Στους καιρούς της αδυναμίας πολλά είναι σωστά, όμως ταυτόχρονα είναι αναγκαία πολλά και λίγα μπορούν να γίνουν˙ ο εκτοπισμένος απ’ τον αγώνα βρίσκεται σε ησυχία και δεν βρίσκει ησυχία.
Πρέπει να πολεμάει κανείς την αδικία ακόμα και με αδύναμα μέσα
Τον πρώτο χρόνο μετά τον πόλεμο σκεφτόμουν, καθώς και πολλοί άλλοι, πως οργανισμοί σαν την Ένωση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δεν είχαν καμιά αξία. Δεν προχωρούσα τόσο μακριά όσο μερικοί που κατηγορούσαν αυτόν τον οργανισμό πως ήταν ακόμα και βλαβερός, μια και δημιουργούσε αυταπάτες πως με τον τρόπο που ενεργούσε θα ήταν τάχα δυνατό να ελέγξει κανείς αληθινά την τεράστια εξαθλίωση που την προκαλεί η λαθεμένη οργάνωση της παραγωγής και που άρα μονάχα η πιο ριζική αναδιοργάνωση της παραγωγής είναι σε θέση να την εξαφανίσει. Δεν ήθελα να πάω τόσο μακριά, κι εγώ όμως δεν περίμενα τίποτα απ’ αυτό τον πασιφισμό που ξεκινούσε να αγωνιστεί κατά του πολέμου, που είναι απλά και μόνο παρεπόμενο ορισμένων αιτίων, χωρίς καμιά προοπτική να αλλάξει κάτι στα αίτια του πολέμου και με τα πιο αδύναμα μέσα, όπως την άρνηση μεμονωμένων ατόμων να υπηρετήσουν στο στρατό. Όταν μετά ήρθε ο φασισμός στη Γερμανία είδαμε να μπαίνουν σε δράση οι μικρές και οι μεγάλες οργανώσεις για την καταπολέμηση της αδικίας. Δεν προχώρησα τόσο πολύ όσο άλλοι που δεν έδιναν καμιά προοπτική για πολύν καιρό στις μεγάλες οργανώσεις, αυτές που κατεύθυνση είχαν την αναδιοργάνωση της κοινωνίας από τη βάση της, κι εγώ όμως έβλεπα την επίμονη και σημαντική ταπεινή δουλειά τέτοιων συχνά περιφρονημένων οργανισμών σαν την Ένωση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που πραγματικά έσωσαν πολλούς ανθρώπους, που ξεσκέπαζαν με την αδύναμη φωνή τους αδιάκοπα και ακούραστα την αδικία και που έστελναν πολλούς πίσω στον αγώνα. Είδαμε ακόμα πως η αδικία δεν μπορεί μονάχα να χτυπηθεί με τον πιο τελειωτικό τρόπο, δηλαδή με τον τρόπο που ξεριζώνει μαζί και τις αιτίες της, παρά πως πρέπει να πολεμηθεί με όλους τους τρόπους, δηλαδή με όλα τα μέσα, ακόμα και τα πιο αδύναμα. Γιατί χειρότερη απ’ την αυταπάτη πως τάχα μπορούν να απομακρυνθούν οι συνέπειες των αιτίων της περιττής εξαθλίωσης χωρίς να απομακρυνθούν τα ίδια τα αίτια είναι η αυταπάτη πως αυτά τα αίτια γίνεται να πολεμηθούν χωρίς τις συνέπειες και χωριστά απ’ αυτές και παραμελώντας τα αδύναμα και τα πιο αδύναμα ακόμα μέσα. Είδα πολλούς που η γνώση τους, των κακών αιτίων, τους εμπόδισε να πολεμήσουν τις κακές συνέπειες.
Μετάφραση: Βασίλης Βεργωτής
Μπέρτοτλ Μπρεχτ, Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια, εκδ. «Στοχαστής», Αθήνα 1971/2010.
