Της Κατερίνας Σκιά*
Στην Ισπανία υπολογίζεται ότι μέχρι την περυσινή χρονιά 450.000 οικογένειες έχασαν τα σπίτια τους. Στη χώρα μας προβλέπεται ότι και με τα τελευταία μέτρα φορολόγησης, ένα στα πέντε νοικοκυριά θα αντιμετωπίζει πρόβλημα πρώτης κατοικίας, άρα και στέγης.
Το άρθρο αυτό δεν επιχειρεί να τεκμηριώσει την αδικία της μνημονιακής φορολογικής πολιτικής – τελευταίως και με τον ΕΝΦΙΑ. Ο ΕΝΦΙΑ έρχεται και σαρώνει τα τελευταία περιουσιακά αποθέματα του κάθε μικρού και μεσαίου ελληνικού σπιτιού κι αυτό σαφώς το αισθανθήκαμε στο αγχωμένο μικρό μας καλοκαίρι, το επιβεβαιώσαμε στην έλευση του Σεπτέμβρη. Κάπως έτσι, ενώ η νέα σεζόν δεν εγγυάται εργασία, μας βρίσκει και καταχρεωμένους.
Αναρωτιέμαι αν, ως Αριστερά, θα υπερασπιστούμε -και πώς- τη μικρομεσαία ιδιοκτησία και πώς θα σπάσουμε το φόβο του συνταξιούχου, της άνεργης, του συμφοιτητή που ‘χε κοινές φιλοδοξίες με σένα ή του γονιού που κοιμίζει στο παιδικό δωμάτιο τα εικοσάχρονα βλαστάρια του. Παράλληλα, ενώ δεν είναι λίγος ο καιρός της μόδας των τηλε-εκπομπών που αν ήσουν τυχερός σου ανακαίνιζαν το πατρικό, είναι να ρωτάς αν υπάρχει κάτι περισσότερο να κληροδοτηθεί στις γενιές της επισφάλειας, από την απειλή της έξωσης.
Η κατοικία, τουλάχιστον στο ελληνικό τοπίο, είτε στην περίοδο του «μ’ αίμα χτισμένο κάθε πέτρα και καημός» είτε στο διαμερισματάκι της αντιπαροχής, υπήρξε το όνειρο και η εγγύηση «ότι κάτι κατάφερε» του Έλληνα εργαζόμενου. Ν’ αφήσω κάτι στα παιδιά μου, το ’λέγαν οι παλιότεροι, να ’χω ένα κεραμίδι πάνω απ’ το κεφάλι μου, οι πιο νέοι. Έτσι ή αλλιώς, για τον κόσμο της ελληνικής εργασίας δεν υπήρξαν και ποτέ οι εγγυήσεις ασφάλειας που μπορεί και να υπερέβαιναν την αγωνία του μεροκάματου, της απόλυσης ή της δύσκολης στιγμής. Ανεξάρτητα από την επιλογή του leasing ή του στεγαστικού, κέντρο και περιφέρεια συγκρότησε φαντασιακό και ταυτότητα γύρω από τα περιουσιακά στοιχεία, που έγιναν εχέγγυα και αντικατοπτρισμοί μιας πιο βολικής ζωής. Κάπου εδώ, το σπίτι ή το μαγαζί-γραφείο κάλυψε την ανάγκη-αίσθηση ότι κάπου ανήκεις και το χωραφάκι-κληρονομιά που είχες στο χωριό, σου θύμιζε την προέλευσή σου.
Στην κεκτημένης ταχύτητας περίοδο, όμως, κι ανεξάρτητα αν τσιμπήσαμε σε μικροαστικές αφηγήσεις, επανατίθεται το θέμα της αξιοπρέπειας όσο και της υπεράσπισης περιεχομένου και συμβολισμών για την εργασία και την κατοίκηση. Κι αν στην πόλη, καθημερινά, εγγράφονται εικόνες αστέγων, άδειων βιτρινών και εισόδων με ταμπελάκια «Πωλείται», θα μπορούσε να δείχνει κάπως αφελώς ρομαντική η σημειολογία της γειτονιάς, της κυριακάτικης βόλτας και του παρεΐστικου συλλογικού μεσημεριανού. Όμως η εξοικείωση με το πρώτο, νωθρά μας αφήνει να ξεχάσουμε το δεύτερο. Καθώς η Ιστορία πατά στο υπόβαθρο του ατομικού δρόμου, και κερδισμένος παραμένει ο τραπεζίτης, τι εικονογραφεί τον παρόντα χρόνο και τι συντηρείται σαν ενεργητικό αιτούμενο για το μέλλον από την πρόσφατη συλλογική μνήμη; Αυτό που βίαια συντελείται δεν έχει μόνο υλικά κόστη. Και η περίοδος που μοιράζει ενοχοποιητικά διλλήματα, πατά στη συρρίκνωση του συλλογικού και τζογάρει σε μια ισοπεδωτική καθημερινότητα.
Η επίθεση με τον ΕΝΦΙΑ έχει ένα παράδοξο συμβολισμό, ακριβώς επειδή άδικα επιβάλλεται, απορρυθμίζει και διεκδικεί μια νέα γεωγραφία. Στη σφαίρα του κοινωνικού, οι τοπο-χρονικές αλλαγές που βιώνουμε, επιχειρούν νέους τρόπους, γρήγορους ρυθμούς και σαφέστατα αφήνουν στην υπέρ του πλούτου αναδιανομή το ρόλο του πρωταγωνιστή. Ζητούμενο πρώτο, ακριβώς επειδή χτυπιέται ο πυρήνας της ασφάλειας, τι θα αφηγηθούμε ως χώρος που υπερασπίζεται μια κοινωνία δικαιοσύνης και αλληλεγγύης. Ζητούμενο δεύτερο, αν στο πεδίο της μνήμης ή της σύγχρονης καταγραφής θα παραδώσουμε ματαιωτικό πρόσημο.
Καθώς η θεμελίωση του φόβου δεν εγγυάται την αντίσταση, αντίβαρα οφείλουν να αναζητηθούν σε πεδία και μορφές ποιοτικά κοινωνικής καθημερινότητας. Όπως η εμπειρία του Συντάγματος μαζικά έβγαλε τον κόσμο από τα σπίτια του, έφερε την επικοινωνία και την πολιτική στην πλατεία, έβαλε και μια μεγάλη ρωγμή στην απομόνωση. Αυτό αποτελεί και απόθεμα αλλά και δείγμα ανάγκης και δυνατότητας. Αιτούμενο για το τώρα, εκτός από το να «μην τους αφήσουμε να πάρουν το βιος μας» είναι, κατά τη γνώμη μου, η διεκδίκηση του επανελέγχου της ζωής μας αλλά και η περιγραφή ενός ανθρώπινου βιοτικού επιπέδου.
* Η Κατερίνα Σκιά είναι αρχιτέκτων μηχανικός
