Επιμέλεια: Βάννα Σφακιανάκη
Τρία σχέδια νόμων αναρτήθηκαν από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο opengov.gr λίγες μέρες πριν από τις εκλογές. Κοινό σημείο των νομοσχεδίων ο πολύ περιορισμένος χρόνος «διαβούλευσης» που συμπεριελάμβανε το τριήμερο της Καθαρής Δευτέρας, με το τελευταίο νομοσχέδιο να έχει αναρτηθεί για μόλις τέσσερεις ημέρες! Το γεγονός αυτό προκάλεσε καταιγισμό αντιδράσεων για την απαράδεκτη διαδικασία. Η «απάντηση» της κυβέρνησης ήταν να ενώσει τα τρία σε ενιαίο νομοσχέδιο 263 άρθρων και να το καταθέσει στη Βουλή! [1]
Στο πολυνομοσχέδιο –μεταξύ άλλων πολύ σημαντικών θεμάτων- περιλαμβάνεται η μετονομασία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων και η διεύρυνση του αντικειμένου της με αρμοδιότητες στις υπηρεσίες ύδατος και στη διαχείριση των αστικών αποβλήτων όπως και στην ενίσχυση (!) της υδατικής πολιτικής.
Το νομοσχέδιο έρχεται να επιβεβαιώσει ότι η κυβέρνηση επιμένει να αγνοεί προκλητικά σειρά αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας που ορίζουν ότι το Σύνταγμα δεν επιτρέπει την ιδιωτικοποίηση του τομέα παροχής υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης, ότι το Υπερταμείο δεν μπορεί να διαχειρίζεται τέτοιες υπηρεσίες και ότι το νερό υπόκειται σε δημόσιο έλεγχο. Το νομοσχέδιο επίσης επιβεβαιώνει την προοπτική πλήρους εμπορευματοποίησης της διαχείρισης των αποβλήτων.
Στον τομέα της υδροδότησης δεν νοείται η ύπαρξη αγοράς
Στα σχόλια που είχαν κατατεθεί στη «διαβούλευση» από την Μαρία Καραμανώφ, Πρόεδρο του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Αντιπρόεδρο ΣτΕ ε.τ. [2] αναφέρεται:
«Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο οι κρατικές αρμοδιότητες ρύθμισης και ελέγχου όλων των φορέων παροχής της δημόσιας υπηρεσίας ύδρευσης και αποχέτευσης της χώρας αφαιρούνται από το αρμόδιο Υπουργείο και ανατίθενται στην ανεξάρτητη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ).
Η όλη λογική και το πνεύμα του νομοσχεδίου καταστρατηγεί ευθέως τα παγίως κριθέντα από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ Ολ. 1904/2014, 190/2022, 191/2022),ανατρέπει το υφιστάμενο καθεστώς λειτουργίας των φορέων αυτών και ενέχει, ως εκ τούτου, σοβαρούς κινδύνους για τη συνέχιση της παροχής των υπηρεσιών τους υπό όρους δημόσιας υπηρεσίας και εκτός περιβάλλοντος αγοράς και ανταγωνισμού.
Επισημαίνεται ότι εν προκειμένω δεν συντρέχει η βασική προϋπόθεση που απαιτείται για την υπαγωγή μιας δραστηριότητας στην αρμοδιότητα μιας ανεξάρτητης ρυθμιστικής αρχής, δηλ. η ύπαρξη αγοράς. Στον τομέα της υδροδότησης της χώρας δεν νοείται ούτε η ύπαρξη αγοράς ούτε η δραστηριοποίηση κερδοσκοπικών επιχειρήσεων στο σχετικό πεδίο, ώστε να απαιτείται η ρύθμισή τους από Ανεξάρτητη Αρχή. Αποστολή και λόγος ίδρυσης της ΡΑΕ είναι αντιθέτως η εύρυθμη λειτουργία της αγοράς ενέργειας και η διασφάλιση των αρχών του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό. Δεδομένου, όμως, ότι η δημόσια υπηρεσία ύδρευσης και αποχέτευσης, κατ’ αντιδιαστολή προς άλλες υπηρεσίες που έχουν πλέον περιέλθει στο χώρο της αγοράς (ενέργεια, ταχυδρομικές υπηρεσίες, επιβατικές μεταφορές, τηλεπικοινωνίες), ούτε έχει ούτε επιτρέπεται να ιδιωτικοποιηθεί, η υπαγωγή της στη ρυθμιστική αρμοδιότητα ΡΑΕ είναι ασύμβατη προς την αποστολή αμφοτέρων… Η ΡΑΕ (όπως άλλωστε όλες οι ρυθμιστικές αρχές) δεν υπάγεται ούτε καν στην εποπτεία του Δημοσίου, έχει αποφασιστικές αρμοδιότητες και οι πράξεις της είναι εκτελεστές χωρίς να υπόκεινται σε κανενός είδους έλεγχο νομιμότητος ή σκοπιμότητος από τον αρμόδιο Υπουργό. Είναι προφανές ότι δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον δημόσιο έλεγχο που απαιτεί η νομολογία του ΣτΕ για τις υπηρεσίες υδροδότησης και αποχέτευσης, δεδομένου ότι είναι εξ ορισμού προορισμένη και οργανωμένη ώστε να ρυθμίζει τα ζητήματα που ανακύπτουν στο χώρο της αγοράς και του ανταγωνισμού σύμφωνα με το πνεύμα και τους κανόνες που διέπουν τα πεδία αυτά.
Με την υπαγωγή των ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, ΔΕΥΑ κ.λπ. στην αρμοδιότητα της ΡΑΕ συντελείται ένα μεγάλο και αμφίβολης συνταγματικότητος βήμα προς την ουσιαστική ιδιωτικοποίηση της δημόσιας υπηρεσίας ύδρευσης και αποχέτευσης, κατά παράκαμψη, για μία ακόμα φορά, των σχετικών αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας.».
Η σχέση της ενέργειας με το νερό και τα απόβλητα
Αυτό που δεν έχει επισημανθεί καθόλου στην τρέχουσα αρθρογραφία είναι η σχέση της ισχύουσας αρμοδιότητας της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, δηλαδή της ρύθμισης της αγοράς ενέργειας με τα αντικείμενα της διευρυμένης αρμοδιότητας, το νερό και τα απόβλητα. Το γεγονός δηλαδή, ότι το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αντιλαμβάνεται τόσο το νερό όσο και τα απόβλητα ως προσαρτήματα της «μεγάλης ιδέας» που αντιπροσωπεύει η τρέχουσα πολιτική για την ενέργεια.
Στον τομέα των αποβλήτων έχει γίνει γνωστή η προοπτική κατασκευής και λειτουργίας μεγάλων μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης των αποβλήτων με καύση, από μεγάλες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή ενέργειας, κι αυτό παρά το γεγονός ότι μια τέτοια «αξιοποίηση» θα συμβάλλει ελάχιστα στην παραγωγή ενέργειας.
Λιγότερο γνωστή είναι η κινητικότητα που παρουσιάζεται στον τομέα της ενεργειακής χρήσης του νερού, αν και πολύ γνωστή στις περιοχές όπου εξελίσσονται τέτοια έργα. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, πέρα από το γεγονός ότι έχει εκδώσει απόφαση χορήγησης «τμηματικής άδειας εγκατάστασης» για τον Υδροηλεκτρικό Σταθμό στη Μεσοχώρα ισχύος 160 MW, έχει κινηθεί δραστήρια και για την εξασφάλιση της συναίνεσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να χρηματοδοτηθούν έργα αποθήκευσης ενέργειας με αντλησιοταμίευση, χωρίς αυτό να θεωρείται κρατική ενίσχυση και ενώ τέτοιου είδους έργα δεν συγκαταλέγονται στα έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
Το έργο αποθήκευσης ενέργειας με αντλησιοταμίευση στην Αμφιλοχία 680 MW, επιχορηγείται για την κατασκευή του με 250 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά και με ετήσια στήριξη για την λειτουργία του αφού «Η Επιτροπή έκρινε ότι η ενίσχυση είναι αναγκαία και έχει χαρακτήρα κινήτρου, δεδομένου ότι το έργο δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί χωρίς τη δημόσια στήριξη.». [3]
Παράλληλα, το Υπουργείο Περιβάλλοντος «πέτυχε» να πάρει το πράσινο φως από την Επιτροπή Ανταγωνισμού (DG Comp) [4] για τη λειτουργική ενίσχυση υβριδικών σταθμών ΑΠΕ στα μη διασυνδεδεμένα νησιά για 20 χρόνια. Σε «ευνοϊκό» καθεστώς η Κρήτη όπου οι ενισχύσεις θα δοθούν απ’ ευθείας, χωρίς διαγωνισμό, σε τέσσερα υβριδικά έργα τα οποία κατονομάζονται στην εγκριτική απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού και στα οποία συγκαταλέγεται το έργο αντλησιοταμίευσης στο Αμάρι με αιολικούς σταθμούς στη Σητεία. Με βάση αυτή την απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού (DG Comp) το Υπουργείο Περιβάλλοντος έχει συντάξει «Ειδικό πλαίσιο καθεστώτος λειτουργικής ενίσχυσης στα μη διασυνδεδεμένα νησιά» που περιλαμβάνεται στο νομοσχέδιο που ανάρτησε για τέσσερεις μέρες και τώρα στο πολυνομοσχέδιο!
Τελικά, η ενεργειακή χρήση του νερού αποτελεί το δούρειο ίππο για την οικοδόμηση της σχέσης του νερού με το χρηματιστήριο!
Παραπομπές
1) Κατατέθηκε στη Βουλή το πολυνομοσχέδιο του ΥΠΕΝ για διεύρυνση του ρόλου της ΡΑΕ, ενεργειακές κοινότητες και πλήθος ενεργειακών διατάξεων για τις ΑΠΕ, energypress.gr
2) Σχόλιο του χρήστη «Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας», opengov.gr
3) Η Ε.Ε. ενέκρινε επιχορήγηση €250 εκατ. για την αντλησιοταμίευση στην Αμφιλοχία, capital.gr
4) State aid SA.58482 (2021/N) – Greece, ec.europa.eu
