Όπως δείχνουν τα όσα βρίσκονται εν εξελίξει στις ΗΠΑ*, οι προεδρικές εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου κάθε άλλο παρά εκτόνωσαν τον εμφύλιο πόλεμο που διεξάγεται πρώτα-πρώτα στους κόλπους των ελίτ, κι έπειτα διαπερνά την ήδη πολυτεμαχισμένη βορειοαμερικανική κοινωνία. Ένα από τα στοιχεία που γίνονται ολοένα και πιο διακριτά είναι ότι τα πισωγυρίσματα και οι αποτυχίες της βασίλισσας της Δύσης σε μια σειρά εξωτερικά μέτωπα, και τελικά η αδυναμία της πάλαι ποτέ κραταιάς υπερδύναμης να ανακόψει την άνοδο μιας σειράς διεθνών και περιφερειακών ανταγωνιστών της που αμφισβητούν ανοιχτά πια την πρωτοκαθεδρία της, αντανακλάται απευθείας στο εσωτερικό της. Αντανακλάται ακριβώς με τη μορφή της λυσσαλέας διαμάχης μεταξύ των δύο βασικών πτερύγων της βορειοαμερικανικής άρχουσας τάξης για το πώς θα φρενάρουν την πτώση των ΗΠΑ.
Αλλά η εσωτερική αντιπαράθεση στις ΗΠΑ επιδρά αναπόφευκτα και στην ευρωπαϊκή διάσταση, καθώς η Ε.Ε., και πιο ειδικά η ευρωατλαντική πτυχή της, αποτελεί βασικό βραχίονα της παγκοσμιοποίησης. Ή, ορθότερα, της κυρίαρχης, «προοδευτικής» πτέρυγάς της. Υπόκειται λοιπόν και η ευρωπαϊκή «ολοκλήρωση» το βάρος των ως τώρα αποτυχιών, το κύρος της έχει τρωθεί σοβαρά, και άρα συμμετέχει κι αυτή ενθουσιωδώς στην αντεπίθεση της παγκοσμιοποιητικής «ομπρέλας». Τα παραπάνω αποτελούν μερικά από τα συστατικά στοιχεία της ενδόρρηξης, δηλαδή της οξείας και πολύμορφης κρίσης που εκδηλώνεται στην καρδιά του συστήματος και των βασικότερων κέντρων του.
Οι ελίτ, έστω και αλληλοσπαρασσόμενες, κρατούν τα «κεκτημένα» του τραμπισμού
Ταυτόχρονα όμως με την ενδόρρηξη και την άγρια αντιπαράθεση στο εσωτερικό των δυτικών ελίτ, μπορεί κανείς να διακρίνει άλλη μια διεργασία, εκ πρώτης όψεως αντιφατική με τα παραπάνω: πρόκειται για το γεγονός ότι ο τραμπισμός, ακόμη και δεχόμενος τα πλήγματα των ενδοσυστημικών αντιπάλων του, ανακάτεψε την τράπουλα και οδήγησε σε ανακατατάξεις. Αυτές δεν πρόκειται να ανατραπούν, ακόμη κι αν επικρατήσει πλήρως η αντίπαλη πτέρυγα: πρόκειται για «κατακτήσεις» της αντίδρασης που έχουν κατοχυρωθεί. Θα διαψευστούν όσοι βαυκαλίζονται ότι η υποτιθέμενη προοδευτική πτέρυγα θα τις καταργήσει και άρα θα γυρίσουμε σε μια πιο «ισορροπημένη» κατάσταση. Τα «επιτεύγματα» του τραμπισμού, τόσο στο εσωτερικό των ΗΠΑ όσο και στο εξωτερικό (π.χ. αναγνώριση των κατοχικών τετελεσμένων του Ισραήλ) ήρθαν για να μείνουν.
Παρ’ όλα αυτά το πρόβλημα των ΗΠΑ παραμένει, παίρνοντας τώρα την πιο οξυμένη μορφή του στην κρίση του πολιτικού συστήματος τους. Πέραν της διαμεσολάβησης του εκλογικού σώματος από τους εκλέκτορες, αλλά και του ομοσπονδιακού χαρακτήρα του βορειοαμερικανικού κράτους, η ιδιομορφία πολλών ακόμη θεσμών του (για παράδειγμα ακόμη και οι εισαγγελείς και οι δικαστές εκλέγονται ή, όσον αφορά το ανώτατο επίπεδο, διορίζονται από την κεντρική εξουσία) αποδεικνύεται μη διαχειρίσιμη. Δεν είναι λοιπόν παρατραβηγμένο να αναμένει κανείς απόπειρες αλλαγών αυτού που οι Ρώσοι περιπαικτικά χαρακτήρισαν «αρχαϊκό σύστημα».
Δεν θα αναβιώσουν οι ισορροπίες, η κρίση θα πάρει και θεσμικό χαρακτήρα
Η συνδιαλλαγή μεταξύ όλων αυτών των εξαιρετικών θεσμών και πρωτότυπων ρυθμίσεων κρατικής συγκρότησης, ακόμη κι αν προς στιγμήν ξεχάσουμε την όντως «αρχαϊκή» (ολιγαρχική, ορθότερα) καταγωγή τους, απαιτούσε λεπτεπίλεπτους χειρισμούς, συμβιβασμούς και ισορροπίες που σήμερα, στο φόντο του ιδιόμορφου βορειοαμερικανικού εμφυλίου, έχουν ακυρωθεί. Και μοιάζει απίθανο να αναβιώσουν. Αυτό αναπόφευκτα θα δημιουργήσει το έδαφος για ανοιχτή αμφισβήτηση των μη λειτουργικών πια διευθετήσεων, παροξύνοντας κι άλλο την πολιτική κρίση, που θα πάρει και θεσμικό χαρακτήρα.
Το πώς θα γίνει αυτό δεν είναι ακόμη σαφές, αν και ήδη παρατηρήθηκαν στο πρόσφατο παρελθόν συνεννοήσεις μεταξύ ορισμένων πολιτειών για να παρακάμψουν ευκολότερα τις πολιτικές της ομοσπονδιακής εξουσίας (για παράδειγμα στο θέμα της αντιμετώπισης της πανδημίας). Ίσως αυτές να αποτελούν πρόγευση μελλοντικών κινήσεων με πολύ μεγαλύτερες φιλοδοξίες. Οι «ακρότητες» των τελευταίων χρόνων, και ιδίως των τελευταίων μηνών, έφτασαν για πολλοστή φορά στα όρια τη λειτουργία του πάλαι ποτέ «μεγάλου χωνευτηριού». Να νομίζει κανείς ότι το «πρότυπο» θα ξαναβρεί τώρα με τον… Μπάιντεν τους ρυθμούς του, μάλλον αποτελεί τη μεγαλύτερη ουτοπία.
* Για τις εξελίξεις στις ΗΠΑ, βλ. την τοποθέτηση του Τζέιμς Πέτρας στη σελ. 17 αυτού του φύλλου. Για το πώς αυτές συνεπηρεάζουν την αντεπίθεση της παγκοσμιοποίησης, βλ. το άρθρο του Ρούντι Ρινάλντι στη σελ. 5 αυτού του φύλλου.
