Πού θα οδηγήσει τη δεύτερη θητεία του Ομπάμα η λογική «πουλώ θάνατο κι εξαγοράζω δολοφόνους». Του James Petras*
Καθώς ο Ομπάμα εισέρχεται στη δεύτερη θητεία του με νέο υπουργικό συμβούλιο, η κληρονομιά της εξωτερικής πολιτικής της πρώτης του θητείας βαραίνει πολύ για τις στρατηγικές αποφάσεις των ΗΠΑ και την απόπειρα οικοδόμησης αυτοκρατορίας. Κεντρική για την ανάλυση της δεύτερης θητείας είναι μια αξιολόγηση των ώς τώρα πολιτικών στις περιοχές που η Ουάσινγκτον αφιέρωσε τις μεγαλύτερες οικονομικές και στρατιωτικές της δυνάμεις.
Η πολιτική Κλίντον-Ομπάμα
Η μεγαλύτερη επιτυχία των Κλίντον-Ομπάμα ήταν η εξάλειψη της οργανωμένης εγχώριας αντιπολεμικής δυσπιστίας και η στρατολόγηση σχεδόν όλης της «προοδευτικής» ηγεσίας των ΗΠΑ, ταυτόχρονα με τον πολλαπλασιασμό των έμμεσων ή άμεσων πολεμικών εμπλοκών. Έτσι, όλο το πολιτικό φάσμα κινήθηκε επί το δεξιότερον, προς μεγαλύτερη στρατιωτικοποίηση στο εξωτερικό και περισσότερα μέτρα αστυνομικού κράτους στο εσωτερικό.
Σε Αίγυπτο, Τυνησία και Υεμένη, η αυτοκρατορία ξεφορτώθηκε ηγεσίες ώστε να διατηρήσει τα καταπιεστικά κράτη, βασικό εγγυητή των στρατηγικών της συμφερόντων. Η Ουάσινγκτον επιτυχώς συνέβαλε στη δημιουργία μιας πολιτικής συμφωνίας μεταξύ συντηρητικών ισλαμιστών και στρατιωτικών ελίτ. Η επιτυχής επιβολή νέων ηγετών-πελατών σηματοδότησε την έναρξη σειράς ευνοϊκών για την Ουάσινγκτον πολιτικο-στρατιωτικών αποτελεσμάτων στην περιοχή. Η Ουάσινγκτον συνέχισε να παρέχει στο Ισραήλ μαζική στρατιωτική βοήθεια και άνευ όρων πολιτική υποστήριξη στο πλαίσιο του ΟΗΕ, στηρίζοντας την PLO που αστυνόμευε τη Δυτική Όχθη για λογαριασμό του Ισραήλ, ενώ μπλόκαρε την απόδοση στους Παλαιστίνιους της ιδιότητας πλήρους μέλους στον ΟΗΕ.
Το καθεστώς Ομπάμα-Κλίντον πέτυχε την αυστηροποίηση των κυρώσεων στο Ιράν, εξασφαλίζοντας ρωσική, κινεζική και αραβική υποστήριξη, χωρίς την πρόκληση δυνάμει καταστρεπτικού πολέμου. Η επιτυχία του, επίσης, στη Λιβύη, ήταν τμήμα της γενικότερης στρατηγικής επιτάχυνσης της επέκτασης των ευρωαμερικανικών στρατιωτικών κινήσεων στην Αφρική, με βάσεις για μη επανδρωμένα αεροπλάνα και ενίσχυση αφρικανικών μισθοφορικών στρατών από την Ουγκάντα, την Κένυα και την Αιθιοπία, για την επέκταση του αυτοκρατορικού ελέγχου στη Σομαλία, το Μάλι και αλλού.
Στον Περσικό, οι ΗΠΑ κατάφεραν τη διατήρηση της αυταρχικής μοναρχίας του Μπαχρέιν, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη χρηματοδότηση των κρατών του Κόλπου για τους πολέμους σε Λιβύη και Συρία. Στο Ιράκ, πέτυχαν την καταστροφή μιας σύγχρονης κοσμικής κοινωνίας, μιας ανεπτυγμένης οικονομίας και ενός ανεξάρτητου καθεστώτος.
Συνεργαζόμενη με άλλες ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις και τα κράτη-πελάτες της στον Κόλπο, η Ουάσινγκτον πέτυχε να μετατρέψει ένα ειρηνικό κίνημα πολιτών στη Συρία σε έναν εκτεταμένο εμφύλιο και σε μια στρατιωτική εισβολή κυρίως από «διεθνιστές» της Αλ Κάιντα. Η συμμαχία ΗΠΑ-Ε.Ε.-Κρατών του Κόλπου-Τουρκίας-Ισραήλ εξοπλίζει, χρηματοδοτεί, εκπαιδεύει και συμβουλεύει ισλαμιστές και μισθοφόρους τρομοκράτες για την καταστροφή του συριακού κράτους, της κοινωνίας και της οικονομίας και για τον ξεριζωμό και το θάνατο χιλιάδων. Η Ουάσινγκτον έβαλε μια σφήνα μεταξύ της Χεσμπολάχ και του συμμάχου της Ιράν, σφίγγοντας παράλληλα το στρατιωτικό κλοιό στην Τεχεράνη και ασκώντας διασυνοριακή πίεση στο Ιράκ.
Οι Ομπάμα-Κλίντον επιτυχώς επέκτειναν το πρόγραμμα δράσης των μη επανδρωμένων αεροπλάνων, όπως και τη χρήση Ειδικών Μονάδων από τη Μέση Ανατολή ως τη Νότια Ασία. Και παρά την επιδείνωση της στρατιωτικής κατάστασης στο Αφγανιστάν, άνοιξαν διάλογο με το πολιτικό σκέλος των Ταλιμπάν, προετοιμάζοντας το άδειασμα του Καρζάι, κατά το πρότυπο της Αιγύπτου, της Τυνησίας και της Υεμένης.
Αδυναμίες και αποτυχίες
Οι προσωρινές τακτικές επιτυχίες κρύβουν στρατηγικές αδυναμίες και υψηλά στρατιωτικά κόστη που δεν αναπληρώνονται από οικονομικά οφέλη. Η επίθεση των Κλίντον-Ομπάμα διέπεται από μια στρατιωτική αντίληψη για την οικοδόμηση αυτοκρατορίας δίχως στάλα σκέψης περί οικονομικής πτυχής.
Παρά τα 15 δισ. δολάρια στο Ισραήλ η Ουάσινγκτον απέτυχε την εξασφάλιση μιας νεοαποικιοκρατικής διευθέτησης της σύγκρουσης Ισραήλ-Παλαιστίνης, ακόμα και αυτή της δημιουργίας ασύνδετων καντονιών τύπου Μπαντουστάν. Ο Νετανιάχου προχώρησε σε μαζική οικοδόμηση εβραϊκών οικισμών σε παλαιστινιακή γη, γνωρίζοντας πως μπορεί να βασίζεται στο αμερικανικό βέτο στον ΟΗΕ και την αμερικανική πολιτική επιρροή. Η μεγαλύτερη αποτυχία της Ουάσινγκτον ήταν η αδυναμία να κινηθεί διαφορετικά από σιωνισμό και μα αποδεχτεί την ανάδειξη νέων κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων.
Παρότι οι ΗΠΑ «κέρδισαν» στον πρώτο γύρο της Αραβικής Άνοιξης, οι ηγέτες-πελάτες της αντιμετωπίζουν ριζοσπαστικότερες κοινωνικές αναταραχές, πέραν του προγενέστερου αντιδικτατορικού αγώνα, με ρητό πλέον στόχο τις ΗΠΑ, την Ε.Ε. και το ΔΝΤ.
Η επιτυχής ανατροπή και δολοφονία Καντάφι συνοδεύτηκε από την καταστροφή του λιβυκού κράτους, της οικονομίας και του κοινωνικού ιστού. Και παρότι η βιομηχανία πετρελαίου μερικώς ανέκαμψε, λίγα κέρδη πάνε στις ΗΠΑ. Ο μόνος επωφελούμενος του ευρωαμερικανικού πολέμου εναντίον της Λιβύης ήταν μάλλον το Ισραήλ, δεδομένης της υποστήριξης του Καντάφι στους Παλαιστινίους.
Η επιβολή αυστηρότερων κυρώσεων στο Ιράν ενίσχυσε την ιρανική εθνική ενότητα, δεν απέτρεψε τη συνέχιση του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος και τις πωλήσεις πετρελαίου και αερίου σε Κίνα, Ιαπωνία, Ινδία, Κορέα και Πακιστάν, ενώ είχε αρνητικό αντίκτυπο στις τιμές και τα κέρδη των αμερικανικών πετρελαϊκών εταιριών. Επίσης, παρά την επιτυχή επέκταση αποστολών, βάσεων μη επανδρωμένων αεροπλάνων και μισθοφορικών στρατών στην Αφρική, χιλιάδες Κινέζοι επενδυτές και εταιρίες δημιουργούσαν μια οικονομική αυτοκρατορία. Ακόμα, παρά τους ισχυρισμούς περί «επιτυχίας στο Ιράκ», η πραγματικότητα δείχνει μια αποδυνάμωση της συνολικής αμερικανικής παρουσίας στον Κόλπο. Το Ιράν αύξησε την επιρροή του, ενώ η Τουρκία κατέστη ο κυριότερος εμπορικός εταίρος του Ιράκ.
Ο εξοπλισμός από ΗΠΑ και Ε.Ε. των μισθοφόρων ισλαμιστών τρομοκρατών και αλητών που λεηλατούν συριακές πόλεις, αποκεφαλίζουν αιχμάλωτους και εκτελούν αμάχους, όπως δασκάλους, επιβάλλοντας τη μεσαιωνική Σαρία σε μια πολυσύνθετη και εξελιγμένη κοσμική κοινωνία, σήμερα μεταπηδά στον Λίβανο, αύριο στην Ιορδανία και μπορεί εντέλει να οδηγήσει σε πολέμους όπου θα εμπλέκουν άμεσα τα ευάλωτα κράτη του Κόλπου. Οι Ομπάμα-Κλίντον κατέστρεψαν έναν υπέρμαχο της παλαιστινιακής αυτοδιάθεσης, όμως τα τελικά αποτελέσματα δεν θα ευνοήσουν τα αμερικανικά στρατιωτικά, οικονομικά και διπλωματικά συμφέροντα.
Επίσης, παρά τον ισχυρισμό για μείωση του κόστους -σε χρήμα και αμερικανικό αίμα-, η χρήση μη επανδρωμένων δυνάμεων έγινε αντιληπτή από το συνήθως μυωπικό Κογκρέσο, καταδικάζεται ανοιχτά από τον ΟΗΕ αλλά και τα καθεστώτα-πελάτες των ΗΠΑ σε Πακιστάν και Αφγανιστάν ενώ, παράλληλα, η δολοφονική τους λειτουργία αύξησε τον αριθμό των αντιπάλων, διευκόλυνε τη στρατολόγηση αντιστασιακών και απομόνωσε τα εγχώρια καθεστώτα που την επέτρεψαν. Ταυτόχρονα, δεν σταμάτησε την ανάγκη για χρήση στρατευμάτων.
Η πιο ξεκάθαρη ένδειξη της αποτυχημένης αυτής στρατηγικής είναι ο αυξανόμενος αριθμός λιποταξιών στον αφγανικό στρατό και οι δολοφονίες ΝΑΤΟϊκών ή Αμερικανών αξιωματούχων από Αφγανούς αξιωματούχους, κάτι που δείχνει την επικείμενη κατάρρευση του καθεστώτος Καρζάι. Τα δε ανοίγματα προς τους Ταλιμπάν έχουν ώς τώρα αποτύχει λόγω της απαίτησης των ισλαμιστών εθνικιστών για άνευ όρων αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων, δηλαδή την κατάρρευση της αμερικανικής εξουσίας. Ακόμα κι αν οι ΗΠΑ αποφασίσουν τη διατήρηση φρουράς στο Αφγανιστάν, ο πόλεμος φθοράς θα συνεχίζεται.
Αποτελέσματα και προοπτικές
Το σημαντικότερο εμπόδιο για τη στροφή της τρόικας Ομπάμα-Κέρι-Χάγκελ σε πολιτικές με αιχμή την οικονομία και τη διπλωματία είναι η σιωνιστική επιρροή στην τρόικα και στο Κογκρέσο. Έτσι, η τρόικα δεν θα αποπειραθεί λογικές διαπραγμάτευσης με το Ιράν, δεσμευόμενη σε εμπλοκή στο πλευρό του Ισραήλ, αν αυτό μονομερώς αποφασίσει επίθεση στην Τεχεράνη. Η επίσκεψη Ομπάμα στο Ισραήλ και η υποχρεωτική «διαβούλευση» με ιθύνοντες σιωνιστές ηγέτες που προηγήθηκε αυτής, καθόρισε λεπτομερώς την ατζέντα του Λευκού Οίκου: Ολόπλευρη στήριξη στην πολιτική Νετανιάχου για πρόκληση πολέμου κατά του Ιράν και για προσάρτηση της παλαιστινιακής γης. Δεδομένης της πρόσδεσης στο Ισραήλ και των οικονομικών περικοπών, η τρόικα θα επιχειρήσει το «συντονισμό» των πολιτικών με άλλες ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις. Η επίσκεψη Κέρι στην Ευρώπη εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο. Εξάλλου, ο Τζον Κέρι και ο υπουργός Οικονομίας Τζακ Λιου είναι φανατικοί φιλοσιωνιστές που αναμένεται να επιτείνουν τις οικονομικές κυρώσεις ενάντια στο Ιράν.
Το καθεστώς Ομπάμα-Κέρι-Χάγκελ θα αυξήσει τη ροή αμερικανικού οπλισμού, επιχειρώντας να ανασχέσει την πρόοδο των Ουαχαμπιστών Ισλαμιστών τρομοκρατών που έχουν καταλάβει περιοχές της Συρίας. Φοβάται πια πως τα σύγχρονα όπλα δεν θα συμβάλουν στην ανατροπή απλώς του κοσμικού Άσαντ, αλλά στη δημιουργία καθεστώτος τύπου Αλ Κάιντα δίπλα από ευάλωτους πελάτες των ΗΠΑ σε Ιορδανία και Λίβανο, που θα λειτουργούσε ως έδρα και βάση για διασυνοριακές επιθέσεις σε αμερικανικές βάσεις.
Το Ισραήλ θα προσαρτήσει τα συριακά Υψώματα του Γκολάν, επικαλούμενο την ύπαρξη των ισλαμιστών τους οποίους με κόπο ανέβασε στην εξουσία. Οι Κούρδοι θα αποπειραθούν την προσάρτηση του συριακού βορρά ελέω «Μεγάλου Κουρδιστάν», προς μεγάλη λύπη της Άγκυρας, η οποία όμως θα εξάγει την «ευγενικότερη» εκδοχή της του «ισλαμικού εθνικισμού». Η Ουάσινγκτον, το Λονδίνο και το Παρίσι δεν θα μπορέσουν να ενθρονίσουν στη Δαμασκό τους επιχορηγούμενους «κοσμικούς» πελάτες τους. Έτσι, η Ουάσινγκτον θα θερίσει τη θύελλα ενός μακροχρόνιου αιματηρού αγώνα περιφερειακών δυνάμεων, ανταγωνιστών πελατών και τρομοκρατών της Αλ Κάιντα που θα λεηλατούν την κατεστραμμένη Συρία.
Οι Ομπάμα-Κέρι-Χάγκελ θα προσπαθήσουν να παγιώσουν τα στρατιωτικοϊσλαμιστικά καθεστώτα στην Αίγυπτο και την Τυνησία. Όμως, η κοινωνικοπολιτική πόλωση οξύνεται. Αν ο Μόρσι ανατραπεί, οι ΗΠΑ μπορεί να αναζητήσουν ένα νέο σετ «φιλελεύθερων» πολιτικών πελατών ή να επιβάλουν μια ανοιχτή στρατιωτική δικτατορία.
Ο Ομπάμα έπεισε τον Ερντογάν να αποδεχτεί τη στημένη συγγνώμη του Νετανιάχου. Στο μεταξύ, το τουρκικό κεφάλαιο έχει καταστεί ο κύριος επωφελούμενος της διαίρεσης του Ιράκ. Το καθεστώς Ομπάμα δεν μπορεί να κάνει κάτι για την Τουρκία. Μπορεί να εξασφάλισε την υποστήριξη Ερντογάν για τη βίαιη ανατροπή του Άσαντ, αλλά αυτό ο Ερντογάν το έκανε μόνο προς χάρη των ηγεμονικών συμφερόντων της χώρας του.
Συμπέρασμα
Η δεύτερη θητεία Ομπάμα βασίζεται σε ένα σύνολο αμφίβολων συμμαχιών, εξαρτώμενη από τις αποφάσεις μιας φανατικής στρατοκρατικής ξένης δύναμης (Ισραήλ) και από ένα ανερχόμενο κύμα μαζικών δημοκρατικών κινημάτων από την Τυνησία ώς το Πακιστάν τα οποία δεν ελέγχει, όπως και τους ισλαμιστές μισθοφόρους που καταλαμβάνουν τη Συρία, οι οποίοι είναι ορκισμένοι εχθροί και της Ουάσινγκτον. Οι ΗΠΑ μπορεί να διατηρήσουν, σε συγχορδία με την Ε.Ε. και βάσει λιγότερων χρημάτων, την ικανότητα να διαλύουν ανεξάρτητα καθεστώτα. Ωστόσο, καταστρέφοντας τον ιστό πολυσύνθετων κοινωνιών, υπονομεύουν την ικανότητά της να δρέπει οικονομικούς καρπούς.
Το καθεστώς Ομπάμα-Κέρι-Χάγκελ δεν μπορεί να έρθει σε ρήξη με τον δαπανηρό, αποκλειστικά στρατιωτικής επίθεσης, ιμπεριαλισμό. Παράλληλα, θα χρειαστεί να προετοιμαστεί για νέους πολέμους στο Λίβανο και το Ιράν, να οχυρώσει πολιτικές και πετρελαϊκές «πράσινες ζώνες» στη Λιβύη, να παραχωρήσει επιρροή στην Τουρκία και να καλλωπίσει την προσάρτηση της Δυτικής Όχθης.
Η ομιλία Ομπάμα σε φοιτητές στα Ιεροσόλυμα ξεπέρασε κάθε φαντασία του Νετανιάχου ωραιοποιώντας, στα όρια του γελοίου, το ρατσιστικό μύθο περί εβραϊκής ανωτερότητας. Στην επέτειο των 45 ετών από την εισβολή και την απόσπαση του 60% της Δυτικής Όχθης, επαίνεσε το Ισραήλ ως τη «γη της ειρήνης και της δημοκρατίας». Μίλησε για «άνευ όρων διαπραγματεύσεις», δίνοντας το πράσινο φως στην προσάρτηση της εναπομείνασας παλαιστινιακής γης στη Δυτική Όχθη. Εγκωμίασε το θάρρος για την ίδρυση εβραϊκού κράτους, αγνοώντας την εθνοκάθαρση 850.000 Παλαιστινίων Μουσουλμάνων και Χριστιανών. Εκθείασε την υψηλή ισραηλινή τεχνολογία, ξεχνώντας πως οι βασικές ισραηλινές εξαγωγές είναι όπλα μαζικής καταστροφής.
Η απόπειρα διείσδυσης στην Αφρική θα απαιτήσει συνδιαλλαγή με τον αυξανόμενο γαλλικό μιλιταρισμό, όπως και την αναγνώριση της κινεζικής οικονομικής ανωτερότητας στην περιοχή. Η «στροφή στην Ασία» δεν έχει επίδραση στην κινεζική ανάπτυξη της οικονομίας και των εμπορικών της σχέσεων. Αντιθέτως, πέτυχε μεγαλύτερες στρατιωτικές εντάσεις μεταξύ Ιαπωνίας-Κίνας και Βόρειας και Νότιας Κορέας, σε καιρό περικοπών αμυντικών δαπανών.
Εν κατακλείδι, οι παλιότερες στρατιωτικές υποχρεώσεις, οι δεσμοί με το Ισραήλ, οι κληρονομημένες πολιτικές αποτυχίες σε Ιράκ και Αφγανιστάν, όπως και η ευθραυστότητα των νέων ηγετών-πελατών της σημαίνουν ότι η Ουάσινγκτον θα παίξει έναν όλο και πιο περιθωριακό οικονομικό ρόλο στη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και τη Νότια Ασία, περιοριζόμενη στην απόπειρα διατήρησης των στρατιωτικών βάσεων και της πολιτικής επιρροής στα αυταρχικά κράτη του Κόλπου.
