του Κώστα Βενιζέλου
Σε μονίμως επιθετική διάταξη βρίσκεται η κατοχική Τουρκία έναντι της Κύπρου. Η υλοποίηση της επεκτατικής της πολιτικής προχωρεί βαθμηδόν και φαίνεται πως η συγκυρία που διανύουμε είναι κομβικής σημασίας για τα επόμενα βήματα της Άγκυρας. Η κάθοδος του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στα κατεχόμενα στις 20 Ιουλίου, ανήμερα της μαύρης επετείου της εισβολής στην Κύπρο το 1974, θα συνοδευθεί με εξαγγελίες και υλοποίηση βημάτων επιβολής νέων τετελεσμένων. Αυτό, άλλωστε, το έχει ξεκαθαρίσει το καθεστώς Ερντογάν.
Όλες οι κινήσεις εντάσσονται στη λογική ενίσχυσης, ισχυροποίησης, της θέσης για λύση δύο κρατών. Είναι προφανές από τις κινήσεις που γίνονται ότι η Άγκυρα είναι αποφασισμένη, είτε διά συμφωνίας είτε χωρίς, να ελέγξει στρατηγικά ολόκληρο το νησί. Ο Ερντογάν προφανώς και έχει στο μυαλό του το 2023 και τις προεδρικές εκλογές. Έχει εξαγγείλει πως μέχρι τότε –όταν θα γιορτάζονται τα 100 χρόνια τουρκικού κράτους– θα αυξήσει τα εδάφη της Τουρκίας και την επιρροή της στην περιοχή.
Αυτή την περίοδο η Άγκυρα ανοίγει μέτωπα, προβαίνει σε ενέργειες, είναι γενικά σε εγρήγορση. Πώς; Μεταξύ άλλων, επιβάλλοντας εντός των κατεχομένων δικτατορικές πρακτικές, ενισχύοντας και αναβαθμίζοντας τη στρατιωτική της παρουσία και εκφοβίζοντας την ελληνική πλευρά με την επιβολή νέων τετελεσμένων.
Σε ό,τι αφορά το εσωτερικό των κατεχομένων άρχισε η ασφυκτική πίεση κατά Τουρκοκυπρίων αντιφρονούντων. Σε δύο εξ αυτών δεν επιτράπηκε πρόσφατα η είσοδος στην Τουρκία και απελάθηκαν. Οι κινήσεις αυτές συνδέονται με τις οδηγίες που έχουν διαβιβαστεί από την Άγκυρα στο κατοχικό καθεστώς για αύξηση του ρυθμού «πολιτογραφήσεων» εποίκων αλλά και για την επιβολή «σιωπητηρίου» στα κατεχόμενα. Δεν επιτρέπουν σε κανέναν να αντιδρά στα σχέδια της Άγκυρας και είναι προφανές πως, εκτός από το πλαίσιο του ασφυκτικού ελέγχου, μέσα σ’ αυτά είναι και η πληθυσμιακή αλλοίωση του δημογραφικού χαρακτήρα. Οι Τουρκοκύπριοι βαθμηδόν θα καταστούν μειονότητα στα κατεχόμενα ενώ ο εποικισμός απομακρύνει τις προοπτικές συμφωνίας.
Τόσο τα Ηνωμένα Έθνη όσο και η Ε.Ε. κινούνται «χαλαρά», τοποθετούνται μεν όχι όμως με τρόπο που θα αποτραπούν τα τουρκικά σχέδια
Σε σχέση με τη στρατιωτική αναβάθμιση, ο Ερντογάν κατά τη διάρκεια της παράνομης παραμονής του στα κατεχόμενα, σχεδιάζει να εγκαινιάσει την αεροπορική βάση στο Λευκόνοικο, στην οποία μετέφεραν μη επανδρωμένα αεροσκάφη drones ενώ στο πρόγραμμα είναι και η μόνιμη στάθμευση πολεμικών αεροσκαφών. Η αεροπορική βάση, όπως και η ναυτική, γίνονται για επιχειρήσεις στην περιοχή και στρέφεται κατά άλλων κρατών.
Το βήμα το οποίο όλοι αναμένουν να κάνει ο Ερντογάν είναι αυτό με την περίκλειστη περιοχή της Αμμοχώστου. Συγκλίνουσες πληροφορίες αναφέρουν πως αρχικά η τουρκική πλευρά θα προχωρήσει στον αποχαρακτηρισμό τμήματος της περίκλειστης περιοχής (από στρατιωτική ζώνη σε κατοικημένη). Πρόκειται για μια πιλοτική περιοχή που θα αποχαρακτηριστεί από στρατιωτική σε κατοικημένη.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες μας, η πιλοτική περιοχή βρίσκεται σε σημείο δίπλα από την εποικισμένη περιοχή. Πρόκειται για έκταση που καλύπτει λίγο περισσότερο από το 3% της περίκλειστης, έχει 496 τεμάχια ακίνητης περιουσίας, για τα οποία υπάρχουν 681 τίτλοι ιδιοκτησίας Ελληνοκυπρίων. Τι αναμένεται να κάνει ο Ερντογάν;
Αναμένεται ότι θα καλέσει τους Ελληνοκύπριους ιδιοκτήτες να κάνουν αίτηση για αποκατάσταση, ανταλλαγή ή αποζημίωση, στη λεγόμενη επιτροπή του κατοχικού καθεστώτος. Στόχος της Άγκυρας είναι να παρασύρει τους Ελληνοκύπριους σε χρονοβόρα διαδικασία μέσω της λεγόμενης επιτροπής, ενώ θα προχωρεί με έργα στο υπόλοιπο τμήμα της πόλης. Παράλληλα και ενόψει της επίσκεψης θα ανοίξει και δεύτερη παραλία, δίπλα στην πρώτη, ενώ κατασκευάζονται εντός της περίκλειστης δημόσιοι χώροι, όπως αστυνομικός σταθμός, πυροσβεστική, κέντρο υγείας κ.λπ.
Κινήσεις αποτροπής
Η Λευκωσία σπεύδει για αποτρεπτικές κινήσεις. Τόσο τα Ηνωμένα Έθνη όσο και η Ε.Ε. κινούνται «χαλαρά», τοποθετούνται μεν όχι όμως με τρόπο που θα αποτραπούν τα τουρκικά σχέδια. Η Ε.Ε. δηλώνει το αυτονόητο, ότι δηλαδή είναι εναντίον της λύσης δύο κρατών. Για την Αμμόχωστο, όμως, τι μέτρα λαμβάνει; Ή τι θα πράξει μετά το ταξίδι Ερντογάν στα κατεχόμενα; Από την άλλη, ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών σε δυο εκθέσεις του προς το Συμβούλιο Ασφαλείας (για Κυπριακό και ΟΥΝΦΙΚΥΠ) περιορίζεται να περιγράφει γεγονότα. Καμία αναφορά σε παραβιάσεις ψηφισμάτων και αποφάσεων του Διεθνούς Οργανισμού από την κατοχική Τουρκία. Και καμία, επί της ουσίας, προειδοποίηση.
Αλλά και στη συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου, που συνήλθε την περασμένη Τετάρτη, υπό τον πρόεδρο Αναστασιάδη στην παρουσία και του δήμαρχου Αμμοχώστου και του γενικού εισαγγελέα, δεν βγήκε «άσπρος καπνός». Κυρίως ως προς τη διαμόρφωση κινήσεων αποτροπής. Οι κινήσεις της Λευκωσίας είναι περιορισμένες κι αυτό προφανώς και το γνωρίζει η Άγκυρα. Η ελληνική πλευρά στην Κύπρο διαχρονικά λειτουργεί με φοβικά σύνδρομα και τακτικές προσαρμογής και όχι διεκδίκησης.
Την ίδια ώρα η Αθήνα προσπαθεί να διατηρήσει τα «ήρεμα νερά» στο Αιγαίο. Η ψευδαίσθηση αυτή οδηγεί την ελλαδική πλευρά σε χαμηλών τόνων αντιδράσεις. Είναι σαφές πως η Αθήνα δεν θέλει να διαταράξει τα συμφωνηθέντα με την Άγκυρα, μέχρι προφανώς να το πράξει τούτο η κατοχική Τουρκία. Οι όποιες κινήσεις γίνονται, εκδηλώνονται μέσα από το υπουργείο Εξωτερικών.
Πάντως, στις 21 Ιουλίου θα βρίσκεται στην Κύπρο ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας μετά από πρόσκληση του Κύπριου ομολόγου του Νίκου Χριστοδουλίδη. Η επίσκεψη θα πραγματοποιηθεί μια ημέρα μετά την επίσκεψη Ερντογάν στα κατεχόμενα. Θα αξιολογήσουν τις τουρκικές κινήσεις και θα συμφωνήσουν τα επόμενα βήματα.
Η Λευκωσία μπροστά στα νέα τετελεσμένα προσπαθεί να πιαστεί από παντού. Η 20η Ιουλίου πλησιάζει και όλα δείχνουν πως η Τουρκία επιλέγει την κρίση στην Κύπρο, διατηρώντας για προφανείς λόγους τα «ήρεμα νερά» στο Αιγαίο.
Είναι σαφές πως η Τουρκία προχωρεί ανενόχλητη. Δεν έχει κόστος από τις ενέργειές της. Οι ρητορικές προειδοποιήσεις δεν επηρεάζουν το καθεστώς Ερντογάν, που έχει… κλείσει τα αυτιά.
«Να τελειώνετε. Μας πιέζουν απ’ έξω, ξέρεις ποιοι.»
Μια αποκαλυπτική τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ Αρχηγείου Στρατού (ΑΣ) στην Αθήνα και του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ), Λευκωσία, το απόγευμα της 15ης Ιουλίου 1974
Επέτειος του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 1974. Της χούντας και της ΕΟΚΑ Β’. Η πληγή παραμένει ανοικτή, τα σχέδια συνεχίζουν να υλοποιούνται, σιγά σιγά και σταθερά. Ο καθηγητής Πέτρος Παπαπολυβίου σε άρθρο του αναφέρθηκε σε μια αποκαλυπτική τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ Αρχηγείου Στρατού (ΑΣ) στην Αθήνα και του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ), Λευκωσία, το απόγευμα της 15ης Ιουλίου 1974. Περιγράφει εν είδει αναφοράς την κατάσταση όπως είχε διαμορφωθεί μετά τις πρώτες ώρες του πραξικοπήματος (Πηγή: Διονύσιος Καρδιανός [Σπύρος Παπαγεωργίου], «Ο Αττίλας πλήττει την Κύπρο», 2η έκδ., Αθήνα: Γ. Λαδιάς, 1976, σελ. 36 – 37)
«ΓΕΕΦ: Δυστυχώς, χάσαμε έναν ταγματάρχη, δύο λοχαγούς, δύο λοχίες, και 16 φαντάρους. Έχουμε και αρκετούς τραυματίες. Ευτυχώς κατελήφθη (εννοείται: η Λευκωσία) σε διάστημα λίγων ωρών, παρά την πρόβλεψή μας. Τώρα βαδίζουμε προς την Αρχιεπισκοπή, την μόνη εστία αντιστάσεως. Υπάρχουν και μερικοί πυροβολισμοί στην περιοχή Καϊμακλίου, όπου στείλαμε δύο λόχους για εξουδετέρωσή τους.
ΑΣ: Τι γίνεται με τις εστίες που έλεγες;
ΓΕΕΦ: Αυτές ξεκαθαρίσανε. Μένει μόνο η Αρχιεπισκοπή.
ΑΣ: Τι θα κάνετε;
ΓΕΕΦ: Θα την ρίξουμε.
ΑΣ: Καλά, τελειώνετε όμως το συντομότερο. Με το αεροδρόμιο τι γίνεται;
ΓΕΕΦ: Εντάξει, κατελήφθη. Το μόνο δυσάρεστο είναι πως κάποιος αστυνομικός πυροβόλησε κάποιον λοχία δικό μας, της ΕΛΔΥΚ, τον χορευτή τον ψηλό. Τον θυμάσαι εσύ.
ΑΣ: Τι κάνατε με τον αστυνομικό; Τακτοποιήστε τον αμέσως.
ΓΕΕΦ: Τον τακτοποιήσαμε όπως του άξιζε. Όλα είναι εντάξει. Η Αμμόχωστος είναι στα χέρια μας από το πρωί και λίγο αργότερα η Λάρνακα. Τώρα σε λίγο και η Λευκωσία. Τη Λεμεσό σε λίγες ώρες θα την πάρουμε. Έχουμε μια δυσάρεστη είδηση, όμως, από τη Λεμεσό. Παρακρατικοί κατέλαβαν την 2α Ανωτέρα και δολοφόνησαν εν ψυχρώ τον ταγματάρχη.
ΑΣ: Για την Πάφο τι κάνατε; Ετοιμαστείτε να αναχωρήσετε αμέσως. Μέχρι αύριο το πρωί, το πολύ, να ξεκαθαρίσει και αυτή.
ΓΕΕΦ: Η Πάφος είναι όλη δική του (εννοείται: του Μακαρίου) και πρέπει να προετοιμασθούμε, να στείλουμε τανκς. Είναι πολύ δύσκολο και θέλουμε χρόνο.
ΑΣ: Αποκλείεται, πρέπει να τελειώνετε. Μας πιέζουν απ’ έξω, ξέρεις ποιοι».
Ποιοι πίεζαν; Οι Αμερικανοί!
