του Δημήτρη Μπελαντή
Πριν από έξι μέρες, στις 16 Οκτωβρίου, ένας Γάλλος εκπαιδευτικός, ο Samuel Paty, δολοφονείται με αποκεφαλισμό από έναν 18χρονο νεαρό Μουσουλμάνο από την Τσετσενία, τον Abdoullakh Anzorov, γιατί συζήτησε με τους μαθητές του σατιρικά σκίτσα του περιοδικού Charlie Hebdo σχετικά με τον Μωάμεθ. Τα ίδια σκίτσα που είχαν συσχετισθεί με τη φονική τρομοκρατική επίθεση στα γραφεία του περιοδικού αυτού κατά τις αρχές του 2015. Για αρκετό διάστημα πριν από τη δολοφονία του, ο καθηγητής αυτός έχει παρακολουθηθεί από ακραία ισλαμικά δίκτυα, έχει στοχοποιηθεί και απειληθεί. Παρά το γεγονός ότι ο εκπαιδευτικός αυτός όχι μόνο δεν λοιδώρησε τη μουσουλμανική θρησκεία, αλλά ζήτησε από τους μουσουλμάνους μαθητές του να μην συμμετάσχουν στη συζήτηση αυτή, προκειμένου, ακριβώς, να μην υπάρξει κίνδυνος να προσβληθούν στο θρησκευτικό τους συναίσθημα. Γύρω από το πρόσωπό του αναπτύσσεται ένα είδος «πολέμου των πολιτισμών», αυτή τη φορά με πρωταγωνιστή όχι τη Δύση αλλά το τζιχαντιστικό και φονταμενταλιστικό Ισλάμ.
Η σχέση Γαλλίας και Ισλάμ
Το ζήτημα των τζιχαντιστικών ενόπλων επιθέσεων στη Γαλλία έχει μια μεγάλη προϊστορία. Θυμίζουμε εδώ την πολύνεκρη επίθεση στο Μπατακλάν τον Νοέμβριο του 2015, με 130 νεκρούς και 413 τραυματίες, ενώ έχουν υπάρξει και αρκετές άλλες επιθέσεις, με πιο λίγα θύματα. Επίσης, στη δεκαετία του 1990, την πολύνεκρη βόμβα στο μετρό στο Παρίσι, με υπόβαθρο την Αλγερία και τη γαλλική επέμβαση κατά τον εμφύλιο πόλεμο σε αυτή τη χώρα.
Η σχέση του γαλλικού κράτους με το Ισλάμ γενικά, αλλά και ειδικότερα με το ακραία μαχητικό Ισλάμ, έχει πολλές όψεις. Μια όψη είναι σαφώς η αποικιοκρατική-ιμπεριαλιστική. Και ιστορικά αλλά και στο παρόν, η Γαλλία επεμβαίνει οικονομικά και πολιτικοστρατιωτικά σε μια σειρά από μουσουλμανικές ή εν μέρει μουσουλμανικές χώρες (Συρία, Λιβύη, Μάλι, Μαγκρέμπ κ.λπ.) και επιζητεί εκεί έναν ηγετικό ρόλο. Αυτό γεννά αντιγαλλικό μίσος. Μια άλλη όψη είναι αυτή της μετανάστευσης στη Γαλλία. Η Γαλλία όχι μόνο έχει πολλούς μουσουλμάνους ως πολίτες της, αλλά και δέχεται σημαντικά μεταναστευτικά ρεύματα, ιδίως από χώρες που ήταν πρώην αποικίες της στη Βόρεια Αφρική. Η δεινή κοινωνικά κατάσταση στα γαλλικά προάστια, με επίκεντρο τις αναταραχές του 2005, δείχνει μια μεγάλη δυσκολία, για λόγους και ταξικούς αλλά και πολιτισμικούς, στην αφομοίωση αυτών των ρευμάτων.
Συναφές με το μεταναστευτικό ζήτημα είναι και το ζήτημα της σύγκρουσης ανάμεσα στη Γαλλία ως «λαϊκό» –κοσμικό, μη θρησκευτικό κράτος– και σε όψεις του Ισλάμ. Η Γαλλία ήταν από τα κράτη υποδοχής μεταναστών και προσφύγων, τα οποία, στην αρχή τουλάχιστον, επεδίωξαν την έντονη προσαρμογή των μεταναστών στην «κοσμικότητα» (laicite) του γαλλικού κράτους, με την έννοια της μη δημόσιας χρήσης θρησκευτικών συμβόλων (π.χ. μαντήλα). Στη συνέχεια αυτή η αντίθεση αμβλύνθηκε, αλλά η επιταγή για μη υποχώρηση της «κοσμικότητας» παρέμεινε. Από την πλευρά των μουσουλμάνων μεταναστών, αυτό βιώθηκε συχνά ως μια ωμή επέμβαση στην προσωπική και θρησκευτική τους ελευθερία, ή και ως μια ακόμη διάσταση της υποβάθμισής τους από ένα κράτος με αποικιακή παράδοση. Από τους πιο ακραίους ανάμεσά τους, ως μια διάσταση «πολέμου των πολιτισμών».
Μια προβληματική στάση
Οι παραπάνω σχέσεις έντασης μεταξύ της Γαλλίας και του πιο μαχητικού τμήματος του Ισλάμ έχουν φτάσει σε ένα απροχώρητο σημείο. Ο κίνδυνος αυτή η αίσθηση απειλής ή «περικύκλωσης» να πυροδοτήσει κύματα ρατσιστικών και αντιισλαμικών επιθέσεων, όπως ήδη φάνηκε με το περιστατικό κοντά στον Πύργο του Άιφελ, είναι παραπάνω από υπαρκτός. Αυτό θα ήταν τραγικό σε μια χώρα όπου συνυπάρχουν εκατομμύρια χριστιανοί ή άθεοι με εκατομμύρια μουσουλμάνους.
Από την άλλη πλευρά, όμως, η σχετικά συνεκτική αρνητική αντίδραση του πολιτικού και του διανοητικού κόσμου της Γαλλίας κατά του ακραίου ισλαμισμού, και ιδίως της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας, είναι κατανοητή και προς το παρόν τουλάχιστον όχι υπερβολική. Δεν θα ήταν λογικό στο όνομα της «πολυπολιτισμικότητας» να δίνεται ασυλία σε εγκληματικές πρακτικές που τραυματίζουν τη δημοκρατία και την ελευθερία έκφρασης και διδασκαλίας και δημιουργούν σοβαρό κίνδυνο για έναν «πολιτισμικό» πόλεμο χαμηλής ή και ψηλής έντασης.
Για ένα σημαντικό τμήμα της Αριστεράς, του δικαιωματισμού και του «αντιρατσισμού-αντιφασισμού», δικαιώματα υπάρχουν και προστατεύονται μόνο για όσους ανήκουν στις λεγόμενες «ετερότητες»: αν δεν είσαι μουσουλμάνος, γυναίκα, έγχρωμος, ΛΟΑΤ, κανείς δεν θα ασχοληθεί αν σου κόψουν το κεφάλι επειδή κάνεις ευσυνείδητα τη δουλειά σου ως εκπαιδευτικός και ανοίγεις τα μάτια των παιδιών
Απέναντι σε όλα αυτά, η στάση της Αριστεράς διεθνώς είναι άκρως προβληματική. Όσον αφορά τη Γαλλία, ο Μελανσόν μετείχε εμφατικά στην κοινή πορεία διαμαρτυρίας μετά το συμβάν, ενώ το τροτσκίζον ΝPΑ (Νέο Αντικαπιταλιστικό Κόμμα) έβγαλε μια δημόσια δήλωση καταδίκης βάζοντας, όμως, πολλές επιφυλάξεις για το ζήτημα της ισλαμοφοβίας, που αμβλύνουν το αρχικό μήνυμα. Διεθνώς, όχι μόνο δεν υπήρξε κάποια καμπάνια της Αριστεράς για την ελευθερία της έκφρασης και της συνείδησης έναντι του τζιχαντισμού, αλλά αντίθετα το ζήτημα παρασιωπήθηκε πλήρως από τις αριστερές οργανώσεις.
Ας πάρουμε την (υπαρκτή) Αριστερά στη χώρα μας. Σε ένα σοβαρό ζήτημα που αφορά διεθνώς το καθεστώς των δικαιωμάτων και ελευθεριών, κανένα από τα βασικά αριστερά κόμματα και οργανώσεις στη χώρα μας δεν έβγαλε μια δημόσια ανακοίνωση ή δεν πήρε θέση για το ζήτημα. Εκτός αν δεν το έχουμε αντιληφθεί. Το ΚΚΕ και ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έλαβαν δημόσια θέση. Ούτε η ΑΝΤΑΡΣΥΑ ή η ΛΑΕ, ή κάποιο από τα σχήματα που κατέβηκαν στις βουλευτικές του 2019. Πολλώ δε μάλλον, οι αναρχικές ή αυτόνομες συλλογικότητες. Ψάχνοντας τα σάιτ των οργανώσεων αυτών, δεν βρίσκεις καμία ανακοίνωση σχετικά (εκτός του σάιτ elaliberta όπου υπάρχει η ανακοίνωση του γαλλικού NPA). Σαν το θέμα να μην υπάρχει.
Ανοχή στη μισαλλοδοξία;
Αλλά, όμως, θα μπορούσε να ψάξει κανείς και πέρα από την Αριστερά και να μην βρει τίποτε απολύτως. Υπάρχουν πάμπολλες οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη χώρα μας (π.χ. η «έγκυρη» Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη, τα διάφορα Human Rights Watch κ.λπ.), υπάρχουν τα διάφορα ιδρύματα γύρω από το Forum for an Open Society (δίκτυο Σόρος), όπως το Solidarity Now, και τόσα άλλα δικαιωματικά, αντιφασιστικά, αντιρατσιστικά, υπέρ των ετεροτήτων, της διαφοράς, των μειοψηφιών κ.λπ. Δεν έχουν πει για το περιστατικό απολύτως τίποτε. Το λογικό συμπέρασμα είναι ότι η ελευθερία έκφρασης και συνείδησης, η επιστημονική και διδακτική ελευθερία, δεν αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα. Μία από τις πρωτεύουσες ελευθερίες που ανέδειξε ο Διαφωτισμός και η Γαλλική Επανάσταση και που είναι η ρίζα της πολιτικής δημοκρατίας, στα 2020 και όσον αφορά την κυρίαρχη Αριστερά και τις οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Δύση δεν αποτελεί προστατευόμενη ελευθερία ή δικαίωμα. Κανείς, εκτός Γαλλίας, δεν κάλεσε σε μια δημόσια μαζική διαδήλωση για την υπεράσπισή του. Ούτε και πρόκειται.
Ο λόγος αυτής της αγνόησης είναι, υποτίθεται, η μη πυροδότηση της ισλαμοφοβίας. Το επιχείρημα αυτό είναι ανυπόστατο. Ακριβώς η δημόσια διαφοροποίηση από τέτοιες πρακτικές είναι αυτή που βάζει όριο και τοίχο στην ισλαμοφοβία. Ενώ η μη διαφοροποίηση ανοίγει το έδαφος στον αντιισλαμικό ρατσισμό και στην Άκρα Δεξιά.
Υπάρχει, όμως, και ένας πολύ βαθύτερος φιλοσοφικός λόγος για όλα αυτά. Για ένα σημαντικό τμήμα της Αριστεράς, του δικαιωματισμού και του «αντιρατσισμού-αντιφασισμού», δικαιώματα υπάρχουν και προστατεύονται μόνο για όσους ανήκουν στις λεγόμενες «ετερότητες»: αν δεν είσαι μουσουλμάνος, γυναίκα, έγχρωμος, ΛΟΑΤ, κανείς δεν θα ασχοληθεί αν σου κόψουν το κεφάλι επειδή κάνεις ευσυνείδητα τη δουλειά σου ως εκπαιδευτικός και ανοίγεις τα μάτια των παιδιών. Κάτι κακό θα έχεις κάνει για να στο κόψουν… Η ελεύθερη έκφραση και η ελευθερία διδασκαλίας έχουν αξία μόνο όσον αφορά τις «ετερότητες». Διαφορετικά είσαι υποκείμενος ακόμη και στον αποκεφαλισμό γιατί συνεχίζεις ως «όργανο» τον αποικιοκρατικό ρόλο της Δύσης. Όσοι διαβάζετε αυτές τις γραμμές, μην γελάσετε για αυτήν την λεκτική υπερβολή. Μετά την επίθεση στο Charlie Hebdo το 2015 και τη δολοφονία των δημοσιογράφων, είχε βγει στην Ελλάδα συγκεκριμένη (πορτοκαλί χρώματος) αφίσα του χώρου των αντίφα, που πάνω-κάτω αυτό έλεγε, ότι όσοι διαμαρτύρονται για τη σφαγή είναι «σταυροφόροι της Δύσης».
Κι έτσι, μέσα από μια μακρά διαδρομή, από τον Βολταίρο ξεκινώντας, η Αριστερά έφτασε σε μια εποχή όπου έγινε υποκείμενο ανοχής στη μισαλλοδοξία και τον θρησκευτικό ολοκληρωτισμό.
