Αρκετές φορές αναρωτήθηκα τι με έφερε –εμένα, χριστιανό άνθρωπο και με βαθειά, εδώ και πολλά χρόνια, απόρριψη της κομμουνιστικής σωτηριολογίας– να συμπορευτώ με την ΚΟΕ και τον Δρόμο της Αριστεράς. Πολλοί, φίλοι και μη, μου επεσήμαιναν κατά καιρούς πως αυτό είχε να κάνει με τις μαοϊκές μου καταβολές. Και παρ’ όλο που η παρατήρηση γινόταν, σχεδόν πάντα, με σαρκαστική διάθεση, οφείλω να ομολογήσω ότι είναι εύστοχη.
Όμως αυτός ο μαοϊσμός –όπως τουλάχιστον τον αντιλαμβάνομαι εγώ και όπως νομίζω τον αντιλαμβάνονται και οι σύντροφοι του Δρόμου– αποκαθαρμένος από τον σταλινισμό των πάλαι ποτέ μ-λ οργανώσεων, δεν έχει να κάνει με μια «στατική» ιδεολογική ή πολιτική ταυτότητα, ή με κάποιες απόψεις για το α΄ ή β΄ ζήτημα, αλλά με μια βαθύτερη νοοτροπία. Με έναν τρόπο κατανόησης της πράξης και της γνώσης, στον πυρήνα του οποίου βρίσκεται, ασφαλώς, η πολιτιστική επανάσταση (και μιλώ γι’ αυτό που εμείς εδώ στη Δύση εισπράξαμε ως πολιτιστική επανάσταση στα χρόνια του ’70, ανεξάρτητα από το τι πραγματικά συνέβη στην Κίνα).
Είναι η βαθειά πεποίθηση πως φορέας του δικαίου και της σοφίας είναι ο λαός. Πράγμα που δεν έχει να κάνει ούτε με δημαγωγία, ούτε με «λαϊκισμό» – όχι τουλάχιστον με την έννοια που μιλούν σήμερα γι’ αυτόν. Το περίφημο «να υπηρετούμε τον λαό» δεν σημαίνει αποποίηση της ηγετικής ευθύνης. Είναι η υπαγωγή της ατομικής ευφυΐας στη σύναψη της συλλογικής διάνοιας. Που αυτό με τη σειρά του είναι η βάση της πραγματικής δημοκρατίας.
Μοιάζουν κάπως μεταφυσικά όλα αυτά, αλλά το μυστικό είναι ότι δεν υπάρχει πολιτική που να μη βασίζεται σε κάποια μεταφυσική. Ειδικά δε για την Αριστερά το δίλημμα ήταν πάντα τούτο: είτε με μια μεταφυσική του λαού και της δημοκρατίας, είτε με μια μεταφυσική της επιστήμης και της προόδου. Και δεν είναι τυχαίο που ο μαοϊσμός, ήδη από τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, ταυτίστηκε με μια πολύ ριζική κριτική του ακαδημαϊκού επιστημονισμού και του ατομοκεντρικού ορθολογισμού, του τρόπου δηλαδή με τον οποίο ο σύγχρονος δυτικός κόσμος αντιλαμβάνεται τη γνώση.
Το ερώτημα σήμερα για τον λαϊκό ριζοσπαστισμό είναι αν μπορεί να εμβαθύνει με σοβαρότητα στις μεταφυσικές διόδους που άνοιξε πριν από μισό αιώνα ο μαοϊσμός, παραμερίζοντας τόσο τον ψευδοεπιστημονικό προοδευτισμό, δικαιωματισμό κ.λπ., όσο και τον ψευδομεταφυσικό εθνικιστικό ή θρησκευτικό φονταμενταλισμό, τη συνωμοσιολογία κ.τ.ό. Αλλού το παλεύουν (βλ. π.χ. Λατινική Αμερική). Και εδώ στην Ευρώπη έχω την αίσθηση ότι ο Δρόμος προσφέρει μεγάλη υπηρεσία σ’ αυτή την κατεύθυνση.
