Το πέρασμα από τον κυβερνητισμό σε ένα άλλο υπόδειγμα
Του Κώστα Ζαχάρου
Στενόχωρη κατάσταση δημιουργεί η πορεία της διαπραγμάτευσης. Με αντικρουόμενες πληροφορίες βομβαρδίζονται οι πολίτες. Τις δηλώσεις αισιοδοξίας, σε διάστημα λίγων ωρών, ακολουθεί ένα νέο ναυάγιο που συνοδεύεται από ομοβροντίες διαρροών από τους δανειστές για το δήθεν αδιάλλακτο της ελληνικής κυβέρνησης. Μια μεθοδευμένη τακτική απαξίωσης των ελληνικών αιτημάτων, αλλά και φθοράς προσώπων, που έχουν επιδοθεί σε ένα ατέρμονο και αμφίβολης αποτελεσματικότητας πήγαιν’ έλα. Επιπλέον, ο χρόνος επιθέτει στο κοινωνικό σώμα σωρευτικά, με ψυχολογικά αποτελέσματα που κακοφορμίζουν: ανησυχία, απογοήτευση, παραίτηση.
Σήμερα, τέσσερις σχεδόν μήνες από την επίσημη έναρξη των διαπραγματεύσεων, νομιμοποιούμαστε να ισχυριστούμε ότι η τακτική της «εξημέρωσης του θηρίου» της Ευρωζώνης, που βασίστηκε σε υπερτίμηση του κόστους που θα έχουν οι «εταίροι» μας, διανθισμένη με ιδεοληψίες για το ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έδειξε τα όριά της. Και ενώ ο πολιτικός χαρακτήρας της διαπραγμάτευσης σωστά προβάλλεται από την ελληνική κυβέρνηση σαν αιχμή της διαπραγματευτικής τακτικής, από την άλλη, το ίδιο θέμα, αποτελεί το λόγο συσπείρωσης των συντηρητικών της Ευρώπης για τιμωρητική στάση προς τη χώρα και το λαό μας. Γιατί, είναι σαφές, ότι το ευρωπαϊκό οικοδόμημα στηρίζεται στο εύθραυστο επιχείρημα της μοναδικότητας του οικονομικού υποδείγματος του νεοφιλελευθερισμού.
Στην Ευρώπη και αλλού οι κοινωνικές αντιθέσεις λαών και χωρών συμπυκνώνονται σήμερα κύρια γύρω από το ζήτημα του χρέους. Η σχέση πιστωτή-οφειλέτη και στην περίπτωσή μας ευρωπαϊκών «θεσμών» και ελληνικού κράτους, αποτυπώνει ταξικούς συσχετισμούς. Αυτή είναι η ουσία της ισχυρής σύγκρουσης που ζούμε, όταν απογυμνωθεί από ιδεολογικά περιτυλίγματα.
Εν τω μεταξύ, όσο η διαπραγμάτευση περιορίζεται σ’ έναν στενό κύκλο κυβερνητικών στελεχών, που φαίνεται να αυτονομούνται από τις αγωνίες του λαού μας και την κοινωνική δυναμική που ώθησε την ριζοσπαστική Αριστερά στην εξουσία, τόσο είναι εμφανής μια συνεχής διολίσθηση: από την κυβέρνηση της εθνικής και κοινωνικής σωτηρίας, οδηγηθήκαμε στις κόκκινες γραμμές, που με τη σειρά τους μεταλλάχτηκαν στην βιώσιμη συμφωνία των τελευταίων ημερών και ποιος ξέρει τι ακολουθεί…
«Κι όμως, πρέπει να λογαριάσουμε πώς προχωρούμε». Να ξαναδούμε από την αρχή ένα μέλλον ανοικτό σε επιλογές. Γι’ αυτό μια «μεγάλη πορεία» προς το λαό είναι αναγκαία, ώστε η πολιτική ηγεσία της χώρας που επωμίζεται το βάρος της διαπραγμάτευσης να συναντηθεί ξανά με το λαϊκό αίσθημα και τα αιτήματα που συγκλόνισαν σχετικά πρόσφατα την ελληνική κοινωνία. Παράλληλα, πολιτική τόλμη και ρήξη με τις λογικές του πολιτικού «ρεαλισμού», καθώς και εμπιστοσύνη στη δύναμη του λαού, είναι έννοιες ταυτολογικές με τη ριζοσπαστική αριστερά.
Σ’ αυτό το νέο εγχείρημα δεν χωρούν λογικές διάχυσης του κυβερνητισμού προς θεσμούς που οφείλουν να διατηρούν τη σχετική τους αυτονομία και μεταφέρουν με την λιγότερο δυνατή διαμεσολάβηση τις δονήσεις της κοινωνίας. Είναι ενοχλητικές και ανάξιες μιας προσπάθειας ανάτασης οι παράταιρες φωνές που επιθυμούν να εγκιβωτίσουν τη λαϊκή δυναμική στο «ρεαλισμό» μιας οποιασδήποτε συμφωνίας. Όταν, μάλιστα, προσλαμβάνουν τη μορφή μιας προληπτικής λογοκρισίας, αφού συμπεριφέρονται με αλαζονεία και απαξίωση σε έλλογες ανησυχίες ή διαφορετικές προσεγγίσεις. Με άλλα λόγια, η λογική της «στρούγκας» που επιχειρείται να εισαχθεί από ενσωματωμένες στον κυβερνητισμό λογικές, δεν είναι συμβατή με το νέο πολιτικό ήθος που αναζητά η κοινωνία, αλλά ούτε και ανεκτή από τον κόσμο της Αριστεράς που ανιδιοτελώς στρατεύτηκε κάτω από άλλες «καταστατικές συνθήκες».
Στα αδιέξοδα που σωρεύτηκαν, η διέξοδος ας αναζητηθεί στην κοινωνία και την ουσιαστική εμπλοκή της στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης. Γεγονός που προϋποθέτει μια ριζική μετατόπιση της προοπτικής της ελληνικής κυβέρνησης, από τις αίθουσες της μυστικής διπλωματίας των Βρυξελλών, προς το εσωτερικό της χώρας.
Λογικές μεσσιανισμού που εναποθέτουν βασικές δημοκρατικές πρακτικές σε πεφωτισμένες ηγεσίες πρέπει να παραμεριστούν και να προκριθούν διαδικασίες διαρκούς ενημέρωσης των πολιτών, καθώς και διασφάλιση της δυνατότητάς τους να διατυπώνουν απόψεις και να συναποφασίζουν για το μέλλον τους. Σ’ αυτό το νέο πολιτιστικό υπόδειγμα θα δημιουργηθεί το αναγκαίο πλαίσιο ώστε να διερευνηθούν οι δυνατότητες μιας νέας πορείας του λαού μας.
* Ο Κώστας Ζαχάρος είναι πανεπιστημιακός
