Αποκαλυπτική η έκθεση που παρουσιάστηκε στον ΟΗΕ και «ξεχάστηκε» από τα ελληνικά ΜΜΕ
Του Παύλου Δερμενάκη*
Μία ακόμα έκθεση που καταδικάζει τις πολιτικές άγριας λιτότητας που εφαρμόζονται στην Ελλάδα, τα τελευταία 6 χρόνια, παρουσιάστηκε πριν από λίγες μέρες, κατά την 31η Συνεδρίαση του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ και συνέταξε ο Ανεξάρτητος Εμπειρογνώμονας Χ. Π. Μποχοσάβσκι. Πρόκειται για τη δεύτερη ειδική έκθεση για τις πολιτικές λιτότητας στην Ελλάδα. Η πρώτη είχε συνταχθεί το 2013 και, όπως αναφέρεται, τα συμπεράσματα της δεν ελήφθησαν υπ’ όψιν.
Το γενικό συμπέρασμα της έκθεσης συνοψίζεται στο ότι οι πολιτικές της λιτότητας και τα μνημόνια είναι ασυμβίβαστα με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Συνεπώς, τόσο αυτοί που τα επιβάλλουν όσο και αυτοί που τα υλοποιούν παραβιάζουν τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα των Ελλήνων πολιτών, οδηγώντας στο περιθώρια ένα πολύ μεγάλο μέρος.
Η έκθεση αποδεικνύει το μέγεθος της καταστροφής που έχει επέλθει στην Ελλάδα. Χαρακτηρίζει τη λιτότητα που επιβλήθηκε ως υπερβολική, αφού είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του ΑΕΠ κατά 25% την περίοδο 2008-2013, μηδενική αύξηση το 2014 και περαιτέρω μείωση του ΑΕΠ τα έτη 2015-2016.
Οι περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, την περίοδο 2010-2012, κρίνονται πρωτοφανείς, μειώθηκαν κατά 15,7%, ποσοστό υψηλότερο από τις αντίστοιχες μειώσεις χωρών που ήταν σε πρόγραμμα προσαρμογής, όπως η Ιρλανδία (-11,3%), η Ισπανία (-5,9%) και η Πορτογαλία (-2,7%). Η μόνη κατηγορία δημόσιων δαπανών που αυξήθηκε την περίοδο 2009-2013 αφορούσε την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών το 2013.
Παρουσιάζουμε παρακάτω τα βασικά στοιχεία της έκθεσης και τα συμπεράσματα της έκθεσης, σημειώνοντας ότι το κείμενο αυτό δεν μεταφράστηκε και πέρασε στα «ψιλά» ή απουσίασε εκκωφαντικά από τα επίσημα δίκτυα έντυπης και ηλεκτρονικής ενημέρωσης.
Δικαίωμα στην εργασία και τις συνθήκες εργασίας: Από την αρχή της κρίσης έχουν χαθεί ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας με αποτέλεσμα ένα πρωτοφανές ποσοστό ανεργίας στο 27,5% το 2013, που μειώθηκε ελαφρά σε 24% το Γ΄ τρίμηνο 2015.
230.000 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις έκλεισαν με αποτέλεσμα την απώλεια 600.000 θέσεων εργασίας.
Η απασχόληση στο δημόσιο τομέα μειώθηκε μεταξύ 2009-2015 κατά 234.847 άτομα ή σε ποσοστό 26%.
Η ανεργία στους νέους 15-24 ετών παραμένει σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα 48,8% .
Οι μακροχρόνια άνεργοι έχουν φτάσει στο 73,7% του συνόλου των ανέργων
Ο αριθμός των ατόμων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ, έχει φτάσει στο 23,6% του συνόλου των ανέργων.
Δεν προβλέπεται κάποια σημαντική μείωση της ανεργίας για την περίοδο 2016-2017.
Η μείωση των μισθών, 32% μείωση για τους νέους, δεν παρέχει στους εργαζόμενους και στις οικογένειές τους αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης.
Δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση & πρόνοια και συνθήκες φτώχειας: Οι δαπάνες για την κοινωνική προστασία μειώθηκαν κατά 21,3% την περίοδο 2009-2013, όταν στην Ευρωζώνη αυξήθηκε κατά 8,4%.
Το επίπεδο της κοινωνικής ασφάλισης και των κοινωνικών παροχών κρίνεται ανεπαρκές. για να εξασφαλίσει μια αξιοπρεπή διαβίωση σε ένα μεγάλο μέρος των πολιτών.
Μόλις το 10% του συνόλου των εγγεγραμμένων ανέργων λαμβάνει επίδομα ανεργίας.
Με στοιχεία του 2014, 3.880.000 άνθρωποι (36% του πληθυσμού) βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού.
Επίσης, το 2014, στο όριο της φτώχειας βρίσκονταν 2.380.000 άτομα που πρακτικά σημαίνει ότι «ζουν» με λιγότερα από 6,62€ ανά ημέρα.
Ιδιαίτερο κίνδυνο φτώχειας αντιμετωπίζουν οι μεγαλύτερες οικογένειες (3 ή περισσότερα παιδιά) και οι μονογονεϊκές.
1.130.000 έχουν πέσει κάτω από τα επίπεδο εισοδήματος που δείχνει ακραία φτώχεια καθώς πρέπει να «ζήσουν» 4,42€ ανά ημέρα.
Ο αριθμός των ατόμων που έχουν σοβαρές υλικές στερήσεις διπλασιάστηκε φθάνοντας στο 21,4% το 2014 από 11,68% το 2010.
Το σημερινό επίσημη όριο της φτώχειας των 12,63€ ανά ημέρα ή 384€ το μήνα.
Δικαίωμα σε τροφή & στέγαση: Η Ελλάδα έχει σήμερα το υψηλότερο κόστος στέγασης (στέγαση, ηλεκτρικό, νερό, θέρμανση) στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι Έλληνες ενώ το 2010 ξόδευαν το 18,1% του εισοδήματός τους για στέγαση, το 2014 αυξήθηκε ραγδαία στο 40,7%, περιορίζοντας δραστικά την αγορά άλλων βασικών αγαθών και υπηρεσιών.
Ο αριθμός των νοικοκυριών που δεν μπορούν να κρατήσουν το σπίτι τους επαρκώς ζεστό έχει διπλασιαστεί από 15,4% το 2010 σε 32,9% το 2014.
Το 73,6% των φτωχών νοικοκυριών δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις τους όσον αφορά στεγαστικά δάνεια, λογαριασμούς κοινής ωφέλειας, φορολογικές υποχρεώσεις και οφειλές από κοινωνική ασφάλιση (ελεύθεροι επαγγελματίες κ.λπ.).
Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για τους άστεγους.
Δικαίωμα στην Υγεία: Οι δημόσιες δαπάνες Υγείας μειώθηκαν την περίοδο 2009-2013 κατά 42,5%. Την ίδια περίοδο αυξάνεται δραματικά η ζήτηση για υπηρεσίες Υγείας, καθώς περισσότεροι άνθρωποι προσφεύγουν στην ιδιωτική περίθαλψη.
Οι πρωτοφανείς περικοπές δαπανών στο δημόσιο σύστημα Υγείας έχουν οδηγήσει: α) σε έλλειψη προσωπικού β) αύξηση της συμμετοχής των ασθενών στις δαπάνες, γ) σε λίστες αναμονής.
2,5 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν καμία ασφάλιση Υγείας.
Ο αριθμός των ατόμων που αναβάλλει την αντιμετώπιση θεμάτων υγείας για οικονομικούς λόγους αυξήθηκε μεταξύ 2010 και 2013 κατά 85%.
Τα ποσοστά αυτοκτονιών στην Ελλάδα και οι ψυχικές διαταραχές έχουν αυξηθεί σημαντικά, ενώ η Δημόσια Φροντίδα της Ψυχικής Υγείας έχει υποβαθμιστεί από τις περικοπές.
Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες χωρίς έγγραφα αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες στην πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη.
Συμπεράσματα και συστάσεις
Τα μέτρα λιτότητας που εφαρμόζονται από το 2010 σημαίνουν την στέρηση βασικών κοινωνικών, οικονομικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων σε μεγάλο μέρος του λαού.
Η έκθεση επισημαίνει ότι «Οι δυσμενείς επιπτώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι το προϊόν που επιβλήθηκε από ένα “αόρατο χέρι” για το οποίο δεν έχουν ευθύνη κράτη ή διεθνείς οργανισμοί καθώς και τα ιδιωτικά και δημόσια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα εντός και εκτός Ελλάδας. Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ανευθυνότητα δανειοληπτών και δανειοδοτούμενων συνέβαλε σημαντικά στην οικονομική κρίση στην Ελλάδα. Δεύτερον, τα υπερβολικά μέτρα λιτότητας δεν εμβάθυναν μόνο σημαντικά την οικονομική κρίση, αλλά μειώνοντας τις δαπάνες κοινωνικής προστασίας και δημόσιας υγείας υπονόμευσαν τα δικαιώματα στην κοινωνική ασφάλιση, πρόνοια και την υγεία. Δόθηκε προτεραιότητα σε δραστικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις με αμφίβολα αποτελέσματα, όσον αφορά την ανάπτυξη και οι οποίες εφαρμόστηκαν εις βάρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Η έκθεση επισημαίνει ότι η ανεργία και η φτώχεια δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με μέτρα κοινωνικής πολιτικής αλλά απαιτούνται και μέτρα ανάπτυξης της οικονομίας. Συνεπώς, ο μόνος τρόπος να δοθεί ώθηση στην οικονομία είναι να αναληφθούν από την κυβέρνηση μεγάλες επενδυτικές πρωτοβουλίες . Για να γίνει κάτι τέτοιο, απαιτείται η αναδιάρθρωση του χρέους που να δημιουργεί τις απαραίτητες προϋποθέσεις χρηματοδότησης από το κράτος.
Η έκθεση ολοκληρώνεται με συγκεκριμένες συστάσεις που απευθύνει προς την ελληνική κυβέρνηση και τους δανειστές. Μεταξύ των συστάσεων περιλαμβάνονται: η οποιαδήποτε εφαρμογή μέτρων προσαρμογής της οικονομίας πρέπει να γίνονται με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, χαλάρωση των δημοσιονομικών περιορισμών, αναστολή των νέων μειώσεων των κοινωνικών δαπανών, ώστε να δοθεί προτεραιότητα στις κοινωνικές παροχές, να ελαφρυνθεί η χώρα από το δημόσιο χρέος. Προτείνει τη συνέχιση του έργου της έρευνας για το δημόσιο χρέος που ξεκίνησε η Επιτροπή Αλήθειας που συγκροτήθηκε από την προηγούμενη Βουλή, να δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη με συγκεκριμένα μέτρα, να ενταχθούν κοινωνικοί στόχοι προς μέτρηση στο πρόγραμμα προσαρμογής της οικονομίας.
Βέβαια, η έκθεση επισημαίνει ότι και κατά την αντίστοιχη προηγούμενη το 2013 είχαν προταθεί μια σειρά από μέτρα που αγνοήθηκαν και έτσι φτάσαμε στο σημερινό ακόμα πιο οδυνηρό, συγκριτικά με τότε, αποτέλεσμα όσον αφορά την παραβίαση των βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων.
* Ο Παύλος Δερμενάκης είναι M.Sc. οικονομολόγος-ερευνητής
