Γράφει ο Αντώνης Ζέρβας. Εἶχα πολλὰ χρόνια νὰ ζήσω ἕναν ὁλόκληρο ἐργάσιμο μήνα στὴν Ἀθήνα. Τὸ παράδοξο εἶναι ὅτι ἡ κρίση τὴν μετέτρεψε σὲ μιὰ ἀπὸ τὶς πιὸ ἐνδιαφέρουσες πρωτεύουσες τῆς Εὐρώπης.
Ἀπὸ πειραματόζωο, φαίνεται νὰ μεταμορφώνεται σὲ πολιτικὸ καὶ πνευματικὸ ἐργαστήριο. Γελάω μὲ ὅσους ἀνὰ πᾶσα στιγμὴ ἔχουν στὸ στόμα τοὺς κινδύνους τοῦ ἐγχειρήματος, τὴ στιγμὴ ποὺ μόνη τους ὀπτικὴ ἦταν τὸ ἄκρως παράλογο σύστημα κεφαλαίων κινδύνου.
Ὑπάρχουν καθυστερήσεις ἰαματικές. Τὸ γεγονὸς ὅτι μπορεῖς νὰ βρεῖς ἀκόμα στὴν Ἀθήνα τὴ μοναδικὴ αὐλὴ μιᾶς παλιᾶς ταβέρνας εἶναι δῶρο ἀνεκτίμητο. Στ’ αὐτιά μου, ἡ λιτότητα δὲν εἶναι βρισιά, ἀλλὰ ἀρετή, ἀρκεῖ νὰ μὴν ἐπιβάλλεται, ὅπως ἐπιβλήθηκε. Τὸ πρόβλημα ὅπως λέγαμε καὶ παλιότερα δὲν εἶναι ἡ φτώχεια, ἀλλὰ ἡ κατάπτωση. Φτωχὲς ἐποχὲς εἶχαν ὑψηλὸ ἐγχώριο προϊὸν εὐδαιμονίας. Ἰδού κάτι ποὺ δὲν θέλει νὰ θυμᾶται τὸ σημερινὸ σύστημα.
Ἡ μεγάλη ἀπώλεια τῆς Εὐρώπης εἶναι ὁ λαϊκὸς πολιτισμός. Οἱ ἀστικὲς δημοκρατίες στηρίζονται πλέον στὶς μεσαῖες τάξεις καὶ οἱ τάξεις αὐτὲς εἶναι δίχως ρίζες. Στὴν ἀρχαία Ρώμη, ἡ διεκδίκηση τοῦ δικαιώματος τοῦ ρωμαίου πολίτη μὲ τὰ προνόμια ποὺ συνεπαγόταν, ἔκανε τοὺς πολυπληθεῖς καὶ ποικίλους λαούς της νὰ ἀπεμπολοῦν προθύμως κάθε διακριτικό τους στοιχεῖο, ἕως καὶ τὸ ἴδιο τὸ πατρικό τους ὄνομα. Τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν, ἔτσι ἔγινε καὶ μ’ ἐμᾶς, κατὰ τὶς τελευταῖες δεκαετίες. Πρυτάνευσαν τὰ εὐρωπαϊκὰ δικαιώματα σὲ βάρος τῶν ἐθνικῶν ὑποχρεώσεων. Πλὴν ἔτσι εἶναι μοιραῖο νὰ λειτουργοῦμε ὡς ἐπαρχία καὶ ὄχι ὡς ὀργανικὸ τμῆμα μιᾶς εὐρωπαϊκῆς πολιτικῆς ἑνότητας. Καὶ γι’ αὐτὸ ὁ περιβόητος «εὐρωπαϊκὸς προσανατολισμὸς» εἶναι νεκρὸ γράμμα, πρόσχημα καὶ πρόφαση ἰδιοτελοῦς ἀδράνειας. Ταυτοχρόνως πρέπει νὰ κατανοήσουμε ὅτι ἡ Ἑλλάδα δὲν εἶναι ἀμιγῶς εὐρωπαϊκὸ κράτος, οὔτε θὰ γίνει ποτέ. Μπορεῖ ὅμως νὰ χωρέσει παντοῦ μὲ τὶς προσήκουσες προσαρμογές.
Σὲ μιὰ Εὐρώπη ποὺ κατέληξε νὰ μὴν εἶναι κατ’ οὐσίαν παρὰ ἕνα σύστημα ἀγορῶν, εἶναι προφανὲς ὅτι μόνο ὁ ΣΥΡΙΖΑ ἐκφέρει σήμερα ἔγκυρο λόγο στὸν τόπο μας. Εἶναι ἡ μόνη φωνὴ ποὺ βγαίνει ἀπὸ τὸ αἴτημα τῆς κοινωνικῆς δικαιοσύνης. Οἱ ὑπόλοιποι μιλοῦν περὶ Εὐρώπης μὲ τοὺς ἀταβισμοὺς τοῦ ὑποταγμένου στὴ Μεγάλη Πύλη, χωρὶς νὰ ἀντιλαμβάνονται ὅτι ἔτσι οὔτε κατανοεῖται ἡ εὐρωπαϊκὴ οἰκοδόμηση οὔτε παρέχεται δυνατότητα συμμετοχῆς στὶς διεργασίες της. Ἡ κατάρα τῆς πρόσφατης Ἑλλάδας ἦταν οἱ δῆθεν Εὐρωπαϊστές. Ἂς τὸ καταλάβουμε ἐπιτέλους. Ἀκόμη καὶ νὰ θέλαμε, δὲν θὰ μᾶς ἄφηναν νὰ φύγουμε ἀπὸ τὴν Εὐρώπη. Πρῶτα πρῶτα, κάτι τέτοιο θὰ σήμαινε ἥττα τῆς εὐρωζώνης. Καὶ δεύτερο καὶ κρισιμότατο, θὰ ἐγκαινίαζε τὴν κατεδάφιση τοῦ εὐρωπαϊκοῦ οἰκοδομήματος. Πόσες χῶρες δὲν εἶπαν Ὄχι σὲ κρίσιμες εὐρωπαϊκὲς ἀποφάσεις.! Τὸ σημαντικότερο γεγονὸς πρὶν ἀπὸ τὴν κρίση ἦταν τὸ Ὄχι τῆς Γαλλίας στὸ εὐρωπαϊκὸ Σύνταγμα. Εἶναι ἀπαράδεκτο νὰ χαρακτηρίζονται ἀκόμη καὶ σήμερα ὡς ἀντευρωπαϊκὲς τέτοιες κινήσεις!
Δὲν θὰ ἦταν λάθος ἂν ἰσχυριζόταν κανεὶς ὅτι ἡ κρίση μετέβαλε τὸν Ἕλληνα σὲ «εὐρωσκεπτικιστή», ἐνῶ ἐπὶ χρόνια βρισκόταν σὲ κατάσταση εὐρωπαϊκῆς νάρκης. Πρόκειται γιὰ ἕνα στάδιο ὡρίμανσης. Ὁ εὐρωσκεπτικισμὸς δὲν εἶναι ἀντευρωπαϊσμός, ἀλλὰ ὑγιὴς ἀντίδραση πρὸς τὴν ξεστρατισμένη Εὐρώπη τῶν ἀγορῶν.
Κατὰ τὰ τελευταῖα χρόνια οἰκονομικῆς κατάρρευσης καὶ ψυχικῆς κατάθλιψης, ὁ ΣΥΡΙΖΑ εἶχε τὸ σθένος νὰ ἀντισταθεῖ, καὶ ἀντιστεκόμενος νὰ ἀναπτερώσει τὸ λαϊκὸ φρόνημα. Τὰ «κοστολογημένα» ἐπιχειρήματα ἐκφοβισμοῦ δὲν ἀντέχουν μπροστὰ στὴν τρομερὴ δυναμικὴ τῆς ἐλπίδας ποὺ ἔφερε ὁ ΣΥΡΙΖΑ καὶ ὁ ἀρχηγός του. Καὶ ὅποιος ἐπιζητεῖ τὴν ἑνότητα, ποὺ κατὰ βάθος δὲν εἶναι παρὰ ἕνα μύθευμα εἰδικῆς χρήσεως, θὰ ἔπρεπε νὰ συστρατευθεῖ στοὺς κόλπους του, γιατὶ μόνο ἀπὸ τὴν ἐσωτερικὴ σύγκρουση μποροῦν νὰ γεννηθοῦν ἰδέες. Γιὰ τὴν ὥρα, προέχει ἡ ἐπιβίωση τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους. Καὶ δὲν μπορεῖ νὰ ἐπιβιώσει, χωρὶς τὸν κατάλληλο ἀνασχηματισμό, χωρὶς τὴν ἀναβίωση τῶν θεσμῶν ποὺ θὰ ρυθμίζουν τὴ σχέση δικαιωμάτων καὶ ὑποχρεώσεων, χωρὶς τὸ θάρρος ἐτεροκαθορισμοῦ ποὺ ἐπέδειξε ὁ ΣΥΡΙΖΑ.
Πρώτιστο μέλημα τῆς ἀριστερᾶς ἦταν ἀνέκαθεν ἡ κοινωνικὴ δικαιοσύνη. Ὅλοι μας ὅμως ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι αὐτὸ δὲν ἀρκεῖ. Ἡ βελτίωση τῶν συνθηκῶν διαβίωσης, ἡ δικαιότερη κατανομὴ τοῦ πλούτου κλπ. δὲν ἀποτελοῦν ἀφ’ ἑαυτῶν ἐχέγγυα ποιοτικοῦ ἅλματος. Ἄλλωστε, ἡ σχετικὴ εὐημερία τῶν τελευταίων δεκαετιῶν ἔδειξε ὅτι τὸ σύγχρονο ἄτομο μπορεῖ νὰ μεταβληθεῖ σὲ τέρας. Τέτοιο ἦταν καὶ τὸ τέρας τοῦ σύγχρονου Ἕλληνα. Ἀπαίδευτος, ἀτομικιστής, ἀναίσθητος, χονδρός, γνήσιο τέκνο τῶν τηλεοπτικῶν στὰρ τοῦ Λάιφ Στάιλ. Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ πάλι, μπορεῖ μὲν νὰ στιγματίζεται ἡ κατανάλωση, ἀλλὰ τὸ δυτικὸ πρότυπο ἀνθρώπου παραμένει ὁ χρήστης / καταναλωτής.
Ὁ ΣΥΡΙΖΑ ὀφείλει νὰ στοχασθεῖ τί σημαίνει Ἕλληνας τῆς Εὐρώπης, ὅπως οἱ Γάλλοι π.χ. στοχάζονται τί σημαίνει Γάλλος τῆς Εὐρώπης. Παρὰ τὰ λάθη τους, οἱ μεγάλες χῶρες δὲν ξεκολλοῦν ἀπὸ τὶς συνεκτικές τους ἰδέες. Ποιά εἶναι ἡ ἐθνική μας συνεκτικὴ ἰδέα;
Ὡς εὐρωπαϊκὴ χώρα, καλούμαστε νὰ ἀντιμετωπίσουμε προβλήματα ποὺ δὲν γνωρίζαμε, ὅπως τὸ μεταναστευτικό, ποὺ δὲν εἶναι ἁπλῶς οἰκονομικῆς τάξεως. Καὶ ὅμως, ἡ Ἑλλάδα ἦταν τὸ πλέον ἀξιοζήλευτο κράτος τῶν Βαλκανίων. Εἶχε τὴ δύναμη νὰ ἐντάσσει καὶ νὰ ἐξελληνίζει. Ἀπὸ ποῦ τὴν ἀντλοῦσε; Εἶναι τυχαῖο ἄραγες ὅτι βρεθήκαμε ξαφνικὰ μὲ 21 βουλευτὲς τῆς Χρυσῆς Αὐγῆς, δηλαδὴ 21 χρόνια πίσω ἀπὸ τὴ Γαλλία, ἐνῶ μᾶς παίρνουν τ’ αὐτιὰ μὲ τὸ πλανητικὸ χωριὸ καὶ τὸν «πραγματικὸ χρόνο» τῆς ἐπικοινωνίας;
Ἤδη, οἱ προγραμματικὲς δηλώσεις τοῦ κ. Τσίπρα στρέφονται πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση. Τὸ ζήτημα τῆς «ἀνάπτυξης» λόγου χάρη. Ὄχι στὴν ἀδιάκριτη ἀνάπτυξη. Ὄχι στὸ ἑλληνικὸ Κατάρ! Ἀντίθετα μ’ ἐκείνους ποὺ προσάπτουν στὸν ΣΎΡΙΖΑ τὴν πολυφωνία του, προσωπικῶς ἐκτιμῶ ἰδιαιτέρως τὸ γεγονὸς ὅτι διαμορφώνει κυβερνητικὸ πρόγραμμα ἐν θερμῶ μέσα ἀπὸ ἀντιθέσεις καὶ συγκρούσεις.
Ἡ Εὐρώπη ὡς ὁρίζοντας τῆς Ἑλλάδος ἀποτελεῖ δεδομένο καὶ δὲν χρειάζονται ἐπαναληπτικὲς γενεαλογίες. Χρειάζεται ὅμως ὑπεύθυνη διοίκηση, χρειάζεται νέο σύνταγμα, χρειάζεται νέα ἱστορικὴ ἀντίληψη περὶ ἐθνικῆς καὶ κοινωνικῆς ταυτότητας. Χρειάζεται νέα παιδεία, ἐθνικὴ καὶ εὐρωπαϊκὴ ταυτοχρόνως. Χρειάζονται τόσα γιὰ νὰ συμμετάσχουμε ὀργανικὰ στὴν Εὐρώπη ποὺ σὲ πιάνει ἴλιγγος. Γι’ αὐτὸ ἔλεγα κάπου ἀλλοῦ ὅτι «ἡ ἀνησυχία μου δὲν εἶναι τὸ μέλλον, ἀλλὰ τὸ παρελθόν».
Ὁ Ἑλληνισμὸς εἶναι μιὰ ἀπὸ τὶς μεγάλες διάρκειες τῆς Εὐρώπης. Ἔλαβε πολλὲς καὶ διάφορες πολιτικὲς μορφὲς στὸ πέρασμα τῆς Ἱστορίας καὶ ὁπωσδήποτε θὰ λάβει καὶ ἄλλες, ἀνέκδοτες. Μένει ὅμως ὁ λόγος του, ἕνα ζωντανὸ καὶ ἀνακαινιζόμενο ἐρώτημα περὶ ἀνθρώπου μπροστὰ στὶς λογῆς προόδους καὶ ἐπικαιρότητες. Λόγος καθαρὰ ἀντιτεχνολογικός. Ἐκδιπλώνει πάντα μιὰ σύνθετη ἀντίληψη ζωῆς: συντήρηση μὲ προοδευτικότητα, ἀναδίπλωση μὲ ἐξωστρέφεια, Ἐκκλησία καὶ ἐφοπλιστές, ἀριστερὰ καὶ δεξιά. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ ἑνότητα δὲν εἶναι ποτὲ προϋπόθεση, ἀλλὰ προσωρινὸς στόχος.
Πλάι στὶς ἀπαιτούμενες προοδευτικὲς προσπάθειες, πρέπει νὰ ἐξασφαλίζεται ἡ ὕπαρξη στοχαστικῶν κέντρων συντήρησης. Αὐτὸς εἶναι, κατὰ τὴ γνώμη μου, ὁ πυρήνας τοῦ ἑλληνικοῦ διαλογικοῦ πνεύματος καὶ ἀλλοίμονο σὲ ὅσους τὸ ξεχνᾶνε.
Εἶναι σὲ θέση ὁ ΣΥΡΙΖΑ νὰ ἐπιτελέσει τὸ κρίσιμο ἔργο τῆς βαθύτερης ἀριστεροδέξιας σύνθεσης, νὰ συνενώσει δηλαδὴ τὸ αἴτημα τῆς κοινωνικῆς δικαιοσύνης μὲ τὸ μέλημα τῆς ἐθνικῆς διάρκειας; Τὸν φρόνιμο ἐκσυγχρονισμὸ μὲ τὴν κριτικὴ τῆς τυφλῆς προόδου; Αὐτὸ εἶναι τὸ πρῶτο ἐρώτημα. Ἀκολουθοῦν στὴ σειρὰ τόσα ἄλλα ποὺ σοῦ ἔρχεται ζάλη σὰν τὰ σκέπτεσαι. Ἀπoσιωπᾶται, λ.χ., τὸ κρισιμότατο πρόβλημα τῆς τεχνολογικῆς δημοκρατίας. Τὶς περισσότερες φορές, ἀκόμη καὶ στὴν Εὐρώπη, οἱ πολιτικὲς συζητήσεις ἔχουν ἕνα παλιομοδίτικο ἄρωμα, λὲς καὶ βρισκόμαστε στὸν Μεσοπόλεμο.
Ὅπως καὶ νὰ ἔχει ὅμως, τὰ μόνα ἐλπιδοφόρα καὶ δημιουργικὰ γεγονότα συμβαίνουν στοὺς κόλπους τοῦ ΣΥΡΙΖΑ. Δὲν ὑπάρχει οἰκονομικὴ κρίση χωρὶς πνευματικὴ κρίση.
Ὑπάρχουν καθυστερήσεις ἰαματικές. Τὸ γεγονὸς ὅτι μπορεῖς νὰ βρεῖς ἀκόμα στὴν Ἀθήνα τὴ μοναδικὴ αὐλὴ μιᾶς παλιᾶς ταβέρνας εἶναι δῶρο ἀνεκτίμητο. Στ’ αὐτιά μου, ἡ λιτότητα δὲν εἶναι βρισιά, ἀλλὰ ἀρετή, ἀρκεῖ νὰ μὴν ἐπιβάλλεται, ὅπως ἐπιβλήθηκε. Τὸ πρόβλημα ὅπως λέγαμε καὶ παλιότερα δὲν εἶναι ἡ φτώχεια, ἀλλὰ ἡ κατάπτωση. Φτωχὲς ἐποχὲς εἶχαν ὑψηλὸ ἐγχώριο προϊὸν εὐδαιμονίας. Ἰδού κάτι ποὺ δὲν θέλει νὰ θυμᾶται τὸ σημερινὸ σύστημα.
Ἡ μεγάλη ἀπώλεια τῆς Εὐρώπης εἶναι ὁ λαϊκὸς πολιτισμός. Οἱ ἀστικὲς δημοκρατίες στηρίζονται πλέον στὶς μεσαῖες τάξεις καὶ οἱ τάξεις αὐτὲς εἶναι δίχως ρίζες. Στὴν ἀρχαία Ρώμη, ἡ διεκδίκηση τοῦ δικαιώματος τοῦ ρωμαίου πολίτη μὲ τὰ προνόμια ποὺ συνεπαγόταν, ἔκανε τοὺς πολυπληθεῖς καὶ ποικίλους λαούς της νὰ ἀπεμπολοῦν προθύμως κάθε διακριτικό τους στοιχεῖο, ἕως καὶ τὸ ἴδιο τὸ πατρικό τους ὄνομα. Τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν, ἔτσι ἔγινε καὶ μ’ ἐμᾶς, κατὰ τὶς τελευταῖες δεκαετίες. Πρυτάνευσαν τὰ εὐρωπαϊκὰ δικαιώματα σὲ βάρος τῶν ἐθνικῶν ὑποχρεώσεων. Πλὴν ἔτσι εἶναι μοιραῖο νὰ λειτουργοῦμε ὡς ἐπαρχία καὶ ὄχι ὡς ὀργανικὸ τμῆμα μιᾶς εὐρωπαϊκῆς πολιτικῆς ἑνότητας. Καὶ γι’ αὐτὸ ὁ περιβόητος «εὐρωπαϊκὸς προσανατολισμὸς» εἶναι νεκρὸ γράμμα, πρόσχημα καὶ πρόφαση ἰδιοτελοῦς ἀδράνειας. Ταυτοχρόνως πρέπει νὰ κατανοήσουμε ὅτι ἡ Ἑλλάδα δὲν εἶναι ἀμιγῶς εὐρωπαϊκὸ κράτος, οὔτε θὰ γίνει ποτέ. Μπορεῖ ὅμως νὰ χωρέσει παντοῦ μὲ τὶς προσήκουσες προσαρμογές.
Σὲ μιὰ Εὐρώπη ποὺ κατέληξε νὰ μὴν εἶναι κατ’ οὐσίαν παρὰ ἕνα σύστημα ἀγορῶν, εἶναι προφανὲς ὅτι μόνο ὁ ΣΥΡΙΖΑ ἐκφέρει σήμερα ἔγκυρο λόγο στὸν τόπο μας. Εἶναι ἡ μόνη φωνὴ ποὺ βγαίνει ἀπὸ τὸ αἴτημα τῆς κοινωνικῆς δικαιοσύνης. Οἱ ὑπόλοιποι μιλοῦν περὶ Εὐρώπης μὲ τοὺς ἀταβισμοὺς τοῦ ὑποταγμένου στὴ Μεγάλη Πύλη, χωρὶς νὰ ἀντιλαμβάνονται ὅτι ἔτσι οὔτε κατανοεῖται ἡ εὐρωπαϊκὴ οἰκοδόμηση οὔτε παρέχεται δυνατότητα συμμετοχῆς στὶς διεργασίες της. Ἡ κατάρα τῆς πρόσφατης Ἑλλάδας ἦταν οἱ δῆθεν Εὐρωπαϊστές. Ἂς τὸ καταλάβουμε ἐπιτέλους. Ἀκόμη καὶ νὰ θέλαμε, δὲν θὰ μᾶς ἄφηναν νὰ φύγουμε ἀπὸ τὴν Εὐρώπη. Πρῶτα πρῶτα, κάτι τέτοιο θὰ σήμαινε ἥττα τῆς εὐρωζώνης. Καὶ δεύτερο καὶ κρισιμότατο, θὰ ἐγκαινίαζε τὴν κατεδάφιση τοῦ εὐρωπαϊκοῦ οἰκοδομήματος. Πόσες χῶρες δὲν εἶπαν Ὄχι σὲ κρίσιμες εὐρωπαϊκὲς ἀποφάσεις.! Τὸ σημαντικότερο γεγονὸς πρὶν ἀπὸ τὴν κρίση ἦταν τὸ Ὄχι τῆς Γαλλίας στὸ εὐρωπαϊκὸ Σύνταγμα. Εἶναι ἀπαράδεκτο νὰ χαρακτηρίζονται ἀκόμη καὶ σήμερα ὡς ἀντευρωπαϊκὲς τέτοιες κινήσεις!
Δὲν θὰ ἦταν λάθος ἂν ἰσχυριζόταν κανεὶς ὅτι ἡ κρίση μετέβαλε τὸν Ἕλληνα σὲ «εὐρωσκεπτικιστή», ἐνῶ ἐπὶ χρόνια βρισκόταν σὲ κατάσταση εὐρωπαϊκῆς νάρκης. Πρόκειται γιὰ ἕνα στάδιο ὡρίμανσης. Ὁ εὐρωσκεπτικισμὸς δὲν εἶναι ἀντευρωπαϊσμός, ἀλλὰ ὑγιὴς ἀντίδραση πρὸς τὴν ξεστρατισμένη Εὐρώπη τῶν ἀγορῶν.
Κατὰ τὰ τελευταῖα χρόνια οἰκονομικῆς κατάρρευσης καὶ ψυχικῆς κατάθλιψης, ὁ ΣΥΡΙΖΑ εἶχε τὸ σθένος νὰ ἀντισταθεῖ, καὶ ἀντιστεκόμενος νὰ ἀναπτερώσει τὸ λαϊκὸ φρόνημα. Τὰ «κοστολογημένα» ἐπιχειρήματα ἐκφοβισμοῦ δὲν ἀντέχουν μπροστὰ στὴν τρομερὴ δυναμικὴ τῆς ἐλπίδας ποὺ ἔφερε ὁ ΣΥΡΙΖΑ καὶ ὁ ἀρχηγός του. Καὶ ὅποιος ἐπιζητεῖ τὴν ἑνότητα, ποὺ κατὰ βάθος δὲν εἶναι παρὰ ἕνα μύθευμα εἰδικῆς χρήσεως, θὰ ἔπρεπε νὰ συστρατευθεῖ στοὺς κόλπους του, γιατὶ μόνο ἀπὸ τὴν ἐσωτερικὴ σύγκρουση μποροῦν νὰ γεννηθοῦν ἰδέες. Γιὰ τὴν ὥρα, προέχει ἡ ἐπιβίωση τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους. Καὶ δὲν μπορεῖ νὰ ἐπιβιώσει, χωρὶς τὸν κατάλληλο ἀνασχηματισμό, χωρὶς τὴν ἀναβίωση τῶν θεσμῶν ποὺ θὰ ρυθμίζουν τὴ σχέση δικαιωμάτων καὶ ὑποχρεώσεων, χωρὶς τὸ θάρρος ἐτεροκαθορισμοῦ ποὺ ἐπέδειξε ὁ ΣΥΡΙΖΑ.
Πρώτιστο μέλημα τῆς ἀριστερᾶς ἦταν ἀνέκαθεν ἡ κοινωνικὴ δικαιοσύνη. Ὅλοι μας ὅμως ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι αὐτὸ δὲν ἀρκεῖ. Ἡ βελτίωση τῶν συνθηκῶν διαβίωσης, ἡ δικαιότερη κατανομὴ τοῦ πλούτου κλπ. δὲν ἀποτελοῦν ἀφ’ ἑαυτῶν ἐχέγγυα ποιοτικοῦ ἅλματος. Ἄλλωστε, ἡ σχετικὴ εὐημερία τῶν τελευταίων δεκαετιῶν ἔδειξε ὅτι τὸ σύγχρονο ἄτομο μπορεῖ νὰ μεταβληθεῖ σὲ τέρας. Τέτοιο ἦταν καὶ τὸ τέρας τοῦ σύγχρονου Ἕλληνα. Ἀπαίδευτος, ἀτομικιστής, ἀναίσθητος, χονδρός, γνήσιο τέκνο τῶν τηλεοπτικῶν στὰρ τοῦ Λάιφ Στάιλ. Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ πάλι, μπορεῖ μὲν νὰ στιγματίζεται ἡ κατανάλωση, ἀλλὰ τὸ δυτικὸ πρότυπο ἀνθρώπου παραμένει ὁ χρήστης / καταναλωτής.
Ὁ ΣΥΡΙΖΑ ὀφείλει νὰ στοχασθεῖ τί σημαίνει Ἕλληνας τῆς Εὐρώπης, ὅπως οἱ Γάλλοι π.χ. στοχάζονται τί σημαίνει Γάλλος τῆς Εὐρώπης. Παρὰ τὰ λάθη τους, οἱ μεγάλες χῶρες δὲν ξεκολλοῦν ἀπὸ τὶς συνεκτικές τους ἰδέες. Ποιά εἶναι ἡ ἐθνική μας συνεκτικὴ ἰδέα;
Ὡς εὐρωπαϊκὴ χώρα, καλούμαστε νὰ ἀντιμετωπίσουμε προβλήματα ποὺ δὲν γνωρίζαμε, ὅπως τὸ μεταναστευτικό, ποὺ δὲν εἶναι ἁπλῶς οἰκονομικῆς τάξεως. Καὶ ὅμως, ἡ Ἑλλάδα ἦταν τὸ πλέον ἀξιοζήλευτο κράτος τῶν Βαλκανίων. Εἶχε τὴ δύναμη νὰ ἐντάσσει καὶ νὰ ἐξελληνίζει. Ἀπὸ ποῦ τὴν ἀντλοῦσε; Εἶναι τυχαῖο ἄραγες ὅτι βρεθήκαμε ξαφνικὰ μὲ 21 βουλευτὲς τῆς Χρυσῆς Αὐγῆς, δηλαδὴ 21 χρόνια πίσω ἀπὸ τὴ Γαλλία, ἐνῶ μᾶς παίρνουν τ’ αὐτιὰ μὲ τὸ πλανητικὸ χωριὸ καὶ τὸν «πραγματικὸ χρόνο» τῆς ἐπικοινωνίας;
Ἤδη, οἱ προγραμματικὲς δηλώσεις τοῦ κ. Τσίπρα στρέφονται πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση. Τὸ ζήτημα τῆς «ἀνάπτυξης» λόγου χάρη. Ὄχι στὴν ἀδιάκριτη ἀνάπτυξη. Ὄχι στὸ ἑλληνικὸ Κατάρ! Ἀντίθετα μ’ ἐκείνους ποὺ προσάπτουν στὸν ΣΎΡΙΖΑ τὴν πολυφωνία του, προσωπικῶς ἐκτιμῶ ἰδιαιτέρως τὸ γεγονὸς ὅτι διαμορφώνει κυβερνητικὸ πρόγραμμα ἐν θερμῶ μέσα ἀπὸ ἀντιθέσεις καὶ συγκρούσεις.
Ἡ Εὐρώπη ὡς ὁρίζοντας τῆς Ἑλλάδος ἀποτελεῖ δεδομένο καὶ δὲν χρειάζονται ἐπαναληπτικὲς γενεαλογίες. Χρειάζεται ὅμως ὑπεύθυνη διοίκηση, χρειάζεται νέο σύνταγμα, χρειάζεται νέα ἱστορικὴ ἀντίληψη περὶ ἐθνικῆς καὶ κοινωνικῆς ταυτότητας. Χρειάζεται νέα παιδεία, ἐθνικὴ καὶ εὐρωπαϊκὴ ταυτοχρόνως. Χρειάζονται τόσα γιὰ νὰ συμμετάσχουμε ὀργανικὰ στὴν Εὐρώπη ποὺ σὲ πιάνει ἴλιγγος. Γι’ αὐτὸ ἔλεγα κάπου ἀλλοῦ ὅτι «ἡ ἀνησυχία μου δὲν εἶναι τὸ μέλλον, ἀλλὰ τὸ παρελθόν».
Ὁ Ἑλληνισμὸς εἶναι μιὰ ἀπὸ τὶς μεγάλες διάρκειες τῆς Εὐρώπης. Ἔλαβε πολλὲς καὶ διάφορες πολιτικὲς μορφὲς στὸ πέρασμα τῆς Ἱστορίας καὶ ὁπωσδήποτε θὰ λάβει καὶ ἄλλες, ἀνέκδοτες. Μένει ὅμως ὁ λόγος του, ἕνα ζωντανὸ καὶ ἀνακαινιζόμενο ἐρώτημα περὶ ἀνθρώπου μπροστὰ στὶς λογῆς προόδους καὶ ἐπικαιρότητες. Λόγος καθαρὰ ἀντιτεχνολογικός. Ἐκδιπλώνει πάντα μιὰ σύνθετη ἀντίληψη ζωῆς: συντήρηση μὲ προοδευτικότητα, ἀναδίπλωση μὲ ἐξωστρέφεια, Ἐκκλησία καὶ ἐφοπλιστές, ἀριστερὰ καὶ δεξιά. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ ἑνότητα δὲν εἶναι ποτὲ προϋπόθεση, ἀλλὰ προσωρινὸς στόχος.
Πλάι στὶς ἀπαιτούμενες προοδευτικὲς προσπάθειες, πρέπει νὰ ἐξασφαλίζεται ἡ ὕπαρξη στοχαστικῶν κέντρων συντήρησης. Αὐτὸς εἶναι, κατὰ τὴ γνώμη μου, ὁ πυρήνας τοῦ ἑλληνικοῦ διαλογικοῦ πνεύματος καὶ ἀλλοίμονο σὲ ὅσους τὸ ξεχνᾶνε.
Εἶναι σὲ θέση ὁ ΣΥΡΙΖΑ νὰ ἐπιτελέσει τὸ κρίσιμο ἔργο τῆς βαθύτερης ἀριστεροδέξιας σύνθεσης, νὰ συνενώσει δηλαδὴ τὸ αἴτημα τῆς κοινωνικῆς δικαιοσύνης μὲ τὸ μέλημα τῆς ἐθνικῆς διάρκειας; Τὸν φρόνιμο ἐκσυγχρονισμὸ μὲ τὴν κριτικὴ τῆς τυφλῆς προόδου; Αὐτὸ εἶναι τὸ πρῶτο ἐρώτημα. Ἀκολουθοῦν στὴ σειρὰ τόσα ἄλλα ποὺ σοῦ ἔρχεται ζάλη σὰν τὰ σκέπτεσαι. Ἀπoσιωπᾶται, λ.χ., τὸ κρισιμότατο πρόβλημα τῆς τεχνολογικῆς δημοκρατίας. Τὶς περισσότερες φορές, ἀκόμη καὶ στὴν Εὐρώπη, οἱ πολιτικὲς συζητήσεις ἔχουν ἕνα παλιομοδίτικο ἄρωμα, λὲς καὶ βρισκόμαστε στὸν Μεσοπόλεμο.
Ὅπως καὶ νὰ ἔχει ὅμως, τὰ μόνα ἐλπιδοφόρα καὶ δημιουργικὰ γεγονότα συμβαίνουν στοὺς κόλπους τοῦ ΣΥΡΙΖΑ. Δὲν ὑπάρχει οἰκονομικὴ κρίση χωρὶς πνευματικὴ κρίση.
Βρυξέλλες, 1η Ἰουνίου 2012
* Ὁ Ἀντώνης Ζέρβας εἶναι ποιητής, δοκιμιογράφος καὶ μεταφραστής
Σχόλια
