Σε πλήρη απαξίωση το κύριο προϊόν του νησιού, το λάδι, ενώ τα αδιέξοδα στην κτηνοτροφία και στον τουρισμό πολλαπλασιάζονται, παρά τη ραγδαία ανάπτυξή τους την τελευταία εικοσαετία. Η κρίση είναι ο νέος εφιάλτης του νησιού και η μόνη ασπίδα προστασίας είναι η ενεργοποίηση των πολιτών.
Του Δημήτρη Μάντζαρη
Τα 600.000 στρμ. του ελαιώνα της Λέσβου αποτελούσαν, εδώ και δεκαετίες, την κύρια πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους του νησιού. Η είσοδος της χώρας μας όμως στην ΕΟΚ το 1981 και η Κοινή Αγροτική Πολιτική που ακολούθησε, ιδιαίτερα στη -δεκαετία του ’90- οδήγησαν στην απαξίωση του λαδιού, στη στασιμότητα και μείωση της τιμής του και στη σταδιακή εγκατάλειψη των ελαιώνων.
Όσοι απέμειναν στην ύπαιθρο άρχισαν να στρέφονται είτε στον τουρισμό είτε στην κτηνοτροφία που, λόγω των επιδοτήσεων της Ε.Ε., φάνταζε πιο προσοδοφόρα.
Το αδιέξοδο του νεοφιλελευθερισμού στην κτηνοτροφία
Η ενασχόληση σημαντικού τμήματος των αγροτών με την κτηνοτροφία τη δεκαετία του ’90 οδήγησε στην κατακόρυφη αύξηση της παραγωγής του γάλακτος στο νησί. Οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ. όμως δεν φρόντισαν αυτή η στροφή να γίνει με όρους κοινωνικούς και προστασίας του εισοδήματος των παραγωγών.
Το συνεταιριστικό εργοστάσιο γάλακτος, που ήταν αντικείμενο των προεκλογικών υποσχέσεων των δύο κομμάτων τις δεκαετίες του ’80 και του ’90, δεν έγινε ποτέ. Αντίθετα, τα ιδιωτικά καρτέλ του γάλακτος μονοπωλούν σήμερα την αγορά του νησιού, δίνοντας στους παραγωγούς εξευτελιστικές τιμές (0,88-0,90 ευρώ το κιλό). Την ίδια στιγμή, τα ιδιωτικά τυροκομεία αποτελούν μόνιμη πηγή περιβαλλοντικών προβλημάτων.
Στα χωριά Σκαλοχώρι και Σκάλα Σκαμιάς τα λύματα των ιδιωτικών τυροκομείων πέφτουν χωρίς επεξεργασία στους διπλανούς χειμάρρους καταστρέφοντας το οικοσύστημα.
Ο τουρισμός θύμα των «tour operators»
Ο τουρισμός στηρίχθηκε στη Λέσβο κυρίως στους αναπτυξιακούς νόμους των δεκαετιών του ’80 και του ’90 και αναπτύχθηκε στρεβλά, στη λογική του «φτηνού» προϊόντος στα πρότυπα της Κρήτης και της Ρόδου.
Η λογική αυτή οδήγησε γρήγορα τον κλάδο σε αδιέξοδο, καθώς δεν υπήρξε σχεδιασμός για την αξιοποίηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του νησιού με αποτέλεσμα πολλές μικρές ξενοδοχειακές μονάδες να βάλουν τελικά λουκέτο.
Ανάπτυξη με ξύλινα πόδια
Για τις υποδομές του νησιού σπαταλήθηκαν μέσω των χρηματοδοτήσεων της Ε.Ε. τα τελευταία είκοσι χρόνια δεκάδες εκατομμύρια ευρώ. Αυτά κατέληξαν, κυρίως, σε τσέπες μεγαλοκατασκευαστών, ενώ τα βασικά προβλήματα υποδομών δεν λύθηκαν. Τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης των οικισμών δεν έχουν ολοκληρωθεί, η διαχείριση των απορριμμάτων του νησιού, το ελαιοκομικό μητρώο και το κτηματολόγιο παραμένουν ημιτελή, ενώ το λιμάνι, το νοσοκομείο και το αεροδρόμιο της Μυτιλήνης απαιτούν εκσυγχρονισμό. Παράλληλα, έργα που κόστισαν εκατομμύρια ευρώ, όπως η μαρίνα της Μυτιλήνης και τα μικρά φράγματα σε Πλωμάρι, Μόλυβο και Ερεσό, καθημερινά απαξιώνονται.
Σ’ αυτά πρέπει να προστεθεί και η χειροτέρευση της πρόσβασης στο νησί, αφού η ιδιωτικοποίηση των ακτοπλοϊκών και αεροπορικών εταιρειών τα τελευταία χρόνια μείωσε τα δρομολόγια και αύξησε κατακόρυφα τις τιμές των εισιτηρίων.
Η κρίση, ο νέος εφιάλτης
Μ’ αυτά τα διαρθρωτικά προβλήματα στην οικονομία του νησιού η κρίση που έρχεται μοιάζει σαν εφιάλτης. Οι νέοι κτηνοτρόφοι βλέπουν μπροστά τους το αδιέξοδο. Οι μικρομεσαίοι βλέπουν τους τζίρους τους να μειώνονται δραματικά, ενώ οι πλειστηριασμοί για χρέη προς τις τράπεζες είναι πια καθημερινό φαινόμενο. Η ανεργία το 2009 διπλασιάστηκε. Μέσα σ’ αυτό το ζοφερό περιβάλλον εμφανίζεται και πάλι ορατό το φάσμα της μετανάστευσης. Ήδη οι νέοι δεν επιστρέφουν πια στο νησί μετά τις σπουδές τους, ενώ πολλοί φεύγουν.
Είναι επιτακτικό να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση. Απαιτείται άμεσα η δημιουργία ενός πλέγματος κοινωνικής αλληλεγγύης μεταξύ των πολιτών και η αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων για το στήσιμο δομών ενίσχυσης της απασχόλησης, των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του τόπου και του ντόπιου δυναμικού.
Το «κόκκινο νησί» μπορεί να ξαναβρεί το χρώμα του!
Το είπαν «κόκκινο νησί» κι όχι άδικα. Στη Λέσβο η Αριστερά εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να έχει σημαντική εκλογική επιρροή. Μόνο που η επιρροή αυτή δύσκολα εκφράζεται πια σε κινηματική δράση.
Στο χώρο του αγροτιάς, στη δεκαετία του ’90, ένα μεγάλο κίνημα με επικεφαλής τη Συντονιστική Επιτροπή Αγώνα (ΣΕΑ) κατάφερνε να κινητοποιεί μια σημαντική μερίδα αγροτών. Δυστυχώς, ο προσανατολισμός του κινήματος αυτού οδήγησαν τους αγρότες στην απογοήτευση και την αδράνεια. Κι ενώ η επίσημη συνδικαλιστική αγροτική γραφειοκρατία είναι ουσιαστικά «σφραγίδα», νέα κινήματα αγροτών που κάνουν δειλά-δειλά την εμφάνισή τους (όπως αυτά των βιοκαλλιεργητών και των κτηνοτρόφων) είναι ακόμα ασυντόνιστα και χωρίς μαζικότητα.
«Φαίνεται πως στη Λέσβο υπάρχει κενό εκπροσώπησης των αγροτών και των κτηνοτρόφων», λέει στο Δρόμο ο επικεφαλής της Νομαρχιακής Κίνησης της Ριζοσπαστικής Αριστεράς «Έχει Ρεζέρβα τ’ Όνειρο» Βασίλης Τεντόμας. «Το κενό αυτό πρέπει να καλυφθεί το γρηγορότερο δυνατό και ο χώρος της ριζοσπαστικής Αριστεράς πρέπει να συμβάλει τα μέγιστα».
Το Εργατικό Κέντρο κυριαρχείται από το ΠΑΜΕ. Αυτό περιορίζει τη δυνατότητα κοινής δράσης των εργαζομένων.
Παρ’ όλα αυτά, το τελευταίο διάστημα ξεπηδούν νέες δραστήριες δυνάμεις όπως για παράδειγμα τα σωματεία συμβασιούχων του ΥΠΠΟΤ και των ΟΤΑ, που με τις ενωτικές τους δράσεις ξεπερνούν τους διαχωρισμούς και συσπειρώνουν από τα κάτω.
Παράδειγμα ζωντανού σωματείου στην πόλη της Μυτιλήνης αποτελεί και το Σωματείο Εργαζομένων στα ΜΜΕ της Λέσβου που, παρά τα ισχυρά χτυπήματα που δέχεται από τους ιδιοκτήτες των ΜΜΕ, παλεύει ανυποχώρητα. Πρόσφατα, η ιδιοκτησία της καθημερινής εφημερίδας της Μυτιλήνης «Αιολικά Νέα» σταμάτησε τη λειτουργία της μετά από είκοσι χρόνια, αφήνοντας στο δρόμο είκοσι εργαζόμενους, μέλη του σωματείου.
Ελπιδοφόρο στοιχείο αποτελεί και η προσπάθεια συντονισμού της δράσης πρωτοβάθμιων σωματείων και συνδικαλιστών στην πόλη της Μυτιλήνης.
Σημαντικός είναι και ο ρόλος σ’ όλες αυτές τις προσπάθειες του τοπικού ΣΥΡΙΖΑ. Έχοντας λύσει -όπως είπαν στην τοπική εφημερίδα της Αριστεράς Πολίτης στελέχη της γραμματείας του- προβλήματα εκπροσώπησης και πολιτικής γραμμής, έχει, όπως εκτιμούν όλοι, μια θετική πορεία τα τελευταία τρία χρόνια που αποτυπώθηκε και στα πρόσφατα αποτελέσματα των εκλογών του 2009. Σ’ αυτές τις εκλογές το σχήμα κατέγραψε τα πιο σημαντικά ποσοστά από την ίδρυσή του, αλλά και στη συμμετοχή του στα κινήματα.
«Φαίνεται πως στη Λέσβο υπάρχει κενό εκπροσώπησης των αγροτών και των κτηνοτρόφων», λέει στο «Δρόμο» ο επικεφαλής της Νομαρχιακής Κίνησης της Ριζοσπαστικής Αριστεράς «Έχει Ρεζέρβα τ’ Όνειρο» Βασίλης Τεντόμας. «Το κενό αυτό πρέπει να καλυφθεί το γρηγορότερο δυνατό και ο χώρος της ριζοσπαστικής Αριστεράς πρέπει να συμβάλει τα μέγιστα».
