Πέρυσι η Καναδή δημοσιογράφος και ακτιβίστρια Ναόμι Κλάιν εστίασε στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής με το βιβλίο της This Changes Everything: Capitalism vs. the Climate (το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Λιβάνη). Με την ευκαιρία της Διάσκεψης για το Κλίμα στο Παρίσι (COP21), ποιες είναι οι σκέψεις της για την πρόοδο στη μάχη κατά του φαινομένου του θερμοκηπίου; Ο Frank Barat, ακτιβιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με έδρα το Λονδίνο, συζήτησε πρόσφατα μαζί της στο περιθώριο αυτής της Διάσκεψης. Στη συνέντευξη, που πρωτοδημοσιεύθηκε στο γαλλικό περιοδικό Ballast*, η Κλάιν μιλά μεταξύ άλλων για την καταστολή των διαδηλώσεων στο Παρίσι και τις μάλλον ανύπαρκτες προοπτικές για μια ουσιαστική συμφωνία, ενώ εξηγεί γιατί «η κλιματική αλλαγή είναι το καλύτερο επιχείρημα κατά της λιτότητας που θα μπορούσε ποτέ να έχει κανείς».
Είμαστε στο Παρίσι. Εγώ ζω στις Βρυξέλλες. Δύο από τις πιο συζητημένες πόλεις τις δύο τελευταίες εβδομάδες. Και οι δύο πόλεις είναι σε «καθεστώς έκτακτης ανάγκης», όπως αποκαλείται από τις κυβερνήσεις. Προφανώς η ασφάλειά μας είναι το σημαντικότερο από κάθε τι άλλο. Η γαλλική και η βελγική κυβέρνηση εξετάζουν τώρα την ψήφιση νόμων παρόμοιων με το Patriot Act στις ΗΠΑ. Λιγότερες δημοκρατικές ελευθερίες και περισσότερη παρακολούθηση. Πόσο κοντά βρισκόμαστε σε αυτό το νέο τύπο του δόγματος σοκ;
Δεν πρόκειται για κάτι τόσο καινούριο. Έχει ήδη συμβεί, δεν ανήκει στο μέλλον. Μερικά από όσα που ήδη βλέπουμε εδώ είναι χειρότερα από αυτά που συνέβησαν μετά την 11η Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ. Ο Μπους δεν απαγόρευσε γενικώς τις πορείες και τις διαδηλώσεις. Υπήρχε σίγουρα μεγαλύτερη αστυνόμευση και περισσότεροι περιορισμοί, αλλά αυτή η αντίληψη της πλήρους απαγόρευσης κάθε διαδήλωσης στις πόλεις… δεν θυμάμαι να έχω ξαναδεί κάτι τέτοιο στη Βόρεια Αμερική! Αυτό που συνέβη στις Βρυξέλλες είναι πολύ ακραίο.
Άρα πιστεύω ότι αυτό είναι πολύ οικείο, το να χρησιμοποιούν μια κρίση και το φόβο των ανθρώπων για να προωθήσουν πολιτικές που ούτως ή άλλως στόχευαν να περάσουν, όπως οι περιορισμοί στην ιδιωτικότητα, στην κίνηση των ανθρώπων, στην είσοδο προσφύγων, όλα αυτά. Πρόκειται για κλασικό παράδειγμα.
Το γεγονός ότι αυτά συμβαίνουν στο Παρίσι κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης για το Κλίμα είναι αποκαλυπτικό για το πόσο υποκειμενικός είναι ο χαρακτηρισμός του τι συνιστά κρίση και τι όχι. Βρισκόμαστε εδώ για να συζητήσουμε μια κρίση που αφορά την ίδια την ύπαρξη ολόκληρης της ανθρωπότητας, η οποία όμως δεν έχει ποτέ αντιμετωπιστεί ως τέτοια από τις ελίτ. Μπορεί να εκφωνούν ένα σωρό όμορφους λόγους, αλλά δεν αλλάζουν τη νομοθεσία. Καταδεικνύουν απροκάλυπτα την ισχύ τού «δύο μέτρα και δύο σταθμά».
Στο όνομα της ασφάλειας, είναι ικανοί να κάνουν οτιδήποτε. Αλλά για την ασφάλεια της ανθρωπότητας, για την προστασία της ζωής στον πλανήτη Γη, περισσεύουν τα λόγια, χωρίς σοβαρούς κανόνες για τους ρυπαντές. Την ίδια στιγμή, φροντίζουν να μην είναι νομικά δεσμευτικές ακόμα και οι συμφωνίες που προωθούνται. Άρα στην ουσία προχωράμε προς τα πίσω. Το Πρωτόκολλο του Κιότο ήταν νομικά δεσμευτικό – σήμερα βαδίζουμε προς κάτι πιο… εθελοντικό, δίχως ουσία, χωρίς τους απαραίτητους κανονισμούς.
Γιατί μια κλιματική συμφωνία είναι η μεγαλύτερη ελπίδα για την ειρήνη;
Κατά πρώτον, μην ξεχνάμε ότι η κλιματική αλλαγή βρίσκεται ήδη στο φόντο πολλών συγκρούσεων. Όπως και η αναζήτηση ορυκτών καυσίμων. Όσον αφορά τη Μέση Ανατολή, η δίψα για ορυκτά καύσιμα αποτελεί βασική κινητήρια δύναμη για παράνομους πολέμους. Για παράδειγμα, ποιος μπορεί να πιστέψει ότι το Ιράκ θα είχε υποστεί εισβολή αν το βασικό του εξαγωγικό προϊόν ήταν… σπαράγγια; Η Δύση ήθελε αυτό το έπαθλο, το ιρακινό πετρέλαιο. Το ήθελε για τις διεθνείς αγορές. Τουλάχιστον αυτή ήταν σίγουρα η ατζέντα του τότε αντιπροέδρου των ΗΠΑ, Ντικ Τσέινι.
Αυτό αποσταθεροποίησε ολόκληρη την περιοχή, που έτσι κι αλλιώς δεν ήταν ιδιαίτερα σταθερή εξαιτίας των προηγούμενων πετρελαϊκών πολέμων, πραξικοπημάτων και στήριξης διαφόρων δικτατοριών. Ταυτόχρονα, αυτή είναι μια περιοχή από τις πιο ευάλωτες στις κλιματικές αλλαγές. Μεγάλες εκτάσεις στη Μέση Ανατολή θα γίνουν αβίωτες αν οι εκπομπές ρύπων συνεχίσουν να κινούνται στα σημερινά επίπεδα. Η Συρία πέρασε τη χειρότερη ξηρασία της Ιστορίας της πριν το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου. Είναι ένας από τους παράγοντες που αποσταθεροποίησαν τη χώρα.
Δεν υπάρχει ελπίδα για ειρήνη χωρίς αποφασιστικά μέτρα για το κλίμα. Αυτό που μου τράβηξε το ενδιαφέρον στο ζήτημα αυτό ήταν ότι κατάλαβα πως, αν θέλουμε να πάρουμε στα σοβαρά την κλιματική αλλαγή, θα απαιτηθεί αναδιανομή του πλούτου, των ευκαιριών και των τεχνολογιών.
Πώς πείθεις τον κόσμο ότι για να αλλάξουμε πορεία πρέπει να αποδομήσουμε τον καπιταλισμό; Νομίζω ότι για τους περισσότερους ανθρώπους είναι κάτι πολύ δύσκολο να συλλάβουν.
Στον Καναδά προσπαθούμε να πείσουμε ότι η κλιματική αλλαγή μάς θέτει αυστηρές προθεσμίες. Όχι μόνο πρέπει να αλλάξουμε, αλλά πρέπει να αλλάξουμε τώρα και αν δεν εκμεταλλευθούμε στο έπακρον την υπόλοιπη δεκαετία, θα είναι πράγματι πολύ αργά. Τι θα σημάνει αυτό για την υγεία, την παιδεία, τα δικαιώματα των γηγενών πληθυσμών, την ανισότητα; Τι θα σημάνει όταν αυτοί που παλεύουν για τα δικαιώματα των προσφύγων πάρουν στα σοβαρά την κλιματική αλλαγή;
Η ομάδα μας διοργάνωσε μία συνάντηση με 60 ηγέτες κινημάτων και ετοιμάσαμε ένα κείμενο με τον τίτλο «Το Άλμα» (The Leap). Τρέφουμε πολλές ελπίδες ότι θα βοηθήσει να διορθωθεί αυτό το πρόβλημα. Στον Καναδά διαπιστώσαμε ότι ο μόνος τρόπος να πάμε μπροστά είναι να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και να δράσουμε.
Όλοι εργάζονται πάνω σε τέτοια επείγοντα ζητήματα. Αν είσαι ένας ακτιβιστής κατά της φτώχειας ή υπέρ των δικαιωμάτων των προσφύγων, δεν σου μένει ελεύθερος χρόνος. Μόνο όταν η κλιματική αλλαγή δεν σε αποπροσανατολίζει από τον δικό σου σκοπό αλλά, αντιθέτως, εγείρει ένα άλλο επίπεδο επείγουσας δράσης, και μαζί ένα πολύ ισχυρό εργαλείο με σημαντικά επιχειρήματα και νέους δυναμικούς συμμάχους, τότε οι άνθρωποι θα πουν: «Ωραία, εντάξει, εδώ κάτι μπορεί να γίνει. Δεν πρόκειται απλά για έναν περισπασμό».
Στον Καναδά κάναμε μερικά πράγματα. Πρώτον, οργανώσαμε μια πορεία με το σύνθημα «δουλειές, δικαιοσύνη, κλίμα». Δεν ήταν μία θεωρητική άσκηση, αλλά μία άσκηση οργάνωσης. Πώς μιλάμε για το κλίμα στους ανθρώπους των συνδικάτων με έναν τρόπο που να τους πείθει;
Η Christiana Figueres, εκτελεστική γραμματέας του Πλαισίου Διάσκεψης του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, έγραψε πρόσφατα στον Guardian ότι «η πολιτική βούληση για δράση στο θέμα της κλιματικής αλλαγής είναι εδώ» και ότι «αντιμετωπίζουμε το Παρίσι σαν ένα σημείο καμπής στον αιώνα αυτό προς ένα καλύτερο μέλλον». Πρόκειται για μπλόφα; Είναι απλώς ένας τρόπος να ασκηθεί πίεση στα κέντρα λήψης αποφάσεων; Μήπως συμφωνείτε μαζί της;
(Γέλια) Νομίζω ότι πιστεύει αυτά που λέει και πως κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί. Υπάρχουν όντως κάποιοι που καταβάλλουν φιλότιμες προσπάθειες. Αλλά νομίζω ότι είναι άδικο να πει κανείς ότι έχουμε κάνει το βήμα προς ένα καλύτερο μέλλον όταν οι στόχοι που τίθενται θα… αυξήσουν περαιτέρω τη θερμοκρασία κατά 3 βαθμούς Κελσίου, κάτι καταστροφικό.
Οι κυβερνήσεις αγωνίζονται ώστε ακόμη κι αυτοί οι απογοητευτικοί στόχοι να μην είναι νομικά δεσμευτικοί. Είναι το αντίθετο της προόδου, πηγαίνουμε προς τα πίσω. Το Κιότο ήταν νομικά δεσμευτικό. Αυτά που ζούμε τώρα πάνε προς την κατεύθυνση του μη νομικά δεσμευτικού. Ο στόχος στην Κοπεγχάγη ήταν να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας στους 2 βαθμούς –ήδη υπερβολικά υψηλή αύξηση– και σήμερα πάμε προς τους 3. Μιλάμε για απλούς κανόνες της Φυσικής. Δεν πάμε μπροστά!
* Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης, όπως δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ballast, μπορείτε να βρείτε στον σύνδεσμο: www.revue-ballast.fr/naomi-klein/
Μετάφραση: Ελεάννα Ροζάκη
