Βιβλία σαν το «Κλειστόν λόγω πένθους» της Κατερίνας Σταματελάτου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ραδάμανθυς, δεν είναι απλά αναγνώσματα.
Η προσωπική μαρτυρία σε συνδυασμό με άλλες παράλληλες ιστορίες που μιλούν για την απώλεια και μάλιστα παιδιών, το καθιστούν ένα βιβλίο «δύσκολο» πλην απαραίτητο. Μιλάει κατευθείαν στη καρδιά για το κάθε πένθος που έχει βιώσει ο καθένας μας…
Όπως γράφει στον πρόλογό της η Κρυσταλία Πατούλη, σύμβουλος ψυχικής υγείας-δημοσιογράφος και δημιουργός του σεμιναρίου «Αφήγηση ζωής» απ’ όπου έχουν προκύψει πολλά και σημαντικά αφηγήματα:
«…Η συγγραφέας τολμά να μπει στα παπούτσια όσων έχασαν την ελπίδα τους, να μοιραστεί τον θρήνο τους, όσο και τη ζωτική τους ανάγκη να μεταμορφώσουν την απώλειά τους, σε κάτι που θα τους επιτρέπει να ζήσουν ολόκληροι και όχι μισοί, ενεργοποιώντας, όπως λέει τους στρατιώτες της μνήμης. Είναι άραγε δυνατόν;
«Ναι, είναι», σαν να ακούμε μέσα από τις σελίδες του.
Όταν πενθήσουμε, όταν αποχαιρετίσουμε, όταν μοιραστούμε, όταν αποδεχθούμε τις απώλειες, κι όταν ψάξουμε για ανθρώπους όπως ο Διογένης με το φανάρι του. Όταν βρούμε ανθρώπους σαν τη Κατερίνα, να μη φοβούνται ό,τι λείπει στους ίδιους και στους άλλους, ό,τι μας λείπει…»
Ομολογώ πως και η συζήτησή μας, αναγκαστικά τηλεφωνική –η Κατερίνα ζει στη Σητεία– πριν προχωρήσουμε στη συνέντευξη ήταν και για μένα κάτι ξεχωριστό…
«Τρέμω στην ιδέα ότι μπορεί να ξεχάσω κάτι από τις στιγμές με το παιδί μου. Τρέμω μην ξεχάσω τα μάτια του και την μυρωδιά του»
Πώς προέκυψε το βιβλίο αυτό; Καταλαβαίνω πως δεν είναι μια απλή συγγραφική απόπειρα αλλά κάτι εντελώς διαφορετικό.
Το 2017 ο μικρότερος μου γιος, ο Κωνσταντίνος Εφραίμ πέταξε μέσα από την αγκαλιά μου. Αν και μωρό, πάλεψε με απίστευτη δύναμη τον καρκίνο για έξι μήνες. Τόσο άντεξε. Ο πόνος της απώλειας του με έκανε να νιώθω ακρωτηριασμένη και κάποιες στιγμές ένιωθα σαν να μην πατώ στον κόσμο τούτο, σαν να έχω φύγει και εγώ μαζί του. Δεν είχα κανένα εφόδιο, καμία στρατηγική επιβίωσης, ούτε κανέναν μπούσουλα πώς να συνεχίσω να ζω. Και η ανάσα που έπαιρνα, ο αέρας που εισέπνεα με δυσκόλευε. Δεν θυμάμαι πόσο καιρό έμεινα παγωμένη στον χρόνο, όταν μία κουβέντα του Γιάννη μου, του πρώτου μου γιού με επανέφερε. Άρχισα να συναρμολογώ τον εαυτό μου μέρα με την μέρα, ανάσα την ανάσα και να ψάχνω τρόπους να εκφράσω τον άφατο πόνο που κυλούσε μέσα στις φλέβες μου. Το 2018 η Ειρήνη, μία φίλη, μου πρότεινε να συμμετέχω στο σεμινάριο δημιουργικής γραφής «Αφήγηση Ζωής» της Κρυσταλίας Πατούλη και αρπάχτηκα από ‘κει. Το βιβλίο αυτό γράφτηκε γιατί προσπαθούσα να βρω τρόπους να εκφράσω με λέξεις το τραύμα μου.
Το βιβλίο σας είναι η κατάθεση μιας προσωπικής μαρτυρίας αλλά παράλληλα υπάρχουν κι ιστορίες άλλων ανθρώπων. Κοινό θέμα η απώλεια. Γιατί επιλέξατε αυτή τη μορφή;
Γιατί ήξερα και ξέρω πως δεν είμαι η μόνη που πονάει. Είναι σαν να υπάρχει μία δεξαμενή πόνου εκεί έξω. Όπως κολυμπάω κι εγώ μέσα της κολυμπάνε και εκατομμύρια άλλοι άνθρωποι, προσπαθούν από κάπου να κρατηθούν, αγωνίζονται να μείνουν στην επιφάνεια. Στο βιβλίο μου προσπαθώ να μπω στην θέση του άλλου, να γίνω η φωνή του, να τιμήσω την μνήμη του, αποτυπώνοντας την για πάντα στο χαρτί. Το γράψιμο λειτούργησε θεραπευτικά γιατί με βοήθησε να βρω τον δικό μου τρόπο να μιλήσω για το πένθος, να πω ιστορίες για να επιβιώσω, να νιώσω λιγότερο μόνη βοηθώντας κι άλλους ανθρώπους.
Γράφετε πως «τίποτε δε σβήνει από τη μνήμη». Σε ποιον βαθμό αυτό είναι επώδυνο και σε ποιόν λυτρωτικό;
Τρέμω στην ιδέα ότι μπορεί να ξεχάσω κάτι από τις στιγμές με το παιδί μου. Τρέμω μην ξεχάσω τα μάτια του και την μυρωδιά του. Γραπώνομαι από τις μνήμες μου και τις μνήμες των άλλων όπως τον έζησαν και τον θυμούνται. Όσο μένει ζωντανός μέσα μου δεν πεθαίνει. Όσο μιλάω για αυτόν μένει αθάνατος, όπως αθάνατη μένει και η αγάπη μας.
Στον πρόλογό της η γράφει για απενεχοποίηση του πένθους. Τι σηματοδοτεί αυτό;
Το πένθος δεν έχει νόμους μήτε κανόνες. Η διαδρομή είναι μοναδική και μοναχική και ο καθένας μας το διαχειρίζεται διαφορετικά. Αυτό που όμως έχει σημασία είναι να εκφραστεί, να μοιραστεί να υπάρξει σύνδεση, να μην μείνει ατομικός ο πόνος. Να μην φοβόμαστε να κλάψουμε και να θρηνήσουμε, να μην αποφεύγουμε να μιλήσουμε επειδή μπορεί να προκαλέσουμε αμηχανία στους άλλους. Γνωρίζω πολλούς ανθρώπους που πενθούν σιωπηλά, εγκλωβισμένοι στις σκέψεις τους φοβούμενοι ότι θα στιγματιστούν αν μιλήσουν ανοιχτά. Μόνο αν εκπαιδευτούμε ως άτομα και ως κοινωνία στην πλήρη έκφραση της απώλειας, όποια κι αν είναι αυτή, μικρή ή μεγάλη μόνο τότε θα εξελιχθούμε, θα μεταμορφώσουμε την οδύνη και το χάος μέσα μας και θα ζήσουμε μία ζωή με περισσότερη ουσία και ενσυναίσθηση.
Ξέρω πως δραστηριοποιείστε στο ζήτημα της δωρεάς μυελού των οστών. Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για το θέμα αυτό;
Άλλο ένα πράγμα που με βοήθησε να βρω νόημα, πέρα από την γραφή ήταν η δραστηριοποίηση μου στο ζήτημα της δωρεάς μυελού των οστών. Το 2018 έγινα εθελόντρια δράσης του συλλόγου Όραμα Ελπίδας και με μία ομάδα γυναικών, όλες μαζί ενημερώνουμε και εγγράφουμε νέους δότες σε εκδηλώσεις που πραγματοποιούμε όλο τον χρόνο στην πόλη μας Σητεία και τις γύρω περιοχές. Επίσης έχω δημιουργήσει μία ομάδα στο Facebook (Εθελοντές Δότες Μυελού Των Οστών Σητείας) όπου καθημερινά επισημαίνω τη σπουδαιότητα του να γίνει κάποιος εθελοντής δότης μυελού των οστών, να χαρίσει ελπίδα και ζωή σε έναν άνθρωπο που τον έχει ανάγκη προσφέροντας πλέον λίγο από το αίμα του.
