Τον Νοέμβριο του 2022 είχαμε συνομιλήσει ξανά με τον κύριο Μιχαηλίδη για τη σημαντική ερευνητική εργασία με τίτλο «Τα ελληνοτουρκικά και οι Κωνσταντινουπολίτες εθελοντές στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, 1939-1944» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της Εστίας, τονίζοντας πως πρόκειται για ένα έργο αναφοράς για τους Κωνσταντινουπολίτες στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τώρα, κρατώντας στα χέρια μου τη συνέχεια του έργου με τίτλο «Στον δρόμο προς την αλήθεια ‒ Η βύθιση του Ευαγγελίστρια με τους Κωνσταντινουπολίτες εθελοντές από το βρετανικό υποβρύχιο Torbay (1941)», είμαι πραγματικά συγκλονισμένος…
Η έρευνα του κυρίου Μιχαηλίδη φέρνει στο φως ένα έγκλημα πολέμου που αποσιωπήθηκε για περισσότερο από ογδόντα χρόνια. Ένα έγκλημα χωρίς τιμωρία, που άφησε δεκάδες οικογένειες στον θρήνο και στο σκοτάδι.
Μέσα στη θάλασσα του Αιγαίου, χωρίς τάφο, χωρίς αποδείξεις για τον χαμό τους, αυτοί οι σύγχρονοι ήρωες χάθηκαν στη λήθη.
Μέχρι που ο κύριος Μιχαηλίδης άρχισε και ολοκλήρωσε την έρευνά του.
Τώρα όλα είναι στα χέρια μας. Ντοκουμέντα αδιάσειστα. Θα υπάρξει άραγε κάποια κάθαρση;
Θα ζητήσει η Βρετανία τη «συγγνώμη» από τα θύματα του παρασημοφορημένου «ήρωά» της;
Πόσα χρόνια καταπιάνεστε με το ζήτημα της βύθισης του «Ευαγγελίστρια» και ποια είναι τα βασικά σας συμπεράσματα;
Γύρω στα εννέα χρόνια. Τα εγκλήματα πολέμου αφορούν τις παραβιάσεις των νόμων του πολέμου. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι δολοφονίες, η κακομεταχείριση, ο εκτοπισμός των πολιτών για καταναγκαστική εργασία ή για οποιοδήποτε άλλο σκοπό από ή στις κατακτημένες περιοχές, η δολοφονία ή κακομεταχείριση αιχμαλώτων πολέμου, η εκτέλεση ναυαγών εντός της θάλασσας, οι λεηλασίες δημόσιας ή ιδιωτικής περιουσίας, η απρόκλητη καταστροφή πόλεων, χωριών ή κωμοπόλεων, και οι καταστροφές μη υπαγορευμένες από στρατιωτική ανάγκη.
Το έγκλημα είναι έγκλημα ανεξαρτήτως συνθηκών και «ελαφρυντικών» ‒αν υπάρχει κάτι τέτοιο‒, ενώ κάθε απόπειρα δικαιολόγησης ενός εγκλήματος σε κάνει ίδιο ακριβώς με το «τέρας» που κυνηγάς
Η ιστορία δεν γράφεται για να ικανοποιεί το συναίσθημα αλλά για να διδάσκει και να διαπαιδαγωγεί. Μόνο όταν λέει την αλήθεια, εκπληρώνει την αποστολή της αυτή. Η ωραιοποίηση των πάντων μπορεί να ικανοποιεί το συναίσθημα, αλλά ταυτόχρονα εξαπατά και παραπλανά.
Και όπως λέει ο Θουκυδίδης: «Και εμείς γνωρίζουμε και εσείς ότι κατά τον ανθρώπινο νόμο τα δίκαια κρίνονται μόνον από ίσους, ενώ τα δυνατά τα πράττουν οι ισχυροί και τα παραδέχονται οι ασθενείς».
Πολιτισμένος χαρακτηρίζεται ο άνθρωπος από τον τρόπο που αντιμετωπίζει τους εχθρούς του και όχι από το πως φέρεται στους οικείους του.
Η αποκατάσταση της αλήθειας αποκαλύπτει το ψυχικό μεγαλείο και την ηθική ανωτερότητα ενός Λαού, τον ανυπόκριτο σεβασμό του προς τους συνανθρώπους του, τη δύναμή του να χαλιναγωγεί το εγώ του και να παραδέχεται το λάθος του.
Tέλος, προς τις οικογένειες των αδικοχαμένων Κωνσταντινουπολιτών εθελοντών, αν μη τι άλλο, οφείλεται από το Βρετανικό Ναυαρχείο μια συγγνώμη για την άδικη και άνιση επίθεση κατά των άμαχων συγγενών τους.
Τι αποκαλύπτει το «Επιχειρησιακό ημερολόγιο» του Torbay;
Παρασκευή 4 Ιουλίου 1941
04.47 Κατάδυση στο στίγμα, με διόπτευση 089° και σε απόσταση 9,2 μιλίων από το Κάβο Ντόρο και περιπολία στο κέντρο του καναλιού.
06.15 Εντόπιση και παρακολούθηση μεγάλου καϊκιού (περίπου 100 τόνων) που είχε πορεία από το Κάβο Ντόρο προς την ΛΗΜΝΟ, γεμάτο με στρατιώτες και εμπορεύματα.
06.59 Ανάδυση με διόπτευση 084° του DORO ISLAND και σε απόσταση 8,5 μιλίων, καθηλώσαμε το καΐκι που έμοιαζε να έχει βενζίνη (Βαρέλια) και σύντομα τυλίχτηκε σε φλόγες.
07.16 Παραμείναμε στην επιφάνεια και όταν ήταν πλέον προφανές ότι το καΐκι θα βυθιζόταν καταδυθήκαμε, Το καΐκι παρέμεινε έξω από το νερό, η φωτιά έσβησε και οι επιζώντες (περίπου 30) σκαρφάλωσαν στην πρύμνη πίσω και πιάστηκαν από την κουπαστή που ήταν έξω από το νερό.
09.43 Και ενώ ίσως μερικά βλήματα εξάσκησης μόνον, θα ήταν αρκετά για να το αποτελειώσουν, το καΐκι βυθίστηκε και καθώς δεν υπήρχε κανένα άλλο σκάφος εκεί κοντά για να τους περισυλλέξει όλοι πνίγηκαν σύντομα.
Πώς έγινε κατορθωτό να μείνει τόσα χρόνια αποσιωπημένο ένα τέτοιο έγκλημα πολέμου;
Ὀπως είναι γνωστό, η Ιστορία γράφεται πάντα από τον νικητή. Και σε κανένα ιστορικό γεγονός δεν είναι πιο έκδηλο αυτό από τον πόλεμο που αιματοκύλησε την Οικουμένη. Κι ενώ οι συμμαχικές δυνάμεις παρουσιάζονται εν πολλοίς ως ήρωες, κάποιοι τείνουν να ξεχνούν τον μεγάλο αριθμό των ειδεχθών εγκλημάτων πολέμου που έκαναν και οι Σύμμαχοι στις χώρες του Άξονα. Κι εδώ η στάση μας είναι λίγο υποκριτική, γιατί κανείς δεν μπορεί να δικαιολογήσει τις πράξεις των Συμμάχων στο φως των ναζιστικών φρικαλεοτήτων και των ιαπωνικών θηριωδιών: τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας των χωρών-μελών του Άξονα είναι καταγεγραμμένα και σαφώς κατακριτέα, δεν εξισώνουμε ωστόσο μια βαρβαρότητα με μια δεύτερη. Το έγκλημα είναι έγκλημα ανεξαρτήτως συνθηκών και «ελαφρυντικών» ‒αν υπάρχει κάτι τέτοιο‒, ενώ κάθε απόπειρα δικαιολόγησης ενός εγκλήματος σε κάνει ίδιο ακριβώς με το «τέρας» που κυνηγάς.
Ποιες ήταν οι επιπτώσεις για τις οικογένειες των θυμάτων;
Στις 26 Ιουλίου 1941 το Υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας / Διεύθυνση Αστυνομίας Αθηνών γνωστοποιεί στο Λιμεναρχείο Πειραιά, με ταυτόχρονη κοινοποίηση στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, ότι αγνοείται η τύχη του «Ευαγγελίστρια» μαζί με όλους τους επιβάτες, το οποίο αναχώρησε την 3/7/41 από το λιμάνι του Πειραιά με προορισμό την Κωνσταντινούπολη. Το έγγραφο υπογράφει ο τότε Αστυνομικός διευθυντής Άγγελος Έβερτ.
Την 20η Ιουνίου 1967 η Διεύθυνση Ελέγχου Ναυσιπλοΐας του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας απευθύνεται στη Διεύθυνση Διοικητικών Υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών με θέμα «Ληξιαρχικαί πράξεις θανάτου ΑΚΤΥΠΗ Αλεξάνδρου καὶ ΜΗΛΑ Αποστόλου» και γράφει αυτολεξεί: «Σᾶς καθιστῶμεν γνωστὸν ὅτι αἱ ἁρμόδιαι ὑπηρεσίαι τοῦ Ὑπουργείου ἀδυνατοῦν ἐλλείψει σχετικῶν στοιχείων νὰ βεβαιώσουν τὸ γεγονὸς τοῦ θανάτου τοῦ ἐν θέματι». Το έγγραφο υπογράφει ο Αντιπ/ρχος Λ.Σ. Ελ. Φωτιάδης. Το προαναφερθέν έγγραφο, 26 χρόνια μετά το ναυάγιο, είναι το τελευταίο που υπάρχει στα αρχεία του ΥΕΝ σχετικά με το «Ευαγγελίστρια». «Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥΣ ΠΙΘΑΝΟΛΟΓΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΠΙΒΕΒΑΙΟΥΤΑΙ»
Οι διεκδικούντες τις ληξιαρχικές πράξεις θανάτου των. παιδιών τους για την έκδοση κάποιου βοηθήματος ή για την τακτοποίηση των κληρονομικών τους εκκρεμοτήτων ήταν πλέον σε προχωρημένη ηλικία. Στο μεταξύ μεσολάβησαν οι απελάσεις του 1964. Έτσι, μετά από 26 χρόνια η υπόθεση του «Ευαγγελίστρια» κλείνει το 1967 και μαζί της κλείνει μία τιτάνια προσπάθεια των οικογενειών των εθελοντών.
Πιστεύετε πως θα πρέπει να υπάρξουν διεκδικήσεις και να ανοίξουν οι διαδικασίες ώστε να υπάρξουν αποζημιώσεις από την πλευρά της Μεγάλης Βρετανίας; Πόσο εφικτό είναι αυτό;
H αναζήτηση της Αλήθειας μέσω της νομικής οδού φαντάζει ως μια δοκιμασία, αλλά συνάμα και πρόκληση. Η παραδοχή του εγκλήματος εκτός των άλλων θα σημαίνει και αποζημιώσεις.
Σε μια συνθήκη θεσμικών και πολιτικών αγκυλώσεων και αδιεξόδων την εποχή της κρίσης «αξιοπιστίας» του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου και των διωκτικών επιλογών της Εισαγγελικής Αρχής του, η πρόκληση για κάθαρση της υπόθεσης του «Ευαγγελίστρια» παραμένει δυνητικά παρούσα, απαιτητική για μια ουσιαστική και αποτελεσματική δικαιοσύνη, που να έχει πρόταγμα την υπηρεσία στον Ηθικό Άνθρωπο.
Είναι ‒τελικά‒ η αναζήτηση της Αλήθειας η πεμπτουσία της Δικαιοσύνης;
