Μια αποκαλυπτική ματιά στους «χρυσούς χορηγούς» του πολιτισμού. Της Δέσποινας Κουτσούμπα.
Ο πολιτισμός, από «βαριά βιομηχανία» της χώρας (κατά τη ρήση αλήστου μνήμης πρώην πρωθυπουργού), έχει καταστεί στις μέρες μας… περιττή πολυτέλεια. Εδώ δεν έχουμε λεφτά για τις συντάξεις, μας λένε, πού να βρεθούν κονδύλια για τα μνημεία, τα μουσεία, την πολιτιστική παραγωγή;
Οι χορηγοί; Αυτοί μάλιστα, είναι μια κάποια λύσις. Σε εποχές κρίσης, άλλωστε, ο πολιτισμός θεωρείται, από δημοσιολογούντες και πολιτικούς, ως προνομιακό πεδίο των πλουσίων.
Βέβαια, ούτε η υποχρηματοδότηση του πολιτισμού ξεκίνησε τώρα, ούτε και η προτροπή να καταφύγουμε στους χορηγούς. Η «πολιτιστική χορηγία» θεσμοθετήθηκε, μετά πολλών επαίνων, επί υπουργίας Βουλγαράκη το 2007. Έκτοτε, οι γενναιόδωροι χορηγοί ανακοινώνονται με πηχυαίους τίτλους στις εφημερίδες, εξαίρονται από την πολιτική ηγεσία για τη «μεγαλοψυχία» τους, εισπράττουν τζάμπα διαφήμιση και… έξτρα μπόνους 20% φοροαπαλλαγή επί των καθαρών κερδών τους (για συντάξεις δεν έχουμε, αυτό το εμπεδώσαμε).
Θα πει κανείς, τόσα λεφτά δίνουν, να μην έχουν κι αυτοί ένα όφελος; Ε, ναι, λοιπόν, αυτοί που δίνουν τα λεφτά να έχουν όφελος, μόνο που αυτοί που δίνουν τα λεφτά είμαστε (για μια ακόμη φορά) όλοι εμείς!
Ακούγεται παράδοξο, όμως δεν είναι. Αρκεί κανείς να ρίξει μια ματιά στις χορηγίες που έχει συλλέξει, για παράδειγμα, το Διάζωμα (ιδιωτικό σωματείο που ιδρύθηκε με σκοπό να βρίσκει χορηγίες για την αναστήλωση αρχαίων θεάτρων). Από τη λίστα των χορηγών που έχουν μέχρι στιγμής «αγκαλιάσει» τα αρχαία θέατρα, μετράμε μία Τράπεζα (από αυτές που έχουν πάρει την κρατική ενίσχυση των 28 δισ.) και ένα ιδιωτικό ίδρυμα (από αυτά που επιχορηγούνται και από το δημόσιο). Οι υπόλοιποι χορηγοί είναι Νομαρχίες, Δήμοι, Πανεπιστήμια και μια δημόσια επιχείρηση, η ΔΕΗ. Δηλαδή, το ίδιο το κράτος!
Η κατάσταση δεν διαφέρει και πολύ αν ανατρέξουμε και στους λοιπούς «χρυσούς» χορηγούς του πολιτισμού. Ένας από τους πιο «γαλαντόμους» είναι ο (κρατικός) ΟΠΑΠ Α.Ε. Για όποιον δεν έχει τόσο κοντή μνήμη (όση αυτή που θέλουν να μας επιβάλλουν) είναι γνωστό ότι ώς το 2008 ο ΟΠΑΠ ήταν υποχρεωμένος να παρέχει μέρος από τα κέρδη του στον αθλητισμό και τον πολιτισμό, χωρίς να το διαφημίζει, αφού πρόκειται για δημόσιο χρήμα που μαζεύεται από τον (νόμιμο) τζόγο.
Παρόμοια είναι η κατάσταση και με πολλές από τις ιδιωτικές εταιρίες-χορηγούς: αν κανείς ψάξει πίσω από «γενναιόδωρες» χορηγίες στην αρχαιολογία, την τέχνη και τον πολιτισμό, θα βρει συνήθως «γενναιόδωρες» κρατικές ή κοινοτικές χρηματοδοτήσεις εταιριών για «αναπτυξιακά έργα». Τόσο «γενναιόδωρες», που περισσεύουν αρκετά χρήματα για να «ευεργετήσουν» τις φτωχές υπηρεσίες του πολιτισμού, εισπράττοντας τον έπαινο και την διόλου ευκαταφρόνητη φοροαπαλλαγή!
Οι φοβερές «χορηγίες» δεν είναι, λοιπόν, τίποτα άλλο παρά δημόσιο χρήμα, το οποίο όμως διαχειρίζονται και κατευθύνουν «άλλοι» από τις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, που είναι επιφορτισμένες με την προστασία των μνημείων. Γιατί άραγε;
Ήδη από την ενοποίηση του πολιτισμού με τον τουρισμό σε ένα κοινό υπουργείο, το μήνυμα ήταν σαφές: Η παιδευτική διάσταση του πολιτισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς, η δημιουργική σύνδεση και προστασία του πολιτιστικού και του φυσικού περιβάλλοντος, η στήριξη όλων των εκφράσεων της σύγχρονης πολιτιστικής δημιουργίας είναι ψιλά γράμματα για προεκλογικά προγράμματα. Τώρα, την κατεύθυνση τη δίνει αυτός που «πληρώνει»: ο χορηγός, ο τουρίστας, ο «καταναλωτής» των πολιτιστικών «προϊόντων».
Κι αν δεν υπάρχει άλλος τρόπος να το καταλάβουν αυτό οι (ξεροκέφαλοι, είναι αλήθεια) εργαζόμενοι στον πολιτισμό, η οικονομική ασφυξία είναι ίσως ο πιο εύγλωττος. Αφού η ΔΕΗ δίνει χορηγία για το Θέατρο της Μεγαλόπολης, ας κάνουμε τα στραβά μάτια για την περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής (που, προφανώς, επηρεάζει αρνητικά και τα μνημεία). Αφού η Νομαρχία Αθηνών προσφέρει 6 εκατ. ευρώ(!) για την αναστήλωση του (ήδη αναστηλωμένου) Θεάτρου του Διονύσου, ας κάνουμε τα στραβά μάτια στο γεγονός ότι, ουσιαστικά, το κοίλο του θεάτρου θα ανακατασκευαστεί (σχεδόν εξ ολοκλήρου) με νέο μάρμαρο, για να μπορέσει αργότερα να υποδεχτεί και αυτό φεστιβαλικές εκδηλώσεις. Φαίνεται ότι το Ηρώδειο δεν μας χωράει όλους… Αργότερα, άλλωστε, μπορεί να χρειαστεί να τα δίνουμε και για δεξιώσεις (οι Βρετανοί δηλαδή είναι πιο έξυπνοι;).
Η ιδιωτικοποίηση του πολιτισμού και των μνημείων είναι εδώ. Συντελείται με δημόσιο χρήμα, που ακολουθεί περίεργες διαδρομές, ρίχνοντας στάχτη στα μάτια του κόσμου (που το πληρώνει). Είναι υπόθεση όλων μας να διεκδικήσουμε ξανά αυτά που μας ανήκουν: τα λεφτά –που ξέρουμε ότι υπάρχουν– να δοθούν με γνώμονα τις κοινωνικές ανάγκες, χωρίς «μεσολαβητές» ή χορηγούς, για προστασία των μνημείων, δημόσια μουσεία, ισότιμη πρόσβαση όλων στο πολιτιστικό αγαθό (και όχι προϊόν). Με δημόσιες υπηρεσίες οικονομικά ανεξάρτητες, απαγκιστρωμένες από τη ζητιανιά της πολιτικής εύνοιας, με προσλήψεις του αναγκαίου προσωπικού με σταθερή σχέση εργασίας. Αξίζει να το παλέψουμε!
