Οι στίχοι του Κωστή Παλαμά «Αυτό το λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλο κανένα, μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα», που γράφτηκαν λίγο μετά την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, μας παραπέμπουν σε ένα μεγάλο ζήτημα: Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και πώς την αντικρίζουμε περίπου 200 χρόνια μετά σε μια φάση που στην ημερήσια διάταξη δεν μπαίνει η εθνική συγκρότηση σε εθνικό-κράτος, αλλά μια αντίθετη πορεία διάλυσης και αποσυγκρότησης της ίδιας της εθνοκρατικής και κοινωνικής υπόστασης της Ελλάδας.
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα παγκόσμια γεγονότα των πρώτων δύο δεκαετιών του 19ου αιώνα. Είναι μια από τις μεγάλες επαναστάσεις πλάι στην γαλλική, την αμερικανική και αυτές που γίνηκαν στην Λατινική Αμερική την ίδια, πάνω-κάτω, περίοδο. Η εξέχουσα θέση που δικαιολογημένα έχει η Γαλλική Επανάσταση, σαν προθάλαμος και είσοδος σε μια καινούργια ιστορική εποχή, δεν ακυρώνουν διόλου το μεγαλείο και την σημασία της ελληνικής ιδιαίτερα στον ευρωπαϊκό και βαλκανικό χώρο. Η Ελληνική Επανάσταση ξεσπά σε μια στιγμή που το πρώτο κύμα επαναστάσεων έχει υποχωρήσει και κυριαρχεί η αντεπανάσταση της Ιεράς Συμμαχίας. Ενάντια στους ρεαλισμούς κάθε είδους και τους δυσμενείς συσχετισμούς, η επανάσταση ξεσπά μετά από μια περίοδο ωρίμανσης όρων ιδεολογικών και πολιτικών (Ρήγας, Φιλική Εταιρεία κ.λπ.), ωρίμανσης της πείρας και των οργανωτικών προϋποθέσεων (κλεφτουριά, αγροτικές εξεγέρσεις, ναυτοσύνη), ενδυνάμωσης των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων σε διάφορους θύλακες του διάσπαρτου ελληνισμού (νέα αστικά στρώματα, παροικιακός ελληνισμός) αλλά και γεωπολιτικών εξελίξεων (κυρίως με την αντιπαλότητα Ρωσίας-Τουρκίας και την ενεργό ανάμειξη των Μεγάλων Δυνάμεων στο λεγόμενο Ανατολικό ζήτημα).
Αποτέλεσμα της Επανάστασης του 1821 ήταν μια κολοβή ανεξαρτησία, αλλά και αυτό δεν ήταν λίγο για τις τότε συνθήκες . Σ’ όλη την διάρκεια του επαναστατικού αγώνα, αλλά και αργότερα, συγκρούστηκαν προοδευτικές και συντηρητικές δυνάμεις με αποτέλεσμα η μεν επανάσταση να είναι ανολοκλήρωτη και εν πολλοίς προδομένη στη συνέχεια. Με άλλους όρους και από αντιφατική πορεία θα φτάσουμε στην Ελλάδα του 1923 που είναι πάνω-κάτω η Ελλάδα που γνωρίζουμε σήμερα. Η ένωση με τα Δωδεκάνησα θα αργήσει λίγο ακόμα (1948).
Σήμερα, σε εποχή κλιμακούμενης γεωπολιτικής αποσταθεροποίησης, έχουν τεθεί ήδη ζητήματα αλλαγής συνόρων και συμπλέκονται τα σχέδια των πλανητικών δυνάμεων με τις επιδιώξεις των ηπειρωτικών δυνάμεων όπως και με την ανάδυση των νεο-οθωμανικών βλέψεων μιας ιδιαίτερα ισχυροποιημένης Τουρκίας. Στις Μεγάλες Δυνάμεις έχουν προστεθεί οι ΗΠΑ που 200 χρόνια πριν δεν είχαν παρουσία και η Τουρκία δεν είναι η υπό διάλυση αυτοκρατορία. Στους σχεδιασμούς και τις στρατηγικές επιλογές, η κυριαρχία της Ελλάδας πρέπει να μειωθεί για να προχωρήσουν οι σχεδιασμοί των μεγάλων και των νέων συμμαχιών που συνάπτονται. Η περιοχή Μακεδονίας, Θράκης, Ηπείρου ρευστοποιείται σε πολύ επικίνδυνο βαθμό, στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου δεν υπάρχει ακριβώς ελληνική κυριαρχία, το μισό Αιγαίο διεκδικείται ανοικτά από την Τουρκία, ενώ η πληγή της Κύπρου όχι μόνο δεν κλείνει αλλά βαθαίνει η κατάκτησή της. Όποιος δεν βλέπει αυτήν την αντίστροφη πορεία δεν έχει επαφή με την πραγματικότητα.
Οι ιδεολογικοί και πολιτικοί όροι είναι κι αυτοί σε μεγάλη αποδόμηση, δεν υπάρχει κανένα σχέδιο και εναλλακτική ανάταξης και διεξόδου. Η διανόηση σιωπά απέναντι στην κατάσταση μεταμοντέρνας αποικίας που επιβάλλεται. Για τα δέκα χρόνια μνημονίων, οικονομικών και γεωπολιτικών, δεν έχουν βγει ουσιώδη συμπεράσματα από όλο το πολιτικό φάσμα και φαίνεται να υπάρχει μια καθήλωση ιδεολογική και πολιτική σε σχήματα που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, ούτε βοηθούν στην αλλαγή της. Το αντίθετο, την αναπαράγουν διαρκώς.
Παρόλο που ο λαός με την ακηδεμόνευτη κυρίως δράση του και συμμετοχή του σε αγώνες, δείχνοντας αποθέματα μεγάλης προσφοράς, εξέφρασε τα «θέλω» του χωρίς να εισακουστεί όμως από κανέναν. Μοναχικός, αναδιπλούμενος και κουρασμένος, αλλά με έναν καημό να τον συντρέχει εσωτερικά, απλώς υπάρχει. Υπάρχει με την μορφή του «Κανένα» και με απόσταση από όσους ρίχνουν συνθήματα ψεύτικα και ψάχνουν για εκλογική πελατεία και μόνο.
Η κατάπτυστη Συμφωνία των Πρεσπών, που δεν αμφισβητεί ουδείς στον πολιτικό κόσμο και ιδιαίτερα στο λεγόμενο «δημοκρατικό ευρωπαϊκό τόξο», που ανοίγει κερκόπορτες και εξυπηρετεί ιμπεριαλιστικά και αλυτρωτικά σχέδια, ξεσήκωσε ένα κύμα διαμαρτυριών. Το ότι ο Τσίπρας δεν μπορεί να κάνει συγκέντρωση στην Θεσσαλονίκη, ότι κορυφαίοι υπουργοί δεν μπορούν να περιοδεύσουν πάνω από την Λάρισα, είναι σημάδια μας συσσωρευμένης αγανάκτησης και συναίσθησης των εθνικών κινδύνων και απειλών που συσσωρεύονται.
Στο αφιέρωμα που ακολουθεί δημοσιεύονται κείμενα ιστορικών και μελετητών που η ανάγνωσή τους μπορεί να δώσει μια μικρή αλλά σημαντική γεύση του «αθάνατου κρασιού του ‘21».
