Του Βασίλη Χατζηλάμπρου*
Σε πανηγυρική συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, την Τετάρτη 28 Απριλίου, παρουσίασαν τον «Καλλικράτη». Έπειτα από καιρό διαβούλευσης, υποτίθεται, παρουσιάστηκε ένα σχέδιο με τις βασικές γραμμές και τα κριτήρια της κυβερνητικής στόχευσης. Σε κάθε περίπτωση, αναφέρθηκε, ρητά και κατηγορηματικά, ότι συνδέεται άμεσα με το Πρόγραμμα Σταθερότητας. Θα ολοκληρωθεί με 16 νομοσχέδια, που θα τα συνοδεύσει αιτιολογική έκθεση και επιχειρησιακό πρόγραμμα. Όμως ήδη προχωρούν σχέδια των υπουργείων, που ενσωματώνουν τη λογική της διοικητικής μεταρρύθμισης, πριν ακόμα αυτή ψηφιστεί. Τέτοια σχέδια αφορούν τα σχολεία και τα νοσοκομεία.
Το μεν υπουργείο Παιδείας θα παραχωρήσει «ευχαρίστως» αρμοδιότητες στους ΟΤΑ, που θα κληθούν όχι μόνο να συντηρούν κτίρια και υποδομές, αλλά θα τους δοθεί πλούσια αυτονομία με πολύ «στενά» οικονομικά, καταργώντας έτσι το ενιαίο της παιδείας και μετατρέποντας τις σχολικές μονάδες σε πολλών ταχυτήτων. Αντίστοιχα, για την υγεία προβλέπεται Κέντρα Υγείας και ορισμένα νοσοκομεία να συγχωνευτούν και να περάσουν στις αρμοδιότητες των ΟΤΑ. Το κρίσιμο ζήτημα των πόρων, που θα απαιτηθούν, δεν ξεκαθαρίζεται, αφήνοντας ανοιχτά τα ζητήματα, θεωρώντας πως υπάρχει «πλουραλισμός» χρηματοδοτικών σχεδίων. Το σίγουρο είναι ότι θα πρέπει να κοστίζει λιγότερο από ό,τι κόστιζε μέχρι σήμερα στην κεντρική διοίκηση. Εξειδικευμένες αναφορές στο μέλλον του αναδιαρθρωμένου σχολείου έχουμε και σήμερα, αλλά από την εφημερίδα μας έχουμε φιλοξενήσει και σε προηγούμενα φύλλα.
Η παρουσίαση του σχεδίου νόμου της νέας διοικητικής διάρθρωσης των περιφερειών και των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) έδειξε πως η κυβέρνηση όχι μόνο δεν πήρε υπόψη τις παρατηρήσεις-αντιρρήσεις της ΚΕΔΚΕ και της ΕΝΑΕ, αλλά επέμεινε σε γεωγραφικούς χωρισμούς τέτοιους, που η δυσλειτουργία του παρελθόντος αποθεώνεται κάτω από το σχήμα του να συνδεθούν αλλά να μην τροποποιηθούν οι χθεσινές διοικητικές ενότητες.
Παρ’ όλο που δεν είναι σκόπιμο –αλλού βρίσκεται η ουσία– να επικεντρώνει κάποιος εκεί την κριτική του, ας σκεφτούμε το εξής παράδειγμα: ένα χωριό, το Ευπάλιο, βρίσκεται δίπλα στη Ναύπακτο και ανήκει σήμερα στο νομό Φωκίδας. Σύμφωνα με το σχέδιο, θα ανήκει στην περιφέρεια με έδρα τη Λαμία και θα ελέγχεται από τη νέα αποκεντρωμένη διοίκηση στη Λάρισα. Κατά τ’ άλλα, θα επιταχυνθούν οι αντιγραφειοκρατικές διαδικασίες για την έκδοση πιστοποιητικών κ.λπ. Επίσης, μόνο δέκα δήμοι παραμένουν σε εκκρεμότητα…
Αρμοδιότητες χωρίς πόρους
Η ουσία της νέας διοικητικής δομής βρίσκεται στην παραχώρηση αρμοδιοτήτων και, κατ’ επέκταση, στην άσκηση πολιτικής από τις περιφέρειες και τους ΟΤΑ, στους τομείς της υγείας, της παιδείας, του περιβάλλοντος, χωρίς την ανάλογη οικονομική συμβολή του κρατικού προϋπολογισμού και του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, σε ανάλογο και μάλιστα διευρυμένο ύψος κονδυλίων. Και όλα τα παραπάνω δεδομένων των παλαιών οφειλών σε θεσμοθετημένους πόρους κι ακόμη της εξαιρετικά μικρής οικονομικής λειτουργίας της αυτοδιοίκησης.
Είναι γνωστό ότι οι δήμοι στην Ευρώπη εισπράττουν κατά μέσο όρο το 20% των εσόδων. Στη χώρα μας, οι δήμοι και οι νομαρχίες είχαν μόλις το 3%, κι αυτό δεν δίνονταν πάντα. Αυτή η οικονομική καχεξία αποτελούσε διαχρονικά μία από τις μεγάλες πληγές της αυτοδιοίκησης.
Σήμερα, καλούνται να διευρύνουν τη χρηματοδότηση με τέλη, νέους φόρους, πρόστιμα από τους πολίτες-δημότες, και –δεδομένου του νομικού πλαισίου– να παραχωρήσουν νέες περιοχές δραστηριότητας στην εμπορευματοποίηση και στο ιδιωτικό κεφάλαιο.
Η εξασφάλιση των αντίστοιχων πόρων για τις αρμοδιότητες που εκχωρούνται όχι μόνο δεν υπάρχει –από αυτό θα ξεκινούσε ο υπουργός, αν το είχε τακτοποιήσει– αλλά γίνεται μεγάλη κουβέντα για την οικονομία που θα προκύψει από τις συνενώσεις και καταργήσεις των 6.000 δημοτικών εταιριών.
Να σημειωθεί ότι το ΠΑΣΟΚ θριαμβολογούσε για την «κατάκτηση» των δημοτικών επιχειρήσεων, για την ευλυγισία που παρέχουν και την αποτελεσματικότητά τους. Σήμερα, ενώ μιλά για τις αμοιβές των διοικήσεων, ξέρει πως τη μεγάλη «οικονομία» θα την κάνει από τις απολύσεις των συμβασιούχων, οι οποίοι εργάζονται σε καθεστώς «ευλυγισίας», παρά το γεγονός ότι καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες όχι μόνο των επιχειρήσεων αλλά και των δήμων. Για τους εργαζόμενους σε όλους τους υπάρχοντες οργανισμούς, που θα διαλυθούν, θα ισχύσει το τρίπτυχο: απολύσεις, μετατάξεις, μετακινήσεις. Καμία διασφάλιση για το μέλλον αυτού του δυναμικού.
Η ΚΕΔΚΕ και η ΕΝΑΕ θεωρούν ως «αιτία πολέμου», ως «κόκκινη γραμμή» τα συγκεκριμένα ζητήματα. Όμως, το σιωπητήριο που έχει επιβληθεί δεν προοιωνίζεται ούτε μάχες για την τιμή των όπλων. Μονάχα η Αριστερά και ο αγώνας των ίδιων των εργαζομένων θα μπορούσε να βάλει φρένο. Κι αυτή η μάχη πρέπει να θεωρείται μέρος της λαϊκής αντίστασης απέναντι στο ΔΝΤ, στην επιτροπεία και την κυβέρνηση.
Έλλειμμα δημοκρατίας
Μονάχα σε ένα σημείο ο υπουργός ήταν συγκεκριμένος για τους πόρους της αυτοδιοίκησης: στον ασφυκτικό έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο, στις αποκεντρωμένες διοικήσεις, στη δημιουργία ειδικού μηχανισμού και κριτηρίων για τα οικονομικά. Μετατρέπουν έτσι την υπόσταση ενός λαϊκού θεσμού –με ό,τι εκσυγχρονισμούς και μεταλλάξεις έχουν υπάρξει– σε μια σκληρή διοικητική βαθμίδα, που θα «παράγει» ανταποδοτικές υπηρεσίες και μεθόδους απομύζησης πόρων από τους ίδιους τους δημότες. Την κάνουν εχθρική, ταπεινωτικά εχθρική προς τους πολίτες. Το «αυτοδιοικητικό δυναμικό» του δικομματισμού είναι τόσο πρόθυμο, που δεν πρέπει να περιμένουμε αντιδράσεις για τη μοίρα των «λαϊκών συμμετοχικών θεσμών». Το έλλειμμα δημοκρατίας έχει γίνει στη νοοτροπία τους «γραδόμετρο» εκσυγχρονισμού και αποτελεσματικότητας.
Αντίθετα, για το λαό η δημοκρατία δεν αποτελεί πολυτέλεια αλλά «μέθοδο» ύπαρξης, ελέγχου, διαφάνειας. Η έννοια της κοινότητας, ως κυττάρου συγκρότησης, υιοθετείται μονάχα επικοινωνιακά. Καμία αναφορά σε υποχρεωτικές αρμοδιότητες, συμβούλια, λαϊκές συνελεύσεις, υποχρεωτική ψήφιση-έγκριση προϋπολογισμού. Ας αφήσουμε το εκλογικό σύστημα, που η απλή αναλογική, η ανακλητότητα κ.ά. θα έπρεπε να συγκροτούν και να είναι ταυτόσημα της λέξης «αιρετός».
Στον αντίποδα, είναι πασιφανής η πρόθεση του δικομματισμού να ελέγχει την αυθεντική έκφραση αναγκών των τοπικών κοινωνιών, περιθωριοποιώντας περισσότερο και την Αριστερά και κάθε κίνηση πολιτών.
Σε όλες τις πτυχές το προσχέδιο φέρει την αντίληψη, τη σφραγίδα μιας αποκεντρωμένης μεν, διοικητικής και όχι αυτοδιοικητικής δομής, ελεγχόμενης από τους ίδιους παράγοντες της πολιτικής, που έφεραν τη χώρα στο δόκανο του ΔΝΤ και της επιτροπείας της Κομισιόν.
Πόσοι δήμαρχοι διεκδίκησαν πραγματικά να μην πληρώσουν οι δημότες τους; Πόσοι στάθηκαν δίπλα στους ανέργους και τους φτωχούς της περιοχής τους; Με αυτό το «διαβατήριο» θα έπαιρναν χρίσμα από το λαό. Αλλά τα χρίσματα τα διεκδικούν από άλλους μηχανισμούς. Κρυφά ή φανερά.
Τέλος, το σχέδιο προβλέπει ως πόρο τη διαχείριση του ΕΣΠΑ. Άνθρακες ο θησαυρός. Ψίχουλα έχουν απομείνει από το «πάρτι». Τα έργα του Γ΄ ΚΠΣ και άλλα, που δεν έχουν ολοκληρωθεί, μετατρέπονται σε «γέφυρες» – ξεκοκάλισαν έτσι το ΕΣΠΑ πριν καν αυτό «τρέξει».
Η Αριστερά πρέπει να σταθεί «απέναντι» στον «Καλλικράτη». Να μην τον δει αφηρημένα, ως ιδέα, αλλά συγκεκριμένα, στο πλαίσιο που εντάσσεται και στο τι θα φέρει. Να τον δει μέσα από το πραγματικό πλαίσιο: Η Ελλάδα της εποχής του ΔΝΤ μονάχα υπαλλήλους του δικομματισμού θα επιχειρηθεί να «εκλέγει».
Αυτή η πραγματικότητα ας καθορίσει την τακτική της: τη μεγαλύτερη δυνατή συνένωση, προκειμένου να υπάρχουν φωνές που θα υπερασπίζονται τις λαϊκές ανάγκες και να φρενάρουν τα σχέδιά τους. Αυτό πρέπει να είναι το σχέδιο της επόμενης μέρας.
*Ο Βασίλης Χατζηλάμπρου είναι νομαρχιακός σύμβουλος, επικεφαλής της παράταξης «Αριστερά στην Αυτοδιοίκηση – Μαχόμενη Αχαΐα».
