Ανταπόκριση Ιφιγένεια Καλαντζή
Το εκρηκτικό μείγμα κοινωνικοπολιτικών αναταραχών, τα έξι τελευταία χρόνια, στα όρια ενός υπαρκτού σουρεαλισμού, οπλίζει έμπειρους και νέους κινηματογραφιστές να τολμήσουν να καταγράψουν και να στοχαστούν, αναμοχλεύοντας μνήμες. Ειδικά φέτος, στο 18ο ΦΝΘ, είναι εντυπωσιακά μεγάλος ο αριθμός ελληνικών συμμετοχών, με το ντοκιμαντέρ να διανύει περίοδο μεγάλης άνθισης στη χώρα μας, αλληλοσυνδυάζοντας Προσφυγικό, ανθρωπιστική κρίση, επιπτώσεις, αίτια και ιστορικό παρελθόν, σε μια διαδραστική λειτουργία κοινού και εικόνας.
Προσπαθώντας να κατανοήσει τον άνθρωπο της διπλανής πόρτας που ψηφίζει Χ.Α., η δημοσιογράφος και σκηνοθέτρια Ανζελίκ Κουρούνη, στο ντοκιμαντέρ Χρυσή Αυγή: Προσωπική υπόθεση, σε μια έρευνα που αγγίζει την κοινωνιολογική καταγραφή αναζητά το φαινόμενο διείσδυσης ενός νεοναζιστικού κόμματος στο Κοινοβούλιο της χώρας που γέννησε τη Δημοκρατία. Αυτοχαρακτηριζόμενη αριστερή φεμινίστρια, κόρη Ελλήνων μεταναστών στη Γαλλία, με σύντροφο Εβραίο, ένα γιο γκέι και τον άλλον αναρχικό, η Κουρούνη κινηματογραφεί από κοντά τις συνελεύσεις και τις συγκεντρώσεις της Χ.Α., καταγράφοντας το «σοβαρό» προσωπείο που υιοθέτησε προεκλογικά. Η σκηνοθέτρια υπενθυμίζει τις δεκάδες ατιμώρητες άνανδρες επιθέσεις σε μετανάστες, με τη σιωπηλή ανοχή της κοινής γνώμης που διαμορφώνουν τα ΜΜΕ, ενώ σχολιάζει την παρείσφρησή τους στην αστυνομία, τις καθυστερήσεις στη δίκη της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα και την παλιότερη δολοφονική επίθεση κατά του Κουσουρή, που γλίτωσε από θαύμα.
Μετά την Ταξισυνειδησία και το περυσινό ντοκιμαντέρ για τον Λούι Τίκα, τη σκυτάλη παίρνει ο Λεωνίδας Βαρδαρός, στο ντοκιμαντέρ Ludlow, οι Έλληνες στους πολέμους του άνθρακα, επιχειρώντας μια εμπεριστατωμένη παρουσίαση των απεργιών στις αρχές του προηγούμενου αιώνα στα ορυχεία, από Ντένβερ μέχρι Μεξικό, εστιάζοντας στη μαχητικότητα των Ελλήνων ανθρακωρύχων, που πρωτοστάτησαν, όντας εξοικειωμένοι στις τακτικές ανταρτοπόλεμου, από τους βαλκανικούς πολέμους. Παλιές φωτογραφίες και αφηγήσεις παρουσιάζονται σε ένα εξαιρετικά πυκνό μοντάζ αρχειακού υλικού, με σπάνια φιλμάκια εποχής, ανάμεσα στα εργατικά τραγούδια του Γούντι Γκάθρι, τις κάντρι και μπλουζ μπαλάντες και τα κιθαριστικά ρεμπέτικα του Γιώργου Κατσαρού, ενώ παραμένουν πολύ εντυπωσιακές οι συλλογικές φωτογραφίες ανθρακωρύχων με κόκκινα μαντήλια στο λαιμό και καραμπίνες στα χέρια, μαρτυρώντας το εθνικό κάλεσμα στα όπλα. Παρά το αιματοβαμμένο τίμημα του ακτιβισμού τους, με τη σφαγή στο Λάντλουου και τη δολοφονία του Λούι Τίκα, δεν παραιτούνται, κληροδοτώντας στις επόμενες γενιές μια ιστορία εργατικών αγώνων.
Κάτω από την ελιά ονομάζεται το αγγλόφωνο ντοκιμαντέρ της Σταυρούλας Τόσκα, βασισμένο στα ημερολόγια εξόριστων γυναικών στο Τρίκερι, όπου ήταν εξόριστη και η μητέρα της. Αποτολμώντας ένα ιστορικό χρονικό, η σκηνοθέτρια διεξάγει μια ιστορική έρευνα, ανάμεσα στη Νέα Υόρκη όπου ζει και στην Αθήνα, με τη συμβολή γνωστών ιστορικών, που φωτίζουν τη σκοτεινή περίοδο του ελληνικού εμφύλιου. Οι προσωπικές μαρτυρίες ηλικιωμένων γυναικών, πρώην εξόριστων κατά τον Εμφύλιο και μερικές και επί χούντας, αποτελούν μια ανεκτίμητης συγκινησιακής αξίας προφορική ιστοριογραφία. Σ’ αυτά τα κρυμμένα ημερολόγια εξορίας που βρέθηκαν θαμμένα κάτω από μια ελιά, έχουν καταγραφεί οι σκληρές συνθήκες διαβίωσης στα ξερονήσια, αλλά και η ψυχολογική πίεση για την υπογραφή δήλωσης μετανοίας. Τονίζεται δε ιδιαίτερα, ότι μεγάλος αριθμός των εξόριστων γυναικών δεν είχαν εμπλακεί στον Εμφύλιο, αλλά διώκονταν για τις ιδέες τους. Στην εισαγωγή αυτού του αγγλόφωνου ιστορικού πλαισίου, για δυτικά ακροατήρια, αναγράφονται στοιχεία που δίνουν διαφορετική προσέγγιση και σημασία στην ακόμα ανοιχτή πληγή του ελληνικού εμφυλίου, κομμάτι του παζλ της ψυχροπολεμικής εποχής, ενώ επιχειρείται και μια σύνδεση με τα σημερινά γεγονότα, ζητώντας από τις γυναίκες να τοποθετηθούν σχετικά με τις εντάσεις του 2012 στην Αθήνα, εποχή που συμπίπτει με τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ.
Στο Όνειρο ζωής, ο Ιρανός Μορτεζά Τζαφαρί, που βρίσκεται από καιρό στη χώρα μας, καταγράφει με πλάνα από ψηλά συγκλονιστικές εικόνες από τη Λέσβο, αποκαλύπτοντας τον εξαιρετικά μεγάλο όγκο προσφύγων και μεταναστών που ξεβράστηκαν εκεί και συνεχίζει με την Ειδομένη, για να κλείσει με βίαια επεισόδια μεταξύ εξαγριωμένων μεταναστών και πάνοπλων αστυνομικών δυνάμεων, ενώ το κερδοσκοπικό αλισβερίσι δεν έχει τέλος.
Στο αγωνιστικό ντοκιμαντέρ Επόμενος Σταθμός: Ουτοπία, του Απόστολου Καρακάση, που θα βγει από την επόμενη βδομάδα και στις αθηναϊκές αίθουσες, καταγράφεται η περιπέτεια του γνωστού εγχειρήματος αυτοδιαχείρισης της ΒΙΟΜΕ, στη Θεσσαλονίκη, από τους απολυμένους εργαζόμενους, παράγοντας βιολογικά προϊόντα καθαρισμού. Το δίκτυο διακίνησης προϊόντων οργανώνεται από πολιτικές ομάδες, ενώ στο χώρο του εργοστασίου, όπου εκτός από τις συλλογικές συνελεύσεις με εντάσεις ανάμεσα στους εργάτες, οργανώνονται και συναυλίες για οικονομική στήριξη, μίλησε και η Ναόμι Κλάιν, δηλώνοντας την αλληλεγγύη της.
Ένα πολυτασικό και ολοκληρωμένο βιωματικό χρονικό των γεγονότων της Πλατείας Συντάγματος, τον Ιούνη του 2011, είναι Η φράση που δεν τελείωσε του Μανώλη Παπαδάκη. Όλα είναι εκεί, από την πρώτη μάζωξη του αθηναϊκού λαού τέλη Μάη, μέχρι τις Λαϊκές Συνελεύσεις, το ξέπλυμα της πλατείας από τα χημικά με μια ανθρώπινη αλυσίδα από μπουκαλάκια με νερό του σιντριβανιού και τις φοβερές συναυλίες. Μαγικές εικόνες που σήμερα, μετά από μια πενταετία βουβής σιωπής και γενικευμένης απόγνωσης, σε συνεπαίρνουν, αναπολώντας αυτή την πρώτη πράξη αντιπαράθεσης με το κράτος, που στη συνέχεια αποκοιμήθηκε…
