«Και μετά δεν έμεινε κανένας…»

Αρχεία και αρχειονόμοι σε κίνδυνο αφανισμού

Η κρίση έχει σοβαρότατες επιπτώσεις και στα αρχεία, τα οποία, μεταξύ των άλλων, συνιστούν βασικά εργαλεία έρευνας και κατανόησης της ιστορίας. Οι κίνδυνοι που διατρέχουν τα αρχεία κατά την περίοδο της κρίσης και η ανάγκη προστασίας τους περιγράφονται εξαιρετικά στο κείμενο διαμαρτυρίας των Ιταλών αρχειονόμων, αποσπάσματα από το οποίο παραθέτουμε στη συνέχεια. Τα ζητήματα που αναδεικνύουν αφορούν άμεσα και την αρχειακή πραγματικότητα στην Ελλάδα.
Η Εθνική Ιταλική Αρχειακή Εταιρεία (ΑΝΑΙ) σε συνεργασία με την Ιταλική Εταιρεία των Ιστορικών του Μεσαίωνα (SISMED), την Ιταλική Εταιρεία της Μοντέρνας Ιστορίας (SISEM) και την Ιταλική Εταιρεία για τη Μελέτη της Σύγχρονης Ιστορίας (SISSCO) διοργάνωσε από 12 έως 15 Οκτωβρίου την εκδήλωση «…και μετά δεν έμεινε κανένας. Αρχεία και αρχειονόμοι στην ιταλική κρίση». Η πρωτοβουλία αυτή περιελάμβανε εκδηλώσεις σε διάφορες πόλεις της Ιταλίας και επιδίωξε να στρέψει την προσοχή πολιτών και φορέων στη σοβαρότητα των κινδύνων που διατρέχει η διαχείριση της εθνικής αρχειακής περιουσίας και στις συνθήκες που αντιμετωπίζουν σήμερα οι αρχειονόμοι που υπηρετούν σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς.
«Χωρίς τα αρχεία χάνουμε την κληρονομιά των τεκμηρίων που συνιστούν την ιστορία μας και την συλλογική μας ταυτότητα. Χάνουμε την δυνατότητα να διδαχτούμε από το παρελθόν για να σχεδιάσουμε το παρόν και το μέλλον. Αλλά κυρίως βάζουμε σε κίνδυνο τη δυνατότητα να κάνουμε χρήση των δικαιωμάτων μας ως πολίτες στην καθημερινότητά μας: στη σχέση μας με την δημόσια διοίκηση, στην τράπεζα ως πελάτες, στον γιατρό ως ασθενείς, στην αγορά αγαθών ή υπηρεσιών ως καταναλωτές, στη δουλειά μας.
Τα αρχεία είναι περιουσία όλων: αποτυπώνουν δραστηριότητες που βρίσκονται σε εξέλιξη, προστατεύουν δικαιώματα, μεταδίδουν τη μνήμη. Σκοπός των αρχείων και της δουλειάς των αρχειονόμων μέσα σε κάθε είδους οργανισμό είναι ακριβώς να αποτρέψουν τον κίνδυνο να χαθεί αυτός ο πλούτος.
Τα αρχεία υπάρχουν παντού και αντιπροσωπεύουν μία πολλαπλότητα δημόσιων ή ιδιωτικών χώρων: δημόσια διοίκηση, τοπικοί φορείς, νοσοκομεία, σχολεία, στρατιωτικοί θεσμοί, δικαστήρια, επιχειρήσεις, οικογένειες και ο κατάλογος θα μπορούσε να συνεχίζεται για πολύ.
Χωρίς τα δικαστικά αρχεία δεν μπορούν να προχωρήσουν οι υποθέσεις, να ξανανοίξουν οι φάκελοι όταν προστίθενται νέα στοιχεία. Χωρίς τα αρχεία δεν θα μπορούσαν να ξεκινήσουν μεγάλες εργατικές αγωγές, όπως οι υποθέσεις αποζημίωσης για τα θύματα του αμιαντοτσιμέντου. Χωρίς τα δεδομένα μελετών και αναλύσεων που φυλάσσονται στα επιστημονικά αρχεία, η έρευνα δεν μπορεί να προχωρήσει και να εξελιχθεί, δεν μπορούν να γίνουν θεμελιώδεις ανακαλύψεις. Οι γιατροί δεν μπορούν να μελετήσουν τις αρρώστιες, να βρουν και να δοκιμάσουν νέες θεραπείες και χωρίς τα ιατρικά αρχεία δεν μπορούμε να έχουμε την ατομική κλινική ιστορία που θα εφοδιάσει τους γιατρούς με τα απαραίτητα έγγραφα για την θεραπεία μας.
Χωρίς τα έγγραφα που περιέχουν τα δεδομένα για τις συνθήκες του καιρού σε διάφορες περιόδους δεν μπορούμε να παρακολουθήσουμε τις κλιματικές αλλαγές. Χωρίς την παλαιότερη χαρτογραφία και τα έγγραφα που περιγράφουν την εξέλιξη της τοπιογραφίας, δεν μπορούμε να μελετήσουμε το περιβάλλον για να προβλέψουμε πλημμύρες και κατολισθήσεις, ή να προγραμματίσουμε τις επεμβάσεις στην περιοχή, για παράδειγμα να εκτιμήσουμε τον σεισμικό κίνδυνο. […] Χωρίς τα αρχεία είναι αδύνατο να μάθουμε για την κατάχρηση εξουσίας και τη βία που έχει ασκηθεί από τις πολιτικές δικτατορίες, να ανασυνθέσουμε την πολιτική των κυβερνήσεων στην πορεία της ιστορίας, δεν θα μπορούν να φωτιστούν καταστάσεις όπως η τρομοκρατία, οι δολοφονίες, η μαφία.
Η Εθνική Ιταλική Αρχειακή Εταιρεία (ΑΝΑΙ) μαζί με την Ιταλική Εταιρεία των Ιστορικών του Μεσαίωνα (SISMED), την Ιταλική Εταιρεία της Μοντέρνας Ιστορίας (SISEM) και την Ιταλική Εταιρεία για τη Μελέτη της Σύγχρονης Ιστορίας (SISSCO) σε συνεργασία με Δημοτικά ιστορικά αρχεία, Κρατικά Αρχεία, Αρχειακές εφορείες και αρχειακούς φορείς, δημόσιους και ιδιωτικούς, ζητά από τον Υπουργό Πολιτισμού:
1) Να εμποδίσει τα Κρατικά Αρχεία, που διαφυλάσσουν στο διηνεκές μία ιστορική κληρονομιά μοναδική στο κόσμο και τις Αρχειακές Εφορείες, που εποπτεύουν δημόσια και ιδιωτικά αρχεία ιστορικού ενδιαφέροντος, να συνθλιβούν από το βάρος της πίεσης που έχουν προκαλέσει οι περικοπές πόρων, οι οποίες τα τελευταία δέκα χρόνια έχουν φτάσει σε ποσοστά υψηλότερα του 50%. Επιπλέον να αποτρέψει το σοβαρό ενδεχόμενο να πάει χαμένη η εμπειρία των επιστημόνων που υπηρετούν στα Κρατικά Αρχεία και στις Αρχειακές εφορείες, εξαιτίας της έλλειψης αντικατάστασης από επόμενες γενιές αρχειονόμων.
2) Να εξασφαλίσει την παρουσία της επαγγελματικής ιδιότητας του αρχειονόμου –με διάφορες μορφές σύμφωνα με τον τύπο του αρχείου, είτε προσλαμβάνοντας προσωπικό, είτε αναθέτοντας έργα σε αρχειονόμους ελεύθερους επαγγελματίες κατόχους των απαιτούμενων τίτλων και εμπειρίας –σε όλες τις δομές (δημόσιες και ιδιωτικές), στις οποίες τα αρχεία πρέπει να έχουν συστηματική διαχείριση, εποπτεία και αξιοποίηση.
3) Να επενδύσει σε αρχειακές υποδομές και με τη συνεργασία μεταξύ Κράτους, Περιφερειών και τοπικών φορέων, όπως μαρτυρεί η εμπειρία των πρώτων «πόλων αρχειακής διατήρησης» που επιτρέπουν την βελτίωση της διαχείρισης και εξασφαλίζουν σημαντικές μειώσεις κόστους.
4) Να οικοδομήσει μία σταθερή σχέση ανάμεσα στον κόσμο των αρχείων και το σχολείο, για την οποία υπάρχουν ήδη πολλά και διαφορετικά επιτυχημένα μοντέλα. […]
Αν διευθύνουμε συνειδητά αυτά τα σενάρια, είναι η έννοια του αρχείου και της δουλειάς του αρχειονόμου που θα αποκτήσει σημασία, όχι μόνο (και όχι τόσο) στη διάσταση της διατήρησης «του όλου», αλλά στο πλαίσιο του λειτουργικού μας καθήκοντος να συμβάλουμε στην επιλογή της διατήρησης του τι χρειάζεται να κρατήσουμε και τι όχι.»

Σχόλια