Το Πεντάγωνο συγκροτεί τις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ στη βάση «ενοποιημένων διοικήσεων μάχης». Σήμερα υπάρχουν 11 τέτοιες διοικήσεις, εκ των οποίων 6 «γεωγραφικές» και 5 «θεματικές» (πυρηνικό οπλοστάσιο, ειδικές δυνάμεις, διάστημα, κυβερνοασφάλεια και μεταφορές). Η τελευταία γεωγραφική διοίκηση συγκροτήθηκε μόλις το 2007: πρόκειται για την AFRICOM, που έχει ως «χώρο ευθύνης» ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο, πλην της Αιγύπτου. Ο Μπους δήλωνε τότε ότι «η Αφρική είναι όλο και πιο ζωτικής σημασίας για τα στρατηγικά μας συμφέροντα». Ο αντιναύαρχος Ρ. Μέλερ μιλούσε σαφέστερα: «Σκοπός της AFRICOM είναι να προστατεύει την ελεύθερη ροή φυσικών πόρων από την Αφρική στην παγκόσμια αγορά»…
Στα 15 χρόνια που μεσολάβησαν η AFRICOM απέκτησε δεκάδες βάσεις στην Αφρική, στις οποίες εδρεύουν 9.000 Αμερικανοί στρατιωτικοί. Όμως, χάρη στην αντίδραση της Αφρικανικής Ένωσης (που υπαγορεύθηκε από την επιμονή κυρίως της Νότιας Αφρικής), μέχρι στιγμής καμία αφρικανική χώρα δεν δέχεται να «φιλοξενήσει» το αρχηγείο της AFRICOM – το οποίο, γι’ αυτό το λόγο, παραμένει στη… Γερμανία. Το τελευταίο διάστημα η Ουάσιγκτον πιέζει όλο και περισσότερες κυβερνήσεις να συνεργαστούν στενότερα με την AFRICOM, καθώς ανησυχεί για την κινεζική διείσδυση, η οποία προχωρά κυρίως μέσω «επενδύσεων». Οι τελευταίες, συνήθως χωρίς να πέσει ούτε ντουφεκιά, αφαιρούν όλο και μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας (κυρίως σε φυσικούς πόρους) την οποία κάποτε νέμονταν σχεδόν αποκλειστικά οι Δυτικές πολυεθνικές.
Μία από τις πολυεθνικές που «δραστηριοποιούνται» στη Ζάμπια είναι η Vedanta, με έδρα το Λονδίνο. Το 2004, στο πλαίσιο των ιδιωτικοποιήσεων που επέβαλε το ΔΝΤ, αγόρασε έναντι πινακίου φακής (25 εκατομμύρια δολάρια) ένα τεράστιο υπαίθριο ορυχείο χαλκού κοντά στον ποταμό Καφούε. Μέσα στο πρώτο τρίμηνο έβγαλε από αυτό κέρδη 26 εκατομμυρίων δολαρίων! Το πέτυχε μεταξύ άλλων καταργώντας και τα ελάχιστα μέτρα ασφαλείας και προστασίας του περιβάλλοντος, με συνέπεια ο ποταμός Καφούε να μολυνθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε δεν επιβίωσε η παραμικρή μορφή ζωής. Δεκάδες χιλιάδες κάτοικοι των παραποτάμιων χωριών έχασαν τη μοναδική πηγή πόσιμου νερού. Μέχρι σήμερα η περιοχή πλήττεται από «ανεξήγητο» αριθμό ασθενειών και πρόωρων θανάτων, σχεδόν τετραπλάσιο του εθνικού μέσου όρου…
Ο χαλκός, πηγή… δυστυχίας
Η τελευταία επιτυχία της AFRICOM επήλθε στα τέλη του περασμένου μήνα, όταν ο πρόεδρος-μπίζνεσμαν της Ζάμπια Χ. Χιτσιλέμα συναντήθηκε με έναν Αμερικανό ταξίαρχο (δηλαδή δεν κρατήθηκαν ούτε καν τα προσχήματα, και το πρωτόκολλο κουρελιάστηκε). Αμέσως μετά ο Χιτσιλέμα ανακοίνωσε ότι αποφασίστηκε «διμερής συνεργασία για την ασφάλεια», βάσει της οποίας η AFRICOM θα ανοίξει επισήμως γραφείο στην πρωτεύουσα Λουζάκα με στόχο «την εμβάθυνση των δεσμών με τις ένοπλες δυνάμεις της Ζάμπια και την παροχή βοήθειας προς αυτές». Η απόφαση αυτή προκάλεσε σκληρή κριτική τόσο από την αντιπολίτευση (που την αποκάλεσε προδοσία της παραδοσιακά αδέσμευτης στάσης της χώρας) όσο και από γειτονικά κράτη – που δεν θέλουν να τα χαλάσουν με τις ΗΠΑ, αλλά ούτε και να δυσαρεστήσουν τους Κινέζους.
Οι βασικοί λόγοι που οι Αμερικανοί βιάζονται να βάλουν πόδι στη Ζάμπια είναι ο ανταγωνισμός τους με τους Κινέζους, που μορφοποιείται μεταξύ άλλων στην προσπάθεια αμφότερων για τον έλεγχο του ορυκτού πλούτου της χώρας – και κυρίως του χαλκού, τον οποίο όχι τυχαία η αμαρτωλή Goldman Sachs χαρακτηρίζει «το νέο πετρέλαιο». Πράγματι, οι τιμές του χαλκού τριπλασιάστηκαν μέσα σε μια δεκαετία και θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο, αφού το συγκεκριμένο μετάλλευμα θεωρείται απαραίτητο για την «πράσινη μετάβαση». Με τη βοήθεια του Χιτσιλέμα, αμερικανικές πολυεθνικές και «επενδυτικά κονσόρτσιουμ» (BlackRock, J.P.Morgan κ.ά.) αποκτούν νέα ορυχεία και επεκτείνουν όσα ήδη είχαν. Προσπαθούν έτσι να ανακτήσουν το έδαφος που έχασαν από τους Κινέζους: σήμερα στη Ζάμπια δραστηριοποιούνται εκατοντάδες κινεζικές εταιρίες, ενώ υπάρχουν και δύο «ελεύθερες οικονομικές ζώνες» υπό κινεζικό έλεγχο.
Είτε με Αμερικανούς είτε με Κινέζους, πάντως, οι τελευταίοι που επωφελούνται από τους φυσικούς πόρους της χώρας τους είναι οι πολίτες της Ζάμπια: είναι η πέμπτη πιο πεινασμένη χώρα της Μαύρης Ηπείρου, με τεράστιο ποσοστό παιδικής θνησιμότητας (75 στα 1.000 παιδιά πεθαίνουν πριν κλείσουν τα 5 χρόνια τους…), μόνιμη επιδημία AIDS (12,1% του πληθυσμού) και τη μεγάλη πλειοψηφία να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας (το 60% «ζει» με λιγότερο από 1,8 ευρώ τη μέρα!). Η AFRICOM μάλλον δεν θα βελτιώσει αυτούς τους δείκτες. Μπορεί όμως να εκπαιδεύσει τον στρατό της Ζάμπια στα πραξικοπήματα, όπως έχει κάνει σε άλλες αφρικανικές χώρες όταν απειλούνται τα «στρατηγικά συμφέροντα» των ΗΠΑ…
