Διαβάστε το Μέρος Α’
Για να καταλάβει κανείς πώς εμπλέκεται η Ρωσία πρέπει να ξεκινήσει από ένα πολύ πραγματικό γεγονός το οποίο δεν μπορεί να αγνοείται. Η Ρωσία δεν έχει ανάγκη εδαφών. Συνηγορεί σ’ αυτό το εμβαδόν της. Για να έχουμε μία απτή αίσθηση των μεγεθών βοηθάει να γνωρίζουμε ότι η Ελλάδα έχει επιφάνεια 130.000 Km2 (τετραγωνικά χιλιόμετρα). Η Ουκρανία έχει 600.000 Km2 . Η Κριμαία έχει 27.000 Km2 και το επίμαχο Ντονμπάς έχει 50.000 Km2 (περίπου δυόμιση φορές η Πελοπόννησος). Η Ρωσία έχει 17.000.000 Km2! Άρα πρέπει αλλού να αναζητήσουμε τα αίτια της εμπλοκής της.
Τι συμβαίνει, λοιπόν;
Δύο είναι τα κύρια ζητήματα: Η αποτροπή ένταξης της Ουκρανίας στην εχθρική συμμαχία του ΝΑΤΟ και η προστασία της πελώριας ρώσικης μειονότητας που ζει κυρίως στο νότιο και ανατολικό τμήμα της χώρας.
Η Ουκρανία, πριν διαχωριστούν η Κριμαία και τμήματα του Ντονμπάς, είχε υπηκόους της οκτώ εκατομμύρια Ρώσους. Αυτή είναι μια υπερμεγέθης μειονότητα. Κι όμως, η Ουκρανία μετά το 2014 δεν τη θεωρεί αυτόχθονη εθνική μειονότητα, κι αυτό επισφραγίστηκε με το νόμο «Για τους ιθαγενείς λαούς της Ουκρανίας», το 2021. Οκτώ εκατομμύρια Ρώσοι, το 20% του συνολικού πληθυσμού της χώρας δεν μπορεί να μην λογίζεται ως αυτόχθονη μειονότητα και μάλιστα όταν είναι τόσο παλιά και τόσο μεγάλη! Οι δε μη-Ρώσοι που έχουν ως μητρική γλώσσα τα ρωσικά, είναι επίσης αρκετά εκατομμύρια. Αυτοί, λοιπόν, Ρώσοι της Ουκρανίας και άλλοι ρωσόφωνοι, των Ελλήνων συμπεριλαμβανομένων, συνολικά ένας πληθυσμός άνω των δώδεκα εκατομμυρίων πολιτών, βρέθηκαν εξ αιτίας των διακρίσεων που εφαρμόζει η ουκρανική κυβέρνηση σε δυσμενέστερη θέση από τους Ουκρανούς και ουκρανόφωνους πολίτες. Λόγω καταγωγής και ρωσοφωνίας χειροτέρευαν οι συνθήκες και οι όροι ζωής τους.
Ενώ μέχρι το 2004, δεν είχε τεθεί, πέραν από κάτι περιθωριακές ομάδες, θέμα διαχωρισμού της ρωσικής από την ουκρανική ταυτότητα, των Ρώσων από τους Ουκρανούς, από το 2014 και μετά, αυτή η διάκριση έγινε το κεντρικό ζητούμενο της επίσημης πολιτικής και, όσο κι αν φαίνεται παράταιρο, συνδέεται αμεσότατα με τη διαδικασία ένταξης στο ΝΑΤΟ. Γιατί, για να προχωρήσει η ένταξη στο ΝΑΤΟ μία από τις προϋποθέσεις που έθεταν οι Αμερικάνοι και ορισμένοι Ευρωπαίοι, Πολωνοί, Λιθουανοί κ.ά., ήταν η καλλιέργεια με κάθε μέσο και τρόπο της εχθρότητας και της απομάκρυνσης από τη Ρωσία. Αλλά αυτό δεν ήταν καθόλου εύκολο και δεν ήθελαν να γίνει με ήπιες μεθόδους.
Εκκαθαρίσεις
Κατή την ανακήρυξή τους, ως ανεξάρτητα κράτη, η Ρωσία και η Ουκρανία κληρονομούσαν ένα από τα θετικά κατάλοιπα της Σοβιετικής Ένωσης που ήταν η ειρηνική συνύπαρξη εκατοντάδων εθνικών μειονοτήτων. Ήταν δύο από τα τρία κράτη σε όλη την Ευρώπη που δεν είχαν εκκαθαριστεί εθνικά. Η Ρωσία έχει διακόσιες εθνικές μειονότητες, η Ουκρανία εκατόν είκοσι, από τη μεγαλύτερη αριθμητικά ως τη μικρότερη. Η τρίτη χώρα επί ευρωπαϊκού εδάφους με πολυεθνικό πληθυσμό ήταν η Γιουγκοσλαβία την οποία διέλυσαν οι Αμερικάνοι, οι Γερμανοί, οι Άγγλοι και οι λοιποί πολιτισμένοι Δυτικοί. Την βομβάρδισαν και από πολυεθνική την διαμέλισαν σε αμιγώς εθνικά ή θρησκευτικά κράτη. Κι έτσι, από τα μεγάλα πολυεθνικά κράτη, απέμειναν η Ρωσία και η Ουκρανία.
Μετά τη Γιουγκοσλαβία, οι Δυτικοί μεθόδευσαν το ίδιο σενάριο για την Ουκρανία. Και εάν τα πράγματα εξελιχθούν όπως δείχνουν και η Ουκρανία διασπαστεί οριστικά σε δυτικό και νοτιοανατολικό κράτος, θα είναι κι αυτή ένα πρώην πολυεθνικό κράτος. Ό,τι ακριβώς επιθυμούν οι Δυτικοί. Ένα μονοεθνικό κράτος εχθρικό προς τη Ρωσία.
Προσωπικά, από τους χιλιάδες πολίτες που έχω γνωρίσει στα 47 ταξίδια που έχω κάνει στην Ουκρανία, οι περισσότεροι είναι από μικτές οικογένειες∙ ο πατέρας είναι Ρώσος, η μητέρα Ουκρανή ή ο πατέρας Ουκρανός και η μητέρα Ρωσίδα. Το ίδιο και οι γιαγιάδες και οι παππούδες. Σχεδόν σε κάθε οικογένεια, ιδίως ανατολικά του Δνείπερου, στο Ντονμπάς, την Κριμαία, αλλά και την Οδησσό, υπάρχουν ρίζες από περισσότερες από μία εθνότητες. Είναι ομόδοξοι, δηλαδή Χριστιανοί Ορθόδοξοι στην συντριπτική τους πλειονότητα -όσοι είναι θρησκευόμενοι, μιλούν τις ίδιες γλώσσες, ρωσικά και ουκρανικά, είναι όλοι δίγλωσσοι, και ζουν σ’ αυτές τις περιοχές από πάρα πολλές γενιές. Έχουν την ίδια γραφή, έχουν κάνει τους ίδιους από κοινού πολέμους και έχουν μοιραστεί τα θύματα και τις καταστροφές από τους ξένους εισβολείς, αποικιοκράτες και φασίστες. Και στα σχολεία, από παιδιά, μαθαίνουν τα ποιήματα και του Ταράς Σεβτσένκο που είναι ο εθνικός ποιητής των Ουκρανών και του Πούσκιν που είναι ο εθνικός ποιητής των Ρώσων.
Ό,τι και να λένε οι Ουκρανοί εθνικιστές και οι όψιμοι υποστηρικτές τους στη Δύση, αυτή ήταν η πραγματικότητα στην Ουκρανία τουλάχιστον μέχρι το 2014. Κι όταν τελικά επικράτησαν οι δυνάμεις του σκότους που επιδίωκαν βίαια τον εσωτερικό διχασμό, οι σχέσεις των Ουκρανών με τους Ρώσους άρχισαν να δηλητηριάζονται.
Ρωσικό πρόβλημα
Αυτά τα οκτώ χρόνια, στην ανατολική Ουκρανία, οι διαμαρτυρίες των Ρώσων αντιμετωπίστηκαν περιφρονητικά με τανκς, αεροπλάνα και πυροβολικό. Η διάσπαση χωρίς επιστροφή είχε δρομολογηθεί. Και η χλιαρή τότε αντίδραση της Ρωσίας έδωσε λαβή για παρερμηνείες στην ουκρανική πλευρά, ότι μπορεί επ’ άπειρον να πολιορκεί ένα μέρος των υπηκόων της και να αυξάνει τη δυσφορία του ρώσικου και ρωσόφωνου πληθυσμού αγνοώντας αφενός τα δικαιώματά του και αφετέρου την υποχρέωση της Ρωσίας να υπερασπιστεί τη ρώσικη μειονότητα. Με την πάροδο του χρόνου, υπό την πιεστική και ταυτόχρονα παραπλανητική ενθάρρυνση της Δύσης, οι ουκρανικές κυβερνήσεις απομακρύνθηκαν από τη συμφωνία του Μινσκ που έθετε ένα διεθνές πλαίσιο διαχείρισης της κατάστασης και δυσχέραναν με μέτρα, νόμους και πρακτικές όλο και περισσότερο τη συνύπαρξη Ουκρανών και Ρώσων στην ουκρανική επικράτεια.
Γι’ αυτό, αν στο πρόβλημα της προστασίας της ρωσικής μειονότητας που γινόταν με την πάροδο του χρόνου πιο δισεπίλυτο για τη Ρωσία, προσθέσεις και την επίμονη και αδιάλλακτη θέση των Ουκρανών εθνικιστών για ένταξη στο ΝΑΤΟ, από τη ρωσική σκοπιά το πρόβλημα δεν είναι η σημερινή επέμβαση της Ρωσίας, αλλά ότι δεν έγινε νωρίτερα για να προστατευτεί η ρώσικη μειονότητα από την ουκρανική επιθετικότητα στη διάρκεια των οκτώ τελευταίων ετών και να εμποδιστεί έγκαιρα η μετατροπή της Ουκρανίας σε προωθημένη βάση του ΝΑΤΟ.
Σε μια συζήτηση, όσον αφορά τη νομιμότητα και την αναγκαιότητα αυτής της επέμβασης, Έλληνες από το Ντονιέτσκ με ρώτησαν τι θα έκανε η Ελλάδα σε περίπτωση που οι Αλβανοί έκαναν πογκρόμ στη Νότια Αλβανία και χτυπούσαν την ελληνική μειονότητα στη Χιμάρα και τη Δρόπολη ή αν η Τουρκία εγκαθιστούσε πυραυλικά συστήματα στη Βουλγαρία στραμμένα κατά της Ελλάδας.
Βέβαια, απέφυγα να τους απαντήσω, γιατί σκεφτόμουν ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις θα έκαναν ότι τους υποδείκνυε το ΝΑΤΟ!
Ουκρανοποίηση
Οι Ρώσοι της Ουκρανίας και πολλοί από τους ρωσόφωνους άρχισαν μετά το 2014 να αισθάνονται ολοένα και πιο ασφυκτικά. Πρώτον, επενέβη ο στρατός επειδή υπήρξε αναστάτωση και αναταραχή στην Ανατολική Ουκρανία όταν ανατράπηκε ο Πρόεδρος Γιανουκόβιτς. Ο Γιανουκόβιτς, ενώ εκλέχτηκε στο σύνολο της χώρας με ποσοστό 49,8%, ειδικά στην Ανατολική Ουκρανία, απ’ όπου κατάγεται, οι ψήφοι του ξεπερνούσαν το 70%! Όταν λοιπόν ανατράπηκε με το πραξικόπημα του 2014, ήταν αναμενόμενο οι πολίτες του Ντονμπάς να εξεγερθούν, γιατί αισθάνθηκαν ότι όχι μόνο καθαιρέθηκε παράνομα ένας Πρόεδρος από τα μέρη τους, αλλά τους αφαιρέθηκε το δικαίωμα να έχουν πολιτικό λόγο, να εκφράζονται και να συμμετέχουν στο κράτος που είναι η πατρίδα τους. Και τα δύο μεγαλύτερα κόμματα που τους εκπροσωπούσαν είχαν κιόλας τεθεί εκτός νόμου. Αντιδράσανε σ’ αυτό, αντιδράσανε και για ό,τι είχε προηγηθεί και για ό,τι αντιλαμβάνονταν ότι θα επακολουθήσει από τις επιθετικές εξαγγελίες και τη βιαιότητα των ενεργειών των δυνάμεων που πρωτοστάτησαν στις οδομαχίες του Κιέβου. Και δεν άργησαν, γιατί αμέσως τέθηκαν οι πρώτοι περιορισμοί στη χρήση της ρωσικής γλώσσας. Είναι χαρακτηριστικό ότι με τη νέα ουκρανική νομοθεσία δίνονται περισσότερα δικαιώματα για τη χρήση της αγγλικής από τη ρωσική! Και ένα σωρό άλλα μαζί με μια δυναμική καμπάνια απορωσοποίησης που στόχευε κατ’ ευθείαν στον πυρήνα της πολιτισμικής και πολιτικής ύπαρξης του ρωσικού και ρωσόφωνου πληθυσμού.
Η ένοπλη παρουσία των ιδιωτικών μισθοφορικών στρατών με τα ναζιστικά σύμβολα στην Ανατολική Ουκρανία επέφερε μία τρομακτική ανωμαλία. Υπέστησαν σοβαρές ζημιές κατοικημένες περιοχές και υποδομές και μέχρι τον Φεβρουάριο, απ’ αυτή την παρατεταμένη πολιορκία στο Ντονμπάς, είχαν σκοτωθεί -μόνον εκεί- περισσότεροι από δεκατέσσερις χιλιάδες άνθρωποι, οι περισσότεροι από τους οποίους ανήκουν στο κομμάτι που έχει αυτονομηθεί γιατί εκεί ήταν εγκλωβισμένοι, ενώ οι άλλοι τους έπλητταν εξ αποστάσεως.
Η ουκρανική πλευρά ακολούθησε μια σαφή πολιτική για τη δημιουργία ενός αμιγούς ουκρανικού κράτους στο οποίο κάθε μη Ουκρανός στην καταγωγή πολίτης ή θα προσαρμοστεί σ’ αυτό που προβάλλεται ως ουκρανικό πρότυπο ή θα έχει υποδεέστερο στάτους. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος των παραστρατιωτικών ταγμάτων στην Ανατολική Ουκρανία ήταν χειροπιαστή απόδειξη της δυσμενούς μεταχείρισης των εκατομμυρίων Ρώσων και ρωσόφωνων.
Μετά το 2014, όλοι οι κάτοικοι στο τμήμα της Ανατολικής Ουκρανίας που παρέμεινε υπό τον έλεγχο των Ουκρανών, στη Μαριούπολη και σε άλλες πόλεις, στο Χάρκοβο, το Σλαβιάνσκ ή το Κραματόρσκ, αλλά και στην Οδησσό που δεν είναι στην Ανατολική Ουκρανία, ανήκει, όμως, στη ζώνη που θεωρείται ιστορικά ρώσικη, βρέθηκαν ξαφνικά κάτω από την κυριαρχία και τον έλεγχο των ακραίων εθνικιστών που ασκούσαν την πραγματική εξουσία. Πολλές παραστρατιωτικές ομάδες που προκύψανε από τον «Δεξιό Τομέα» και το «Σβόμποντα» ή από άλλες «πηγές» κρατικές και ιδιωτικές, «Αζόφ», «Αϊντάρ», «Ντονμπάς», «Σάντα Μαρία», «Ντνιπρό» και άλλες, ανέλαβαν τον έλεγχο σε μια μεγάλη περιοχή που ξεκινάει από το βορειοανατολικό και φτάνει στο νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας. Έτσι δημιουργήθηκαν συνθήκες πολύ δυσάρεστες για τους Ρώσους, τους φιλορώσους και ό,τι ρωσικό. Όταν δεν ήσουν με τους εθνικιστές δυτικοουκρανικής προέλευσης, ήσουν πολίτης που έπρεπε να εκδηλώνεσαι προσεκτικά ως προς την καταγωγή και τα πιστεύω σου. Δηλαδή, ήσουν επιτηρούμενος. Άλλαξαν πολλά. Καταργήθηκαν σχολεία που είχαν πρώτη γλώσσα τα ρώσικα. Στην ελληνική κοινότητα, η εφημερίδα της Ομοσπονδίας που έβγαινε στα ρώσικα επειδή στη Μαριούπολη και γύρω είναι όλοι ρωσόφωνοι, και οι Έλληνες και οι Ουκρανοί και οι Τάταροι και οι υπόλοιποι, άλλαξε γλώσσα και έβγαινε στα ουκρανικά. Καταργήθηκαν τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί που εξέπεμπαν στα ρώσικα ή με ρώσικα προγράμματα. Σύμφωνα με το νόμο, περιορίστηκε ακόμα και η εισαγωγή βιβλίων στη ρωσική γλώσσα. Οι εφημερίδες εάν εκδίδονταν στα ρώσικα έπρεπε να γράφουν το ίδιο πράγμα και στα ουκρανικά. Δηλαδή, υποχρεωτικά και στις δύο γλώσσες, πράγμα πρακτικά ασύμφορο, μη βιώσιμο. Οι απαγορεύσεις, οι περιορισμοί και η στρατιωτικοποίηση της Ανατολικής Ουκρανίας έκαναν την ζωή των ανθρώπων που ήταν Ρώσοι και ρωσόφωνοι άβολη έως ανυπόφορη.
Διαζύγιο με αντιδικία
Αυτή η κατάσταση αποτελούσε μία έτοιμη να εκραγεί βόμβα στα θεμέλια του ουκρανικού κράτους. Ήταν μία εκκρεμότητα, μια ανισορροπία, που αργά ή γρήγορα θα επιζητούσε μια επίλυση, μια τακτοποίηση, μια αναδιάταξη.
Οι Ουκρανοί δεν είναι φασίστες στην μεγάλη πλειονότητά τους, αλλά οι εθνικιστές που υποκίνησαν την αναταραχή και έφεραν τα πράγματα στο χείλος του γκρεμού, έκαναν πάρα πολύ μεγάλο κακό στην πατρίδα τους γιατί διαταράξανε όλες τις λεπτές ισορροπίες που είχαν σφυρηλατηθεί σε βάθος χρόνου και είχαν αντέξει πολλές δοκιμασίες. Ισορροπίες που είχαν δημιουργηθεί ανάμεσα στους Ουκρανούς και τους Ρώσους μέσα από αιώνες συνύπαρξης, κοινών δράσεων και συγγενών πολιτισμικών χαρακτηριστικών, όπως η φυλή, η γλώσσα, η λογοτεχνία, η θρησκεία, το φαγητό κ.λπ.. Και από τη στιγμή που τις διαταράξανε, διεκδικώντας ένα βεβιασμένο διαζύγιο με αντιδικία κι όχι με συναίνεση, άνοιξαν τον ασκό του Αιόλου!
Ενθαρρυμένοι από τους εχθρούς της Ρωσίας στη Δύση, πίστεψαν ότι θα ήταν εύκολο. Δεν σκέφτηκαν καν ότι και η άλλη πλευρά, όπως γίνεται στα διαζύγια, θα ζητούσε το δικό της μερίδιο, αυτό που της αναλογεί από ένα νοικοκυριό που διαλύεται. Ότι θα διεκδικούσε ό,τι της ανήκει κι ό,τι πιστεύει ότι της ανήκει. Ότι αυτά που ήταν εξ αδιαιρέτου θα διαχωριστούν στη βάση της αρχικής προέλευσής τους και της προσφοράς ενός εκάστου στον κοινό βίο. Εάν έχεις συνεισφέρει στο νοικοκυριό με την προσωπική σου περιουσία, την προσωπική σου εργασία, το δικό σου πολιτισμό και την προσωπική σου συνεισφορά και θυσία, θα ζητήσεις να πάρεις αυτό που σου αναλογεί. Κάθε σύζυγος, κάθε μέλος μιας οικογένειας ή μιας συμμετοχικής εταιρίας ή μιας πολιτειακής οντότητας, όταν επέρχεται ρήξη διεκδικεί το μερίδιο του.
Έρχονται, λοιπόν, οι Ρώσοι και λένε, έχουμε οκτώ εκατομμύρια Ρώσους, πρέπει να τους υπερασπιστούμε. Δεν θα σας αφήσουμε να τους μεταχειρίζεστε άσχημα και να τους κάνετε να νιώθουν ξένοι στη γενέτειρά τους. Εξάλλου, αυτή είναι μία περιοχή που δεν ήταν πάντοτε ουκρανική. Είναι γνωστό ότι ο Λένιν και οι Μπολσεβίκοι δημιούργησαν την ομόσπονδη δημοκρατία της ΕΣΣΔ κι αυτοί παραχώρησαν στην Ουκρανία για λόγους σκοπιμότητας το ανατολικό κομμάτι που το συνένωσαν με το δυτικό για να οικοδομήσουν ένα ισχυρότατο φράγμα απέναντι στη Δυτική Ευρώπη, που ήταν πάντα εχθρική. Επομένως, αυτό το ομόσπονδο κράτος που λεγόταν Ουκρανία επειδή κατοικείτο κυρίως από Ουκρανούς (όπως αντίστοιχα ονομάστηκαν τα άλλα ομόσπονδα με τους Λευκορώσους, τους Ουζμπέκους, τους Αρμένιους, τους Γεωργιανούς κ.λπ.), προκειμένου να ενισχυθεί, του προσάρτησαν ένα κομμάτι που θεωρείτο ρώσικο.
Κι αργότερα, το 1954, ένα δεύτερο κομμάτι που ανήκε στη ρώσικη αυτοκρατορία από τον καιρό που είχαν ηττηθεί οι Τάταροι το 1783, η Κριμαία, που την είχαν επανειλημμένα υπερασπιστεί οι Ρώσοι απέναντι στους Δυτικούς εισβολείς και κατοικείτο κυρίως από Ρώσους, παραχωρήθηκε διοικητικά στην Ουκρανία από την ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης. Επιπλέον, εμβληματικές πόλεις όπως η Οδησσός και η Μαριούπολη σχεδιάστηκαν και δημιουργήθηκαν εκ θεμελίων από τη ρώσικη αυτοκρατορία και ανέκαθεν θεωρούνταν κατ’ εξοχήν ρώσικες πόλεις.
Οι Ρώσοι, τώρα, μετά το διαζύγιο που δεν το επιζήτησαν, επισημαίνουν ότι όλες αυτές οι περιοχές, οι ανατολικές μέχρι την Οδησσό και την Κριμαία είναι ρώσικες. Εφόσον, λένε στους Ουκρανούς, θέλετε να ξεκαθαρίσετε τα πράγματα, ποιος είναι Ουκρανός, ποιος είναι Ρώσος, πού φτάνει η Ουκρανία και πού αρχίζει η Ρωσία, και επιμένετε μονομερώς και με το ζόρι να χωρίσουμε τα… υπάρχοντά μας, να μοιράσουμε τα εθνικά, ιστορικά, πολιτισμικά, εδαφικά και άλλα στοιχεία μας, θα πάρει ο καθένας ό,τι του ανήκει κι όπου, βέβαια, υπάρχει ασυμφωνία, αν δεν θέλετε διάλογο, θα οδηγηθούμε σε σύγκρουση.
Οι Ουκρανοί δεν κατάλαβαν ότι απαιτώντας τη δημιουργία ενός αμιγούς κράτους για Ουκρανούς και ουκρανόφωνους, αυτομάτως νομιμοποιούν και την ανταπαίτηση των Ρώσων για τη δημιουργία ενός αμιγούς ρώσικου και ρωσόφωνου κράτους ή αυτόνομου τμήματος.
Αυτά και πολλά άλλα ανέκυψαν από το διαζύγιο που επιδίωξαν οι Ουκρανοί χωρίς να υπολογίσουν τις συνέπειές του. Οι εθνικιστές και δυτικόφιλοι Ουκρανοί διαταράσσοντας τις ισορροπίες που κρατούσαν την κοινωνία τους ενωμένη, ειρηνική και αδιαίρετη, υποτίμησαν τους απέναντι, υπερεκτίμησαν τους συμμάχους τους, δίχασαν το λαό και οδήγησαν τη χώρα στη σύγκρουση και τον όλεθρο. Δυστυχώς, εθελοτυφλώντας, δεν είχαν την ψυχραιμία να εκτιμήσουν ότι η δύναμη της Ουκρανίας που εξασφάλιζε και την ακεραιότητά της ήταν αυτό το σπάνιο μίγμα των εθνών, των φυλών, των γλωσσών, των πολιτισμών, των αγώνων και των γάμων που την χαρακτήριζε!
Και γι’ αυτό έχουν τεράστια ευθύνη οι Ουκρανοί πολιτικοί και οι μεγιστάνες που τους χρηματοδοτούν καθώς και οι Αμερικάνοι με τους Ευρωπαίους που συνέργησαν σ’ αυτό το διαζύγιο για δικά τους οφέλη, αδιαφορώντας για την τεράστια και ανεπανόρθωτη ζημιά που θα προκαλούσαν στην Ουκρανία.
Συνεχίζεται: Ρωσία, ΗΠΑ, Ευρώπη, Φασίστες, Γλώσσα, Μειονότητες, Ελληνισμός
(Μέρος της προφορικής ομιλίας-συζήτησης, με βελτιώσεις, του υπογράφοντος στο Διαδικτυακό Πολιτικό Καφενείο της ΟΜ Γλυφάδας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, στις 8 Απριλίου 2022. Η απομαγνητοφώνηση έγινε από τον Βασίλη Ζαρμπούτη.)
