Το βιβλίο της Κατερίνας Μητροπούλου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δερέ, αν και μυθιστόρημα, έχει τη μορφή ενός ντοκουμέντου που αφορά στη ζωή μιας οικογένειας κτηνοτρόφων αρχής γενομένης από τη δεκαετία του ’80.
«Με την ψυχή καθαρή από τα βάσανα» ο τίτλος και πραγματικά, σελίδα τη σελίδα με μοναδική δύναμη μας κάνει να ζήσουμε κι εμείς τη σκληρή καθημερινότητα μιας ζωής που δεν έχει διακοπές και αργίες.
Σταματούσα συχνά την ανάγνωση και οι εικόνες έρχονταν στο μυαλό μου. Εικόνες που είχα ζήσει ως επισκέπτης στο δικό μου χωριό, αλλά και ως γιος κτηνιάτρου που ασχολιόταν με τα παραγωγικά ζώα.
Μυρωδιές, αναμνήσεις σε μια ολοζώντανη περιγραφή που σε βοηθά να κατανοήσεις και τις πολιτικές συμπεριφορές αγροτών και κτηνοτρόφων αλλά και γιατί η «Αλλαγή» του 1981 υπήρξε για πολλούς κομβική…
Ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί πολύ και κινείται πολύ έξω από την «πεπατημένη».
«Το μήνυμά που θέλω να περάσω μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου είναι να δουν όλοι και κυρίως οι άνθρωποι των μεγαλουπόλεων πως πίσω από τα προϊόντα που αγοράζουν στα σούπερ μάρκετ και καταλήγουν στο πιάτο τους κρύβεται μεγάλος κόπος των ανθρώπων που δουλεύουν στη γη και στα ζώα αλλά και των εργατών που δουλεύουν στα χωράφια και στους στάβλους για το μεροκάματο…»
Ποια ήταν η αφορμή για να γράψετε αυτό το μυθιστόρημα και να ακολουθήσετε τη συγκεκριμένη μορφή αφήγησης;
Από μικρό παιδί μου άρεσε πολύ να διαβάζω βιβλία, συνήθεια που τη συνέχισα και μεγαλώνοντας. Πριν αγοράσω ένα βιβλίο στην ενήλικη ζωή μου, παρακολουθούσα διαδικτυακά παρουσιάσεις βιβλίων – μιας και στην επαρχία δεν πραγματοποιούνται συχνά. Μια νύχτα παρακολουθούσα απ’ την αλυσίδα Πολιτισμού Ιανός την παρουσίαση του Γιάννη Γαβρά για τη νουβέλα του «Σαμποτάζ» από τις εκδόσεις «Εστία» – ήταν στους ομιλητές και ο Βασίλης Βασιλικός. Με άγγιξε ο συγγραφέας γιατί μιλούσε για τη μνήμη των ανθρώπων που κουβαλάμε μέσα μας, και η Κρυσταλία Πατούλη που με τόση συγκίνηση μίλησε γι’ αυτήν την έκδοση, καθώς δημιουργήθηκε μέσα στο πλαίσιο του Σεμιναρίου «Αφήγηση Ζωής».
Εκείνη τη στιγμή γεννήθηκε μέσα μου η επιθυμία να γράψω κι εγώ. «Αύριο θα στείλω μήνυμα σε αυτήν τη γυναίκα», είπα από μέσα μου για να παρακολουθήσω το σεμινάριό της. Και το έκανα. Με στόχο την έκφραση, την επικοινωνία, την γνωριμία και την απελευθέρωση του συγγραφικού/δημιουργικού μου εαυτού, και στη συνέχεια την εμβάθυνση («Γράφουμε για να μάθουμε» λέει η ίδια, ή «Η αλήθεια είναι από μόνη της λογοτεχνία»), προέκυψε αυτό το συγγραφικό ταξίδι μου πίσω στο χρόνο. Ειδικά απ’ τη στιγμή που έκανα και γενεόγραμμα, άρχισαν να προκύπτουν ασταμάτητα κείμενα που σιγά σιγά ενώθηκαν και έγιναν βιβλίο.
Περιγράφετε με εξαιρετική ακρίβεια τη ζωή σε μια κτηνοτροφική μονάδα. Πού τελειώνει η μυθοπλασία κι αρχίζει το προσωπικό βίωμα;
Έμαθα και ότι καλό είναι να γράφουμε αυτό που ξέρουμε καλύτερα, είτε από δική μας εμπειρία, είτε από ιστορίες άλλων, συνθέτοντας, στην πορεία, την πραγματικότητα με την επινόηση. Όμως, οι ιστορίες με τα ζώα σε αυτό το βιβλίο είναι 100% ρεαλιστικές. Η ζωή σε μια κτηνοτροφική μονάδα δεν μπορεί να είναι μύθος αλλά πραγματικότητα. Στις δεκαετίες ‘80-‘90, όλη η οικογένεια, γονείς και παιδιά ξυπνούσαμε «αχάραγο» όπως έλεγαν οι δικοί μου και επιστρέφαμε στο σπίτι πολύ μετά απ’ το πέσιμο του ηλίου.
Όλο το χρόνο υπάρχουν εργασίες όπως το τάισμα των ζώων στο στάβλο, η καθαριότητα, το άρμεγμα, η βοσκή στα λιβάδια, που γίνονται σε καθημερινή βάση και απαιτούν μόχθο. Τα καλοκαίρια είναι οι πιο πολλές γέννες των μικρών, το πήξιμο του γάλακτος σε τυρί, μαζί και η καλλιέργεια της γης με σπαρτά, καλαμπόκι, βρώμη, και κριθάρι για να αποθηκεύεται καρπός για το χειμώνα στις αποθήκες του στάβλου, αλλά και το μπάλιασμα του τριφυλλιού και η αποθήκευσή του για να έχουν σανό όλη τη χρονιά. Στις αρχές του φθινοπώρου έχουμε το θέρο των σπαρτών, το τσουβάλιασμα του καρπού και το κουβάλημά του στις αποθήκες. Προς το τέλος του φθινοπώρου πυκνώνει πιο πολύ το άρμεγμα ως την άνοιξη αφού σφάζουμε τα μικρά των προβάτων τέσσερις μήνες μετά τη γέννησή τους. Την άνοιξη προστίθεται και η κουρά των ζώων, άλλη μια επίμοχθη εργασία. Τα ζώα σε θέλουν συνέχεια δίπλα τους έλεγε ο πατέρας μου, η δουλειά μας είναι φυλακή, δεν μπορούμε να πάμε πουθενά. Τα παιδιά, από νωρίς, μετά τα έξι μας χρόνια συμμετείχαμε σε όλες αυτές τις εργασίες, ακόμα και στις γέννες και στις σφαγές. Πρέπει να βοηθήσετε σε όλες τις δουλείες για να τις προλάβουμε άκουγα πάντα. Η δουλειά μέσα στην κτηνοτροφική μονάδα είναι σκληρή και κοπιαστική. Χειμώνα καλοκαίρι είσαι ιδρωμένος και ξεφυσάς απ’ τον κάματο. Θες να φροντίσεις τα ζώα σου να μην πεινάσουν, να μη διψάσουν, να είναι καθαρά, να μην κρυώσουν το χειμώνα και ας κρυώνεις εσύ, να δροσιστούν το καλοκαίρι και ας καίγεσαι εσύ απ’ τη ζέστη, να μην αρρωστήσουν, και αν αρρωστήσουν χρειάζεται να τα κουράρεις. Και με μόχθο όλο το χρόνο, γιατί το ζώο σου δίνει όλο το χρόνο έλεγε ο πατέρας μου, παίρνεις το γάλα τους, το κρέας τους, το μαλλί τους και γεμίζεις αγαθά το τραπέζι των άλλων και τα χαίρονται. Γιατί εμείς οι κτηνοτρόφοι έλεγε η μητέρα μου, τρώμε στο πόδι, για εμάς δεν υπάρχει τραπέζι, Κυριακή, γιορτές.
Σπανίως διαβάζουμε μυθιστορήματα όπου πρωταγωνιστεί ο κόσμος των αγροτών και των κτηνοτρόφων κι ας είναι μεγάλο κομμάτι της Ελλάδας. Πώς το εξηγείτε;
Είναι κρίμα γιατί ο κόσμος των αγροτών και των κτηνοτρόφων είναι το βασικότερο κομμάτι της χώρας μας θα έλεγα. Ο Πρωτογενής μας Τομέας που είναι ο πιο ασφαλής γιατί ότι και να γίνει –το είδαμε και με τον Covid 19– οι άνθρωποι που δουλεύουν στη γη και στα ζώα δεν σταματούν ποτέ. Πράγματι δεν βλέπουμε μυθιστορήματα όπου πρωταγωνιστεί ο κόσμος των αγροτών και των κτηνοτρόφων και εύχομαι αυτό το μυθιστόρημα να γίνει η αρχή να ακολουθήσουν και άλλα γιατί οι ιστορίες των ανθρώπων της υπαίθρου είναι γνήσιες, λαϊκές και αυθεντικές. Τώρα γιατί δεν γράφονται. Νομίζω πως φταίμε οι άνθρωποι της υπαίθρου που δεν έχουμε φροντίσει για αυτό. Οι αγροκτηνοτρόφοι απ’ την πολλή δουλειά πολλές φορές δεν έχουν το χρόνο να καθίσουν και να γράψουν για τα βιώματα και τις εμπειρίες τους απ’ τη γη και τα ζώα. Κάποιοι όμως δυστυχώς, ακόμα και σήμερα, λόγω του κοινωνικού ρατσισμού, ντρέπονται να παραδεχτούν ότι δουλεύουν ή ότι είχαν δουλέψει στη γη και στα ζώα. Δεν έχουν καταλάβει και χειρότερα δεν έχουν εκτιμήσει την αξία που έχει η γη μας, η μάνα γη που τους θρέφει και μας θρέφει όλους. Δόξα τω Θεώ οι γονείς μου μου πέρασαν αυτή την περηφάνεια για την καταγωγή μας, τα ζώα και τη γη μας και παρόλο που σπούδασα, πάντα είχα στο μυαλό μου να γίνω φωνή των αγροτών και των κτηνοτρόφων προγόνων μου, των αγροτών και κτηνοτρόφων όλης της ελληνικής υπαίθρου. Και να έγινε αυτό το βιβλίο και τους δίνει φωνή. Γιατί το μήνυμά που θέλω να περάσω μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου είναι να δουν όλοι και κυρίως οι άνθρωποι των μεγαλουπόλεων πως πίσω από τα προϊόντα που αγοράζουν στα σούπερ μάρκετ και καταλήγουν στο πιάτο τους κρύβεται μεγάλος κόπος των ανθρώπων που δουλεύουν στη γη και στα ζώα αλλά και των εργατών που δουλεύουν στα χωράφια και στους στάβλους για το μεροκάματο.
Είναι μια Ελλάδα που χάνεται. Τι κρατάτε και τι θέλετε να αφήσετε πίσω σας;
Αυτό που κρατάω είναι η ύπαιθρός μας, η γη, τα ζώα και η φύση όλη. Γιατί η φύση είναι σοφή, έχει αισθητική τελειότητα και μας χαρίζει την αρμονία και το μέτρο στη ζωή μας. Θέλω να αφήσω πίσω, να αφήσουν γενικά οι άνθρωποι και πιο πολύ αυτοί που μας εξουσιάζουν την αδιαφορία για την ύπαιθρο και τους ανθρώπους που μοχθούν σε αυτήν. Γιατί Ελλάδα δεν είναι μόνο η Αθήνα όπως ήταν και ο τίτλος παλιά, στα παιδικά μου χρόνια μιας εκπομπής στην κρατική τηλεόραση. Ελλάδα είναι και η επαρχία και οι άνθρωποί της. Θέλω μέσα από αυτό το βιβλίο να ακούσουν τον αγρότη και τον κτηνοτρόφο, να μην επιτρέπουν άλλο να υποχωρεί συνέχεια αυτός, να καταλάβουν την αξία τους, να τους έχουν Πρωταγωνιστές της χώρας γιατί ο Πρωτογενής τομέας είναι ο Πρωταγωνιστής.
Εσείς επιστρέψατε στον γενέθλιο τόπο. Έχετε μετανιώσει καθόλου για την επιλογή σας;
Ήταν στόχος μετά τις σπουδές μου να επιστρέψω, να εργαστώ και να κάνω οικογένεια. Να μη μαραζώσει, όπως δυστυχώς συμβαίνει σήμερα με τη φυγή των νέων. Δεν μετάνιωσα στιγμή για την επιλογή μου. Εξάλλου ξέρω πως ότι και να γίνει, ότι και να μου συμβεί, θα επιστρέψω και θα εργαστώ στη γη και στα ζώα, στον ασφαλή μου τόπο, που δεν σε ξεχνά ότι και να γίνει, που θα σε αγκαλιάσει, θα σε γαληνέψει και θα σου δώσει τους καρπούς της.
