Η Ιώ Τσοκώνα με το Έγκλημα στον Ιανό (εκδόσεις Τσουκάτος) επιβεβαιώνει την άποψη που έχω σχηματίσει τα τελευταία χρόνια ότι το αστυνομικό μυθιστόρημα στη χώρα μας γνωρίζει άνθιση. Ίσως θα χρειαζόμασταν κανέναν ψυχολόγο ή κοινωνιολόγο να μας εξηγήσει το φαινόμενο, που σίγουρα έχει να κάνει και με την κρίση που χτύπησε τη χώρα μας σε όλα τα επίπεδα. Όμως προτιμώ να μείνω στην απόλαυση της ανάγνωσης, αποφεύγοντας τα ευφυολογήματα που θα σας έκαναν να καταλάβετε ποια είναι η λύση του μυστηρίου. Ή μάλλον των μυστηρίων!
Διότι αγοράζετε ένα βιβλίο, αλλά διαβάζετε δύο. Μάλλον έχει να κάνει με την κρίση κι αυτό: Πληρώνεις ένα, παίρνεις δύο!
Η ηρωίδα της, η Δανάη είναι μεταφράστρια και δουλεύει πάνω σε ένα σύγχρονο τουρκικό μυθιστόρημα, από το οποίο μας παρουσιάζονται αποσπάσματα, δημιουργώντας αγωνία και παράλληλη δράση. Η Δανάη φαίνεται να έχει επηρεαστεί τόσο από τη μετάφραση που κάνει που νιώθει πως βλέπει έγκλημα –εκεί που υπάρχει ένας μάλλον φυσικός θάνατος– σε μια παρουσίαση βιβλίου στον Ιανό.
Την ίδια τη συγγραφέα τη γνώρισα πρώτα ως μεταφράστρια, με ένα μυθιστόρημα της Περιχάν Μαγκντέν, Η ανάσα τους πίσω μας, στη συνέχεια με το Πέρα των Ελλήνων ένα εκπληκτικό πορτρέτο της Κωνσταντινούπολης και μετά με το ιστορικό της αφήγημα/μελέτη για τα όσα συνέβησαν στα Χρόνια της Κιοσέμ Σουλτάν.
Εδώ αναδεικνύει και το ταλέντο μιας σύγχρονης παραμυθούς, καταφέρνει με μαεστρία να δημιουργήσει μια ενδιαφέρουσα πλοκή και στις δυο παράλληλες ιστορίες που αφηγείται.
Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο
Πώς αποφάσισες να γράψεις αστυνομικό μυθιστόρημα; Ποια ήταν η αφορμή; Υπήρξε κάποιο πραγματικό περιστατικό στον Ιανό;
Γεννήθηκα σε μια οικογένεια που οι πάντες διάβαζαν ασταμάτητα και στο σπίτι μας κυκλοφορούσαν βιβλία όλων των λογοτεχνικών ρευμάτων. Από Παπαδιαμάντη και Καρκαβίτσα μέχρι Ντοστογιέφσκι και Καμύ. Παραμύθια δεν διάβασα, μόνο τα άκουσα καθώς μου τα διηγιόταν ακαταπόνητα η γιαγιά μου και πέρασα κατ’ ευθείαν στα κλασικά. Έχοντας πρόσβαση σε λογοτεχνία που δεν ήταν της ηλικίας μου προσπάθησα να καταλάβω τον λόγο που ενθουσιάζονταν οι δικοί μου μ’ αυτήν. Όπως ήταν αναμενόμενο μου φαίνονταν βαρετά και ακαταλαβίστικα όσα επιχείρησα να διαβάσω. Ένα καλοκαίρι μου έδωσε ο αδελφός μου ένα βιβλίο με εντυπωσιακό εξώφυλλο και τίτλο Ποντικοπαγίδα. Μου φάνηκε στα μέτρα μου και άρχισα να το διαβάζω. Θα πρέπει να ήμουν πέμπτη ή έκτη δημοτικού. Δεν μπορώ να περιγράψω τον ενθουσιασμό μου. Ξετρελάθηκα και θέλησα να διαβάσω όλα τα βιβλία της θρυλικής Αγγλίδας. Στην πορεία διάβασα και εκτίμησα με το παραπάνω όλα όσα απέρριπτε το παιδικό μυαλό μου, δεν έπαυσε όμως μέχρι σήμερα να με συναρπάζει η αστυνομική πλοκή και δεν χάνω ευκαιρία να διαβάζω βιβλία ή να βλέπω ταινίες του είδους. Ωστόσο δεν είχα σκεφτεί να γράψω αστυνομικό μυθιστόρημα μέχρι την ημέρα που βρέθηκα σε μια εκδήλωση στον Ιανό, αφιερωμένη στο παρεξηγημένο αυτό λογοτεχνικό είδος. Όπως ήταν συγκεντρωμένοι εκεί ομιλητές και ακροατές, φαν του νουάρ, είπε αυθόρμητα ο συντονιστής του πάνελ πως θα είχε ενδιαφέρον αν έγραφε κάποιος κάτι για την βραδιά εκείνη. Για παράδειγμα να γινόταν εκεί ένα έγκλημα, να δολοφονείτο μια γυναίκα… Έτσι έστησα κι εγώ μία πλοκή γύρω από αυτό.
Η Κωνσταντινούπολη αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα και απομακρύνεται από αυτό που ήταν και σε όψη και σε τρόπο ζωής. Οι ουρανοξύστες δεν γδέρνουν μόνο τους ουρανούς, αλλά και τα μάτια όσων ψάχνουν απεγνωσμένα να δουν τις γνώριμες και γραφικές γωνιές της
Τι είναι αυτό που σου αρέσει και το διαφοροποιεί από τα άλλα γραψίματά σου;
Αγαπάω όλα τα βιβλία μου, όχι μόνο αυτά που έγραψα, αλλά και εκείνα που μετέφρασα μιας και ήταν επιλογές μου. Όταν μεταφράζει κανείς, ουσιαστικά ξαναγράφει το βιβλίο σε άλλη γλώσσα και υπό μία έννοια είναι και δικό του. Θα μιλήσω όμως για αυτά που έγραψα εγώ. Τα δύο πρώτα αφορούσαν στην περιοχή που έζησα και μεγάλωσα, το Çokkültürlü Pera (Heyamola) και Το Πέρα των Ελλήνων (Μεταίχμιο). Το επόμενο, Στα χρόνια της Κιοσέμ Σουλτάν (Αιώρα) αφορούσε στην ελληνίδα σουλτάνα του 17ου αιώνα η οποία διοίκησε την Οθωμανική Αυτοκρατορία αυτοδικαίως, με την ιδιότητα του αντιβασιλέα, για 30 περίπου χρόνια. Αυτά βασίζονταν σε προσωπικές μου εμπειρίες και σε έρευνα, ενώ το Έγκλημα στον Ιανό είναι καθαρά αποτέλεσμα μυθοπλασίας. Παρότι διαδραματίζεται στην Αθήνα, με έναν περίεργο τρόπο έκανε και πάλι την εμφάνισή της η Κωνσταντινούπολη. Το μυθιστόρημα που μεταφράζει η ηρωίδα του βιβλίου και διαδραματίζεται στα Πριγκηπόνησα, εξελίχτηκε σχεδόν σε αυτοτελή ιστορία, κάτι που δεν ήταν στις αρχικές μου προθέσεις. Πιστεύω πως η αναφορά στην γενέτειρά μου έχει να κάνει με την νοσταλγία που νιώθω γι’ αυτήν. Μου λείπει η Πόλη, οι μυρωδιές της, οι ήχοι της. Όταν είχα φύγει από εκεί δεν πίστευα πως θα μου έλειπαν τόσο πολύ όλα αυτά. Γράφοντας το μυθιστόρημα του μυθιστορήματος, έζησα για λίγο στην Πόλη και στα Πριγκηπόνησα όπου πέρασα τα ωραιότερα παιδικά χρόνια. Από την άλλη είναι η Αθήνα που με κέρδισε από την πρώτη στιγμή και με έκανε να την αισθανθώ σπίτι μου. Φαίνεται πως υποσυνείδητα θέλησα να αναφερθώ και στις δυο, καθώς ο συνδυασμός τους είναι που με προσδιορίζει. Δημιουργώντας δύο διαφορετικές πλοκές που διαδραματίζονταν στις δύο πατρίδες μου πέρασα πραγματικά πολύ όμορφα. Με ξεκούρασε και με ταξίδεψε το βιβλίο αυτό, γι’ αυτό το αγαπώ.
Και σε αυτό το βιβλίο υπάρχει η Κωνσταντινούπολη… Θα επέστρεφες στην Πόλη;
Όπως προανέφερα, λατρεύω την Πόλη και μου λείπει αφάνταστα. Ίσως γι’ αυτό δεν είμαι σίγουρη αν θα επέστρεφα. Η Πόλη αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα και απομακρύνεται από αυτό που ήταν και σε όψη και σε τρόπο ζωής. Οι ουρανοξύστες δεν γδέρνουν μόνο τους ουρανούς, αλλά και τα μάτια όσων ψάχνουν απεγνωσμένα να δουν τις γνώριμες και γραφικές γωνιές της. Επισκέπτομαι συχνά την Πόλη μιας και μένει εκεί ο αδελφός μου με την οικογένειά του, αλλά και αγαπημένοι μου φίλοι. Αποφεύγω όμως να πηγαίνω σε μέρη που αλλοιώθηκε η όψη τους γιατί υποφέρω, όπως για παράδειγμα η παραλία του νησιού μου, της αγαπημένης μου Πρώτης.
Είναι μόδα το αστυνομικό, προϊόν της κρίσης ή κάτι άλλο;
Η αλήθεια είναι ότι τον τελευταίο καιρό γράφονται πολλά αστυνομικά. Πάντα με προβλημάτιζε το γιατί δεν γράφονταν περισσότερα στην Ελλάδα. Και στην Τουρκία όμως το ίδιο συμβαίνει. Δεν είναι τυχαίο το ότι και οι δύο χώρες ζουν περίοδο οικονομικής κρίσης, ωστόσο η ανάλυση ενός τέτοιου θέματος θα ήταν αρμοδιότητα κοινωνιολόγων. Πιστεύω πάντως πως η αδυναμία να αντιμετωπίσει κανείς τις δυσκολίες παρόμοιων κρίσεων τροφοδοτεί την αίσθηση της αδικίας, την απελπισία, την οργή, την αυτοδικία… Ακραίες καταστάσεις προκαλούν και ακραίες λύσεις. Το αστυνομικό μυθιστόρημα βασίζεται σε ακραίες πράξεις. Ίσως να έχουν κάποια σχέση όλα αυτά.
Να περιμένουμε και συνέχεια; Η Δανάη, η ηρωίδα σου θα ξανακάνει τη ντετέκτιβ;
Όσο έπλαθα τους ήρωες τόσο συμπαθέστεροι μου φάνηκαν, γιατί δεν είναι μόνο η Δανάη που προσπάθησε να εξιχνιάσει το έγκλημα, αλλά και ο άπειρος νεαρός αστυνομικός Νικηφόρος. Όπως συμβαίνει με κάθε καινούρια γνωριμία, ακόμα δεν έδεσαν και η «συνεργασία» τους δεν ήταν αποδοτική όσο θα έπρεπε. Πιστεύω πως στην πορεία έχει να δώσει πολλά το δίδυμο αυτό στον τομέα της εξιχνίασης εγκλημάτων…
