1. Υπάρχει μια ανεξήγητη αγαλλίαση με την οποία οι χώρες της Ευρώπης υποδέχτηκαν την ανακοίνωση για τον νέο γερμανικό επανεξοπλισμό, λησμονώντας τους δύο άλλους καταστροφικούς γερμανικούς επανεξοπλισμούς (υπό τον Γουλιέλμο Β΄ και τον Αδόλφο Χίτλερ) και τις συνέπειές τους για ολόκληρο τον κόσμο (Α΄ και Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος).
Μια ανέμελη χαρά που μετατράπηκε σε ικανοποίηση όταν επιβεβαιώθηκε η πληροφορία ότι ο νέος καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς ανέπτυξε την 45η Τεθωρακισμένη Μεραρχία στη Λιθουανία. Ο καγκελάριος προφανώς ξέχασε ή δεν έχει δει, την ταινία του Σεργκέι Αϊζενστάιν, «Αλέξανδρος Νέφσκι», η οποία αφηγείται πώς οι Τεύτονες Ιππότες απωθήθηκαν από αυτές τις περιοχές. Για τους μη γνωρίζοντες –μεταξύ των οποίων και ο καγκελάριος Μερτς– το «Αλέξανδρος Νιέφσκι» είναι σοβιετική ιστορική δραματική ταινία του 1938 σε σκηνοθεσία Σεργκέι Αϊζενστάιν. Απεικονίζει την απόπειρα εισβολής στο Νόβγκοροντ τον 13ο αιώνα από τους Τεύτονες Ιππότες της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την ήττα τους από τον Πρίγκιπα Αλέξανδρο, γνωστό ευρέως ως Αλέξανδρο Νιέφσκι.
«Τώρα μπορούμε να ισχυρισθούμε, ότι, η μελέτη της ιστορίας δείχνει ότι , παρά τις συνεχείς προσπάθειες, αποτυγχάνει, προκαλώντας όμως τεράστιες καταστροφές , στην ίδια την Γερμανία αλλά και στις υπόλοιπες χώρες. Πάντοτε υπήρξε η περίοδος μεγάλης μεγέθυνσης της ισχύος της υπερακοντίζοντας το εθνικό αίσθημα της ιδιαιτερότητας της, για να ακολουθήσει η υπερτίμηση της ισχύος της και τελικά να επέλθει η καταστροφή. Η ιστορία των Γερμανών είναι μια ιστορία των άκρων. Έχει τα πάντα, εκτός από τη μεσότητα, εδώ και χίλια χρόνια οι Γερμανοί έχουν ζήσει τα πάντα εκτός από την κανονικότητα… Το μόνο κανονικό στοιχείο της γερμανικής ιστορίας είναι οι βίαιες μεταβολές».
A.J. Taylor
2. Κατά τη διάρκεια των χρόνων της μεταπολίτευσης οι συζητήσεις «για την παραγωγική ανασυγκρότηση» της χώρας βρίσκονται πάντοτε σε πρώτο πλάνο. Συζητήσεις, συνέδρια, εκπονήσεις μελετών (με το αζημίωτο…) και πάλι από την αρχή… Ατέλειωτες ώρες συζητήσεων, αμέτρητα φύλλα χαρτιού, χιλιάδες ειδήμονες προσφέρουν τις γνώσεις τους στο βωμό της «παραγωγικής ανασυγκρότησης»!
Οι συζητήσεις και ειδικά τα συνέδρια (κυρίως όσα διοργανώνονται από «καμουφλαρισμένα» ινστιτούτα πολιτικών φορέων ή εν πάσι περιπτώσει ινστιτούτα με σαφή πολιτικό προσδιορισμό αλλά και χρηματοδότηση από γνωστά ή άγνωστα επιχειρηματικά συμφέροντα που προφανώς γνωρίζουν από πρώτο χέρι ότι ο κίνδυνος κάτι να αλλάξει από τέτοιες δράσεις είναι μηδενικός) αφιερωμένα στην «παραγωγική ανασυγκρότηση» της χώρας έχουν καταλήξει να αποτελούν ένα αδιάφορο επαναλαμβανόμενο παραμύθι με γνωστό τέλος.
Η τελευταία κατάθεση πρότασης για την περίφημη «παραγωγική ανασυγκρότηση» είναι η γνωστή ως «Σχέδιο Πισαρρίδη», στο οποίο συμμετείχε άπασα η διανόηση του καθεστωτικού-κυρίαρχου οικονομικού υποδείγματος. Με ενθουσιασμό το υποδέχτηκε και η κυβέρνηση Μητσοτάκη… Τα αποτελέσματα λίγο-πολύ γνωστά: Λόγια, Λόγια, μόνο Λόγια. Εν τω μεταξύ η Ελλάδα ταξιδεύει σημαδεμένη από τη μοίρα της…
Το να επιμένεις να δόσεις λύση σε κάτι που έχει αποδεδειγμένα δειχτεί αδύνατον είναι τουλάχιστον ανοησία. Μια προσπάθεια θα μπορούσε να γίνει με πλήρη αναστροφή του πλαισίου… Ουτοπία!
«Ταξίδευες κυνηγημένη από τη μοίρα σου
γιά τὴ κατάλευκη μα πένθιμη Ελβετία,
πάντα στο deck, σε μία σαὶζ-λὸγκ πεσμένη, κάτωχρη
απ’ τὴ γνωστή και θλιβερότατη αιτία».
Ν. Καββαδίας
3. Η Λήθη ήταν ένα μυθικό ποτάμι στον Άδη, τον κάτω κόσμο, στην ελληνική μυθολογία. Ήταν ένα από τα πέντε ποτάμια του Άδη. Οι πέντε ποταμοί του Άδη ήταν οι Αχέρων (o ποταμός της θλίψης), Κωκυτός (o ποταμός του θρήνου), Φλεγέθων (o ποταμός που έχει πύρινες φλόγες), Λήθη (o ποταμός της λησμονιάς) και Στυξ (o ποταμός του μίσους).
Οι ψυχές των νεκρών έπιναν από το νερό της Λήθης για να ξεχάσουν τις αναμνήσεις της επίγειας ζωής τους. Στη σημερινή δυστοπική πραγματικότητα οι διάφοροι πολιτικοί μας καλούν, παρότι είμαστε ζωντανοί, να συμπεριφερόμαστε ως νεκροί, ποτίζοντάς μας λήθη προκειμένου να λησμονήσουμε τις πολιτικές πράξεις τους που βρίσκονταν στον αντίποδα των όσων είχαν υποσχεθεί. Στην καθομιλουμένη μας καλούν να λησμονήσουμε τις «κωλοτούμπες» τους. Χάθηκε η ντροπή! Μόνο αδιαντροπιά έχει μείνει!
«Επειδή δεν ελπίζω να ξαναγυρίσω
Επειδή δεν ελπίζω
Επειδή δεν ελπίζω να γυρίσω
Λαχταρώντας το χάρισμα του ενός και τη φήμη του άλλου
Δεν αγωνίζομαι πια ν’ αγωνιστώ για τέτοια πράγματα
(Γιατί ν’ απλώνει τα φτερά του ο γέρικος αετός;)
Γιατί να πενθώ
Τη χαμένη δύναμη της συνηθισμένης βασιλείας»
T.S. Eliot
4. Η δεύτερη συνάντηση Τραμπ με τον Πούτιν είχε ειπωθεί ότι θα φιλοξενηθεί στη Βουδαπέστη με στόχο μια νέα προσπάθεια για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Τελικά με απόφαση του Τραμπ δεν θα γίνει. Ανεξαρτήτως αυτού και ανεξαρτήτως του ότι ο καθένας μπορεί να έχει την άποψή του για τον τρόπο που θα πρέπει να τελειώσει αυτός ο πόλεμος, η Ε.Ε. και γενικά οι χώρες της ηπείρου μας θα έπρεπε να πρωτοστατούν επιδιώκοντας τον τερματισμό του πολέμου με παράλληλη διαπραγμάτευση για μια νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας.
Αντί αυτού όμως και εκτός από το ότι για άλλη μια φορά έμεινε άναυδη από την πρωτοβουλία του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, η Ευρώπη αντιμετώπισε επίσης ένα πρόβλημα που είναι τόσο διπλωματικό όσο και νομικό. Και προκαλεί σημαντική αμηχανία. Συγκεκριμένα: Πώς μπορεί ο Ρώσος πρόεδρος να φτάσει στην Ουγγαρία, και επομένως σε έδαφος της Ε.Ε., χωρίς να παραβιάσει τις κυρώσεις που έχουν εκδοθεί από τις Βρυξέλλες και το ένταλμα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ); Ένα μεγάλο αίνιγμα!
Το ένταλμα σύλληψης για τον Πούτιν εκδόθηκε από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Είναι αλήθεια ότι η Βουδαπέστη αποσύρθηκε από το Δικαστήριο πριν από μερικούς μήνες, αλλά η ιδιότητά της ως μέλους ισχύει για ένα έτος μετά την «παραίτησή» της. Επομένως, η Ουγγαρία είναι επί του παρόντος πλήρες μέλος. Και μάλιστα, εξήγησε ένας εκπρόσωπος του ΔΠΔ, «η αποχώρηση δεν έχει καμία επίδραση στις τρέχουσες διαδικασίες ή σε οποιοδήποτε θέμα που ήδη εξετάζεται από το Δικαστήριο». Επομένως, και για τις ουγγρικές αρχές, η εκτέλεση του εντάλματος σύλληψης αποτελεί «νομική υποχρέωση και ευθύνη»!
«Τὸ κακόν δοκεῖν ποτ᾽ ἐσθλὸν τῷδ᾽ ἔμμεν’ ὅτῳ φρένας θεός ἄγει πρὸς ἄταν» (που σημαίνει: «το κακό φαίνεται για καλό σε αυτόν, του οποίου το μυαλό ο θεός οδηγεί προς την άτη [=καταστροφή, συμφορά]»).
Σοφοκλής – Αντιγόνη
5. Στη σημερινή φάση της κατάρρευσης της λεγόμενης «φιλελεύθερης δημοκρατίας» (1) και της εξάπλωσης του ύστερου καπιταλισμού με βασικά του χαρακτηριστικά την Αυταρχικότητα, την Ανομία, την Ανισότητα, και την Τεχνοεπιστήμη (2), όσοι έχουν ταυτιστεί (διανοούμενοι και λοιποί) με την έννοια της προόδου του «κανονιστικού διαφωτισμού» και της «εργαλειακής ορθολογικότητας», παρακολουθούν έκπληκτοι την επανάκαμψη ιδεών που σύμφωνα με τα «πιστεύω τους» θα έπρεπε να είναι για πάντα θαμμένες στα Τάρταρα της Ιστορίας.
Όλοι αυτοί δεν αντιλαμβάνονται ότι οι ιδέες είναι όπλα που οι ανθρώπινες υπάρξεις και οι ανθρώπινες συνομαδώσεις χρησιμοποιούν στον μεταξύ τους αγώνα επιβίωσης και όπως τα όπλα δεν σκοτώνουν από μόνα τους έτσι και αυτές δεν λένε τίποτε από μόνες τους. Μόνο εφ’ όσον τις εγκολπωθεί μια ομάδα ανθρώπων και τις αντιπαραθέσει σε εκείνες μιας αντίπαλης ομάδας αποκτούν λειτουργία και εκτόπισμα στην Ιστορία. Οι ιδέες δεν καταστρέφονται όπως οι βόμβες όταν εξαπολυθούν. Παραμένουν στο περιθώριο μέχρι κάποιος να τις περισυλλέξει και να τις ενεργοποιήσει ξανά στο κατάλληλο κοινωνικό περιβάλλον. Μάλιστα αυτό που βαραίνει αποφασιστικά στην επανενεργοποίηση και στην επανεγκατάστασή τους στο επίκεντρο του πολιτικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος είναι ποιος τις λέει, ποιος τις υποστηρίζει στο δημόσιο διάλογο.
Πώς να δικαιολογήσουν, όσοι ηγέτες των δημοκρατικών, ρεπουμπλικανικών, χριστιανοδημοκρατικών, σοσιαλδημοκρατικών, εργατικών, φιλελεύθερων και αριστερών (;) κομμάτων έχουν κυβερνήσει στην ονομαζόμενη εποχή της Παγκοσμιοποίησης, τις εξελίξεις του ύστερου καπιταλισμού και της κατάρρευσης της «φιλελεύθερης δημοκρατίας»; Πώς μπορούν όλοι αυτοί να υψώσουν τείχη ενάντια στη λαίλαπα του τραμπισμού και των ιδεών που προάγει; Πώς μπορούν όλοι αυτοί να επιτεθούν στον τραμπισμό απλώς μιλώντας για υπεράσπιση της δημοκρατίας, όταν για τους ψηφοφόρους, αυτό ακούγεται σαν υπεράσπιση του status quo που ευνοούσε τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ;
Γι’ αυτό έχει σημασία ποιος εκστομίζει ιδέες υπεράσπισης της δημοκρατίας. Είμαστε μάρτυρες του γεγονότος ότι οι ιδέες της ονομαζόμενης άκρας δεξιάς σιγά αλλά σταθερά καταπίνουν τις ιδέες της ονομαζόμενης δεξιάς ενώ παράλληλα τα φαντάσματα της ονομαζόμενης αριστεράς εξακολουθούν να βρίσκονται εγκλωβισμένα στο «Κάστρο των Βρικολάκων του Καπιταλιστικού Ρεαλισμού» (3) και να οραματίζονται την επανεμφάνισή τους φορώντας τα γνωστά ρούχα του Βασιλιά…
«Χάνεται ο καιρός σε άδειες κουβέντες»
Γ. Σεφέρης, Μέρες Ε΄, 8/05/1945
Παραπομπές
1) Κώστας Μελάς, Η μετάλλαξη των πολιτικών νοοτροπιών στην Ευρώπη,
2) Προφανώς μεταξύ των δύο εξελίξεων, της κατάρρευσης της «φιλελεύθερης δημοκρατίας» και της εξάπλωσης του «ύστερου καπιταλισμού» υπάρχει όχι μόνο εμφανής συσχέτιση αλλά επιπλέον σχέση αιτίου και αιτιατού.
3) Μ. Φίσερ, Η Ακύρωση του Μέλλοντος, Εκδόσεις Αντίποδες, 2024
