι στο κύμα Τραμπ. Η Κίνα σε στάση αναμονής, προβάλλει σταθερά αλλά με μαζεμένους, επιφυλακτικούς τόνους τη δική της λογική παγκοσμιοποίησης. Η παρέμβαση του γ.γ. του ΟΗΕ καταγράφει τις πολυεπίπεδες μετατοπίσεις των παγκόσμιων συσχετισμών δυνάμεων (μαζί και η ανάγκη αναδιάρθρωσης του ΟΗΕ και του Συμβουλίου Ασφαλείας του).
Το φετινό θέμα του Νταβός είχε τίτλο «Συνεργασία για την ευφυή εποχή» / «Collaboration for the Intelligent Age». Όπως επισήμανε με μια δόση ειρωνείας ο γ.γ. του ΟΗΕ, υπάρχει πρόβλημα τόσο ως προς τη συνεργασία, όσο και ως προς την ευφυΐα πολλών κινήσεων. Πριν δώσουμε μερικές αντιπροσωπευτικές εικόνες από το Νταβός, αξίζει να σταθούμε στο «εκτός Νταβός» ευρωπαϊκό τοπίο αυτής της εβδομάδας. Συνάντηση Μακρόν-Σολτς στο Παρίσι. Απεγνωσμένη προσπάθεια εικόνας ενοποίησης του γαλλογερμανικού άξονα απέναντι στον Τραμπ που «βρίσκεται πλέον εδώ». Τόσο απεγνωσμένη ώστε η Γερμανία να εκπροσωπείται από έναν υπηρεσιακό καγκελάριο μηδενικής πολιτικής νομιμοποίησης! Ακόμη όμως και από τις επίσημες δηλώσεις των δύο πλευρών γίνεται απόλυτα εμφανές το αγεφύρωτο των προσανατολισμών τους. Τις ίδιες μέρες, ο Βρετανός πρωθυπουργός Στάρμερ, υπογράφει στο Κίεβο συμφωνία εκατονταετούς ορίζοντα (!) οικονομικής και στρατιωτικής συνεργασίας με την Ουκρανία του Ζελένσκι που ισοδυναμεί με τον εκ προοιμίου τορπιλισμό κάθε απόπειρας διευθέτησης και με το ευρωατλαντικό κλείδωμα σε μια πορεία πολέμου μέχρι τελικής πτώσεως με τη Ρωσία. Ο Στάρμερ επενδύει την πολιτική του επιβίωση στο ρόλο σημαιοφόρου ενός διατλαντικού (ένας όρος αυξανόμενης χρήσης τελευταία) μπλοκ του διαρκούς πολέμου με στόχο την αποδυνάμωση και εξουθένωση της Ρωσίας. Σ’ αυτό το δρόμο αναζητεί στηρίγματα απέναντι στη σύγκρουση με τον Τραμπ που βλέπει ότι έρχεται. Η κατάσταση φορτίζεται ακόμη περισσότερο από τα δομικά αδιέξοδατης οικονομικής / παραγωγικής θέσης της Βρετανίας ‒ που τα οξύνει στο έπακρο η πολιτική του. Αδιέξοδα που οδηγούν τη Βρετανία σε ύφεση αδιευκρίνιστων διαστάσεων και σε μια κρίση χρέους που δείχνει απειλητική για την υπόσταση της στερλίνας.
Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ. Μερικές εικόνες από το Νταβός
Αναγκαστικά ενδεικτικές και με παράλειψη πολύ σημαντικών επιμέρους πλευρών στις οποίες πρέπει να επανερχόμαστε.
Η ασθμαίνουσα θέση της ευρωκρατίας – Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν
Η ομιλία της έθεσε με αμυντικούς όρους τις εξής προτεραιότητες: Πρώτα απ’ όλα την προάσπιση της «πράσινης αναδιάρθρωσης» απέναντι «στον καπιταλισμό των υδρογονανθράκων» του Τραμπ. Η διαπάλη συμφερόντων γύρω απ’ αυτό αποκαλύπτεται κομβική και τεράστια. Κι ας έχει για την ώρα δεχθεί το όλο «πράσινο καπιταλιστικό σχέδιο» σημαντικά πλήγματα, ώστε να βρίσκεται σε στάση αναδίπλωσης και αναμονής. Κατά δεύτερον, έκκληση για την ανάγκη ενοποίησης των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών και προβολή της ατζέντας Ντράγκι. Και τα δύο προϋποθέτουν βίαιες εξαγορές / υπαγωγές / συγκεντροποιήσεις κεφαλαίων που θα κοντύνουν πολλούς παίκτες και έτσι προσκρούουν σε δομικά αδιέξοδα που δείχνουν ανυπέρβλητα και δεν φαίνεται πως μπορούν να έχουν κάποια τύχη απέναντι στους σχεδιασμούς που εκπροσωπεί ο Τραμπ. Κατά τρίτον και σε συνάφεια με τα προηγούμενα, κινήσεις απέναντι στην επιβολή δασμών από τον Τραμπ και μια ευρύτερη προσπάθεια να φανεί ότι υπάρχει οδός αντιμετώπισης της συμπίεσης του καπιταλισμού (των πολλών καπιταλισμών) της Ε.Ε. στο πλαίσιο της τριγωνικής σχέσης ΗΠΑ – Ε.Ε. – Κίνας. Κι αυτό το τελευταίο γίνεται από θέσεις αδυναμίας και με αγεφύρωτες τις γαλλογερμανικές αντιθέσεις σε θέματα που φέρνουν στην επιφάνεια οι σχέσεις με μεγάλες περιφερειακές αγορές (Μεξικό, Λατ. Αμερική / Mercosur, Καναδάς, Άπω Ανατολή και βεβαίως Κίνα).
Ο προαλειφόμενος Γερμανός καγκελάριος Μερτς
Σχεδιασμοί ενοποίησης της Ε.Ε. υπό γερμανικό έλεγχο. Με υποταγή της Γαλλίας και αρκετών άλλων. Το όλο εγχείρημα με μια πολιτική ρητορική τυπικής γερμανικής ακαμψίας, που πλέον είναι απόλυτα αναντίστοιχη με τις συνθήκες πασιφανούς εξάντλησης της Γερμανίας, δείχνει να ποντάρει κυρίως στην συγκριτικά πιο αδιέξοδη θέση της Γαλλίας. Επιπλέον, πλήρης επικύρωση από μεριάς των γερμανικών ελίτ, της απόλυτης υπαγωγής των συμφερόντων του γερμανικού κεφαλαίου, στις ΗΠΑ. Ναι σε όλα (απορρυθμίσεις αγορών εμπορευμάτων και κεφαλαίου, αποδοχή αύξησης των στρατιωτικών δαπανών και μάλιστα για την αγορά αμερικανικών εξοπλισμών [!], αποδοχή των όρων αγοράς του αμερικανικού LNG) προκειμένου να κρατηθούν οι ΗΠΑ του Τραμπ μέσα στον πόλεμο με τη Ρωσία και οι δασμοί σε διαχειρίσιμα επίπεδα. Και βεβαίως η χριστιανοδημοκρατική συνταγή Μερτς για «φυγή προς τα εμπρός» (για το ξεπέρασμα της συστημικής γερμανικής / ευρωπαϊκής κρίσης) στηρίζεται στην ακραία πολεμική οικονομία, με επιθετικότατη συμπίεση των κοινωνικών δαπανών, και με απότομη στροφή προς την πυρηνική ενέργεια.
Το ΝΑΤΟ ατμομηχανή του «κόμματος του πολέμου» κατά της Ρωσίας
Ο γ.γ. του ΝΑΤΟ Ρούτε συνοψίζει τη γραμμή«του κόμματος του πολέμου»: «Να γίνει ότι απαιτείται» προκειμένου να κλειδωθούν οι ΗΠΑ σε τροχιά σύγκρουσης με τη Ρωσία. Εμφανές ότι θα μοχλευτούν τα πάντα για να τορπιλιστεί οποιαδήποτε δυνατότητα για μια συνεννόηση. Το πρώτο μέλημα εδώ είναι η με διάφορα προσχήματα αναβολή των άμεσων πρωτοβουλιών προσέγγισης, η εξουδετέρωση της σχετικής δυναμικής. Η προσδοκία είναι η ανασύνταξη των αμερικανικών κέντρων «του κόμματος του πολέμου» που για την ώρα βρίσκονται παραζαλισμένα και σε κατάσταση αναμονής μετά την αποφασιστική επικράτηση Τραμπ. Άλλη μια διάσταση. Ο γ.γ. του ΝΑΤΟ δίνει τη γραμμή προβάλλοντας το δίλημμα: «συντάξεις ή πόλεμος για τις αξίες και την ελευθερία;»! Πίσω του μια χορωδία προθύμων, Πολωνίας, Φινλανδίας και Βαλτικών χωρών επιχειρεί να εξουδετερώσει τις αποκλίνουσες φωνές στη κεντρική Ευρώπη (Ουγγαρία, Σλοβακία και σε κάποιο βαθμό Τσεχία και ίσως Κροατία).
Μήνυμα Τράμπ «από μακρυά» στο Νταβός. Με ορμή, όλη η ατζέντα στο τραπέζι
Πυρήνας του σχεδίου: Προς όλες τις πλευρές και προς το παγκόσμιο κεφάλαιο γενικά. Ή μεταφέρεστε στις ΗΠΑ και απολαμβάνετε προνομιακά χαμηλό καθεστώς φόρων και άλλων ρυθμίσεων (απορρυθμίσεων περισσότερο) ή υφίσταστε τις συνέπειες των δασμών, κυρώσεων κ.λπ. Κατά δεύτερον, αναπροσαρμογή των μετώπων και των τρόπων σύγκρουσης με τους ανερχόμενους, ανταγωνιστές της Δύσης, επιθετικός και ταχύρρυθμος αναπροσδιορισμός του κόστους ηγεμονίας και των ιεραρχιών εντός του Δυτικού στρατοπέδου. Δύο νέα μέτωπα φαίνεται ότι γίνονται προτεραιότητα: Ο αρκτικός κύκλος απέναντι στη Ρωσία (στον οποίο εντάσσονται και οι κινήσεις για την προσάρτηση / έλεγχο της Γροιλανδίας και του Καναδά) και η σύγκρουση με την Κίνα στον ινδοειρηνικό αλλά και αλλού όπου έχει κατακτήσει θέσεις. Κατά τρίτον και με πιο αδιευκρίνιστους τρόπους, η προσπάθεια αμοιβαίας αλληλοστήριξης ανάμεσα στην πολιτική έκφραση Τραμπ και στα κεφάλαια που έχουν πρωτεύουσα θέση στις μεγάλες τεχνολογικές αναδιαρθρώσεις και την ενέργεια.
Ο Τραμπ έρχεται με το πλεονέκτημα που του δίνει η φόρα που προέκυψε από τα στρατηγικά αδιέξοδα του στρατοπέδου της παγκοσμιοποίησης και από την ευρύτατη κοινωνική δυσφορία που προκάλεσαν οι πολιτικές των «Δημοκρατικών» που ηγήθηκαν αυτού του στρατοπέδου. Επιχειρεί να λύσει γρήγορα κρίσιμους κόμπους με τους τρόπους των επιχειρηματικών συναλλακτικών κινήσεων, απαντώντας «επιχειρηματικά» απέναντι στην κρίση της πολιτικής σε όλα τα επίπεδα (εσωτερικά και διακρατικά – γεωπολιτικά). Οι πρώτες κινήσεις δείχνουν μια δυναμική (π.χ. εκεχειρία στη Μ. Ανατολή και κάποιες αντιδράσεις άλλων πλευρών στις επιθετικές του κινήσεις). Πάντως πίσω της «η αχλάδα έχει πολλές ουρές». Η φάση είναι μεταιχμιακή και θα παιχτούν πολλά και με άδηλη έκβαση.
