Μια γενοκτονία που ακόμη παράγει αποτελέσματα…
Πενήντα χρόνια κλείνουν αυτό το μήνα από την έναρξη της Μεγάλης Σφαγής στην Ινδονησία. Δηλαδή, τη ξεχασμένη γενοκτονία, με ένα εκατομμύριο δολοφονημένους κομμουνιστές (αλλά και απλούς ανθρώπους που θεωρήθηκαν ύποπτοι για «συμπάθεια προς τον κομμουνισμό») αυτής της νησιωτικής χώρας της Νοτιοανατολικής Ασίας. Το πρώτο αποτέλεσμα της Μεγάλης Σφαγής ήταν η σχεδόν πλήρης εξολόθρευση του τρίτου μεγαλύτερου, εκείνη την εποχή, κομμουνιστικού κόμματος στον κόσμο. Το δεύτερο, και με ευρύτερες επιπτώσεις σε όλη την περιοχή, ήταν η οριστική ένταξη της Ινδονησίας, που μέχρι τότε πρωταγωνιστούσε στο Κίνημα των Αδεσμεύτων, στο φιλοδυτικό στρατόπεδο.
Μεγάλη οικονομική και γεωπολιτική σημασία
Η αιματοβαμμένη αντιδραστική αλλαγή του 1965 διασφάλισε τις ΗΠΑ σε μια περιοχή που βρισκόταν σε τεράστια αναταραχή, ενώ κλιμακωνόταν ο πόλεμος στο Βιετνάμ. Για να το πετύχουν αυτό, οι ΗΠΑ όχι μόνο επέτρεψαν, αλλά στην πραγματικότητα σχεδίασαν και συμμετείχαν ενεργητικά στην «απαλλαγή της Ινδονησίας από τον κομμουνιστικό κίνδυνο». Σήμερα, όντας η τέταρτη πολυπληθέστερη χώρα στον κόσμο και μία από τις μεγαλύτερες δέκα οικονομίες διεθνώς, η Ινδονησία είναι μέλος του G20 και ταυτόχρονα παιδική χαρά για τις δυτικές πολυεθνικές. Η ευθραυστότητα της οικονομικής της ανάπτυξης φάνηκε ήδη στα τέλη του 20ού αιώνα, καθώς ήταν η πρώτη χώρα που χτυπήθηκε βαθιά από την ασιατική κρίση του 1997-98. Η κατάρρευση της οικονομίας συνέβαλε στον ξεσηκωμό ιδίως της νεολαίας, που τελικά οδήγησε σε μια ελεγχόμενη «μεταπολίτευση». Σήμερα η Ινδονησία σημειώνει πάλι υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, παρόμοιους με αυτούς της δεκαετίας του ’90, αλλά η ευθραυστότητα παραμένει – όπως και η συνεχής διεύρυνση του χάσματος πλούσιων-φτωχών, παρά τον τεράστιο φυσικό πλούτο της χώρας.
Επισφαλής αναβίωση του αριστερού κινήματος
Σε πολιτικό επίπεδο, χρειάστηκε να περάσει μια ολόκληρη γενιά μέσα στον τρόμο και τη σιωπή μέχρι να ανασυγκροτηθεί το Κ.Κ. Ινδονησίας το 1998, δηλαδή μετά την παραίτηση του εκλεκτού δικτάτορα των ΗΠΑ, του στρατηγού Σουχάρτο. Με τη βοήθεια ελάχιστων στελεχών της παλιάς γενιάς που είχαν επιβιώσει από τη γενοκτονία, και χάρη στη συσπείρωση κυρίως νέων ανθρώπων, το Κ.Κ. Ινδονησίας αναβίωσε – πάντα όμως σε συνθήκες παρανομίας και απηνών διώξεων από τις «δημοκρατικές» κυβερνήσεις που διαδέχτηκαν τον Σουχάρτο. Ο όρος «Νέα Τάξη», εξάλλου, που χρησιμοποιούνταν επίσημα από τον Σουχάρτο για να περιγράψει το καθεστώς του, δεν είναι διόλου τυχαίος… Σήμερα αυτή η καταστολή διεθνοποιείται, καθώς μεταξύ άλλων η Ολλανδία (αποικία της οποίας ήταν η Ινδονησία) ανταποκρίνεται θετικά στο αίτημα των ινδονησιακών αρχών – διώκοντας κι αυτή με τη σειρά της τα στελέχη του Κ.Κ. που ζουν εκεί ως πολιτικοί πρόσφυγες.
Άντι Σουριγιόνο:
«Η Ινδονησία έχει μετατραπεί σε χώρα-υπηρέτη των ξένων»
Συνέντευξη στον Ερρίκο Φινάλη
Με αφορμή τη μαύρη επέτειο της Μεγάλης Σφαγής του 1965 και του νέου κύματος διώξεων κατά των Ινδονήσιων κομμουνιστών, πλέον όχι μόνο στην πατρίδα τους αλλά και σε ευρωπαϊκές χώρες, συζητήσαμε με τον Άντι Σουριγιόνο, μέλος του Πολιτικού Γραφείου του Κ.Κ. Ινδονησίας. Ανήκοντας στη νέα γενιά του κινήματος, ο Άντι Σουριγιόνο μας δίνει από πρώτο χέρι μια γεύση για τη σημερινή κατάσταση, πάνω στην οποία εξακολουθεί να πέφτει βαριά η σκιά του παρελθόντος…
Ίσως θα είχε ενδιαφέρον να ξεκινήσουμε με τη δική σου ιστορία: Γιατί και πώς εντάχθηκες στο κομμουνιστικό κίνημα;
Δεν είχα γεννηθεί το 1965 και κανείς δεν μιλούσε για εκείνη την εποχή. Σταδιακά άρχισα να καταλαβαίνω, μέσα από μισόλογα συγγενών και φίλων, ότι ήταν μια πολύ σκοτεινή περίοδος. Πρωτοάκουσα από κάποιους φοιτητές την πραγματική ιστορία του 1965. Λίγο αργότερα έφτασαν στα χέρια μου και απαγορευμένα βιβλία. Συμμετείχα με φίλους μου στις διαδηλώσεις κατά του Σουχάρτο κι έτσι ήρθαμε σε επαφή με κομμουνιστές. Η λέξη αυτή φυσικά δεν χρησιμοποιούνταν, ήταν ταμπού. Ίσως για εμένα, που δεν είχα ζήσει τη σφαγή, ήταν ευκολότερο απ’ ό,τι για μεγαλύτερους συντρόφους να συμμετάσχω στην επανίδρυση, ουσιαστικά, του Κ.Κ. Ινδονησίας.
Τι σήμαινε για εσάς η παραίτηση του Σουχάρτο;
Κατά βάθος τίποτα δεν άλλαξε, αλλά η απομάκρυνση του Σουχάρτο μας έδωσε την ευκαιρία να ανασάνουμε κάπως. Στο κίνημα συμμετείχαν κάθε είδους πολιτικά ρεύματα: από μεταρρυθμιστές έως κομμουνιστές. Σχεδόν όλοι νέοι, αφού οι μεγαλύτεροι δεν τολμούσαν να βγουν στο δρόμο. Οι σοσιαλδημοκράτες αναπτύχθηκαν πολύ γρηγορότερα από εμάς, αφού αντιμετωπίζονταν με μεγαλύτερη ανοχή. Η δική μας ανάπτυξη ήταν και είναι πιο βασανιστική, το φάντασμα του Σουχάρτο πάντα μας καταδιώκει. Την εποχή της προεδρίας του Ραχίντ είχαμε λίγο καλύτερη αντιμετώπιση. Η ανατροπή του, που επιτεύχθηκε με την ενεργό ανάμειξη του στρατού, σήμανε νέο κύμα διώξεων.
Δηλαδή οι στρατιωτικοί εξακολούθησαν να κινούν τα νήματα;
Στην πραγματικότητα ο στρατός ποτέ δεν επέστρεψε στους στρατώνες. Μαζί με το Γκολκάρ, το κόμμα του στρατηγού Σουχάρτο, οι στρατιωτικοί είναι πανταχού παρόντες. Δίχως την έγκρισή τους δεν γίνεται τίποτα. Διαφεντεύουν την πολιτική και οικονομική ζωή, ελέγχουν τα περισσότερα κόμματα, είναι οι πρωταθλητές της διαφθοράς. Ο ίδιος ο Σουχάρτο, πέρα από την εξόντωση των κομμουνιστών, καταλήστευσε τη χώρα – η προσωπική του περιουσία όταν παραιτήθηκε ανερχόταν σε 15 δισεκατομμύρια δολάρια!
Είπες δισεκατομμύρια;
Ναι, 15 δισεκατομμύρια. Κι όμως, ποτέ δεν τιμωρήθηκε για κανένα από τα εγκλήματά του. Μάλιστα, το 2008 που επιτέλους πέθανε, η κυβέρνηση κήρυξε εθνικό πένθος και του έφτιαξαν ένα τεράστιο μαυσωλείο, λες και ήταν εθνικός ευεργέτης. Μέχρι και τώρα, δεν μπορείς να πεις κακή κουβέντα γι’ αυτόν, διότι είναι πιθανό να «εξαφανιστείς»… Η κλίκα του Σουχάρτο αποτελεί, μέχρι σήμερα, την πολιτική και οικονομική ελίτ, κι όλοι σχεδόν οι πλούσιοι ήταν στρατιωτικοί. Επισήμως, η Νέα Τάξη δεν υφίσταται πια, αλλά στην πραγματικότητα κινεί τα νήματα.
Ο σημερινός πρόεδρος, όμως, πρόσφατα μίλησε για την ανάγκη να διερευνηθούν τα εγκλήματα του παρελθόντος ώστε να επιτευχθεί εθνική συμφιλίωση…
Ο πρόεδρος Τζόκο είναι ένας ακόμη εκλεκτός των ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί πάντα πρέπει να δώσουν την τελική έγκριση για το ποιος θα κυβερνά την Ινδονησία. Ουσιαστικά, αυτοί διαλέγουν τον πρόεδρο, όπως έκαναν και στην Κούβα μέχρι την επανάσταση του 1959. Όταν ο Τζόκο μιλά στα διεθνή φόρα αναφέρεται στα ανθρώπινα δικαιώματα, ώστε να αποσπά ευκολότερα τη διεθνή στήριξη. Τα ίδια έλεγε προεκλογικά και εντός της Ινδονησίας, ώστε να υποκλέψει τις προοδευτικές ψήφους. Μετά τις εκλογές όμως δήλωσε στην κρατική τηλεόραση «δεν ζητώ συγγνώμη για τίποτα», και ενέτεινε τις διώξεις εναντίον μας.
Τι είδους διώξεις;
Οποιονδήποτε υποψιάζονται για κομμουνιστή, τον συλλαμβάνουν, και συχνά «εξαφανίζεται». Έρχεται τη νύχτα ο στρατός στο σπίτι και τον παίρνει, επειδή κάποιος τον κατήγγειλε ότι έχει μια κόκκινη σημαία ή ένα απαγορευμένο έντυπο – αυτό αρκεί ως απόδειξη ενοχής!
Δηλαδή, πώς εξαφανίζεται ένας συλληφθείς; Τι λένε στην οικογένειά του;
Το πιο σύνηθες είναι να μη ρωτά η οικογένεια. Να μην ψάχνει. Διότι αν κάποιος αρχίσει να διαμαρτύρεται, κινδυνεύει να εξαφανιστεί και ο ίδιος. Όλοι γνωρίζουν ότι η κατηγορία της «κομμουνιστικής δραστηριότητας» σημαίνει ακραία καταστολή, κι αυτή η κατηγορία κολλάει παντού. Ακόμη και σε κάποιον που αναζητά τον άνθρωπό του. Πιθανότατα θα καταλήξει στο νησί Μπούρου, και είναι κοινό μυστικό ότι όποιος βρεθεί εκεί δεν γυρνά ποτέ… Για παράδειγμα, το 2012 οι στρατιωτικοί συνέλαβαν 10 συντρόφους μας σε μια πόλη κοντά στην Τζακάρτα, τη Σουκαμπούμι. Έκτοτε χάθηκαν τα ίχνη τους. Το ίδιο συνέβη και με πολιτικούς πρόσφυγες που παρασύρθηκαν να επιστρέψουν στην Ινδονησία, μετά από υποσχέσεις ότι δεν θα διωχθούν…
Στην οικονομία όμως η Ινδονησία τα πάει πολύ καλά, έτσι δεν είναι;
Εάν πιστέψετε τους διεθνείς αναλυτές και τα ΜΜΕ, ναι, έχουμε ανάπτυξη. Ρωτήστε όμως τους αγρότες και τους εργάτες – μάλλον θα διαφωνήσουν με τη διαπίστωση. Διότι είναι άλλο τα χαρτιά, οι στατιστικές, κι άλλο η πραγματικότητα που βιώνει ο λαός. Ζούμε το παράδοξο, που θεωρείται βέβαια φυσιολογικό στον καπιταλισμό, να αναπτύσσεται η οικονομία και να διευρύνεται η εξαγωγικά προσανατολισμένη βιομηχανία, ενώ την ίδια στιγμή αυξάνεται η ανεργία και δεν μειώνεται η φτώχεια. Όσο για τους αγρότες, συνεχίζουν να χάνουν τη γη τους.
Από ποιον;
Από την ντόπια κυβερνητική, στρατιωτική και χρηματοπιστωτική μαφία, κι από τις δυτικές πολυεθνικές. Όλα πια στην Ινδονησία, γη και εργοστάσια, ανήκουν σ’ αυτούς. Είχαμε για παράδειγμα δυο μεγάλες εταιρίες στην παραγωγή και τυποποίηση τροφίμων, την ABC και την Indofood. Τις αγόρασαν και τις δύο για ένα κομμάτι ψωμί οι Ολλανδοί. Σήμερα κυριαρχούν πολυεθνικές όπως η Unilever και η Heinz, και η Ινδονησία έχει μετατραπεί σε χώρα-υπηρέτη των ξένων.
Ας επιστρέψουμε εκεί που ξεκίνησαν όλα – στο 1965. Πολλοί κατηγορούν το Κ.Κ. Ινδονησίας ότι το ίδιο είναι υπεύθυνο για τις σφαγές, ότι το ίδιο έκανε πραξικόπημα, κι οι στρατιωτικοί απλά αμύνθηκαν…
Πρόκειται για ψέματα! Όλοι γνώριζαν ότι το κόμμα μας επιθυμούσε την πρόοδο και την ευημερία του λαού μας, γι’ αυτό εργαζόταν για την ειρηνική συνύπαρξη όλων των εθνοτήτων, πολιτικών ρευμάτων και θρησκειών. Μαζί με τον πρόεδρο Σουκάρνο σχεδιάζαμε μια προοδευτική κυβέρνηση εθνικής ενότητας που θα υπηρετούσε αυτούς τους στόχους. Να η αιτία του πραξικοπήματος των ΗΠΑ και του στρατηγού Σουχάρτο! Τα υποτιθέμενα εγκλήματα κατά των στρατιωτικών ήταν πράξεις ανθρώπων που είχαν εκπαιδευτεί στις ΗΠΑ -υπάρχουν ντοκουμέντα για όλα αυτά- και παρίσταναν τους κομμουνιστές. Άμεσος υπεύθυνος και οργανωτής της προβοκάτσιας ήταν ο ίδιος ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Τζακάρτα. Κι έπειτα, τι είδους άμυνα είναι να εξολοθρεύεις ολόκληρες οικογένειες, μαζί και μικρά παιδιά, επειδή η CIA σου λέει ότι «μόνο έτσι μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι δεν θα αναγεννηθούν οι κομμουνιστές»; Αυτό είναι ο ορισμός της γενοκτονίας! Η ίδια η πρεσβεία των ΗΠΑ έδωσε στους στρατηγούς τις πρώτες λίστες «υπόπτων προς εκκαθάριση», δηλαδή ηγετικών στελεχών μας, περιλαμβανομένων των οικογενειών τους. Μέσα στο πρώτο εξάμηνο ο στρατός και οι παραστρατιωτικοί εξόντωσαν όχι μερικές χιλιάδες, αλλά ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Και συνέχισαν επί χρόνια, δολοφονώντας μεθοδικά όσους είχαν ξεφύγει από το πρώτο κύμα της σφαγής. Η λογική τους παραμένει ίδια: καλός κομμουνιστής είναι ο νεκρός κομμουνιστής.
Έχοντας υπ’ όψιν αυτό το κλίμα… πιστεύεις ότι υπάρχουν πραγματικά δυνατότητες να ξαναριζώσει το κομμουνιστικό κίνημα στην Ινδονησία;
Ναι, είναι δυνατό, επειδή πολλοί άνθρωποι πια, ιδίως οι νέοι που δεν φοβούνται τόσο, θέλουν να ενωθούν μαζί μας. Λένε όλο και πιο ανοιχτά «η κυβέρνηση δεν κάνει τίποτα για εμάς» και έλκονται από το όραμά μας για μια διακυβέρνηση που δεν θα ληστεύει και δεν θα σκοτώνει το λαό, αλλά θα τον υπηρετεί. Ξέρουν ότι εμείς δεν θέλουμε μια τυπική δημοκρατία. Στόχος μας είναι η άμεση δημοκρατία, όπου ο ίδιος ο λαός θα αποφασίζει. Και οι υπουργοί δεν θα στρογγυλοκάθονται, αλλά θα πηγαίνουν τακτικά να δουλεύουν με το λαό, ώστε να μην ξεκόβονται από τα βάσανά του. Όπως ο Τσε Γκεβάρα πήγαινε να κόψει ζαχαροκάλαμο, ενώ ήταν υπουργός! Εξάλλου, σήμερα είναι και τεχνικά πιο εύκολη η άμεση συμμετοχή των μαζών στη διακυβέρνηση. Αρκεί να το θέλουμε!
Σημαντικές στιγμές στην Ιστορία
4ος-5ος αιώνας: Επαφές με Ινδία και εισαγωγή του Βουδισμού και του Ινδουισμού.
13ος αιώνας: Ιδρύεται το βασίλειο της Ανατολικής Ιάβας και σταδιακά εξαπλώνεται σε μεγάλο μέρος της σημερινής Ινδονησίας.
13ος-16ος αιώνας: Εισάγεται ο Ισλαμισμός, αρχικά στη Σουμάτρα και μέσα σε 3 αιώνες γίνεται η κυρίαρχη θρησκεία.
16ος-17ος αιώνας: Πορτογάλοι και Ολλανδοί «ανακαλύπτουν» την Ινδονησία και σταδιακά την ελέγχουν.
1800: Η Ολλανδία ανακηρύσσει και επίσημα αποικία της την Ινδονησία.
1917: Ινδονήσιοι και Ολλανδοί κομμουνιστές καταλαμβάνουν την ολλανδική ναυτική βάση στη Σουραμπάγια και ιδρύουν σοβιέτ. Ακολουθεί αιματηρή καταστολή της εξέγερσης.
1920: Ιδρύεται η Κομμουνιστική Ένωση και το 1924 μετονομάζεται σε Κ.Κ. Ινδονησίας.
1926: Νέα κομμουνιστική εξέγερση καταπνίγεται από τους Ολλανδούς και το Κ.Κ. τίθεται εκτός νόμου.
1942-45: Οι Ιάπωνες καταλαμβάνουν την Ινδονησία και αρχικά γίνονται δεκτοί ως απελευθερωτές. Υπολογίζεται όμως ότι 4 εκατομμύρια Ινδονήσιοι έχασαν τη ζωή τους λόγω της πείνας και των καταναγκαστικών έργων.
1945-49: Μετά την ήττα της Ιαπωνίας, ο Σουκάρνο κηρύσσει την ανεξαρτησία της Ινδονησίας και αποκρούει τις ολλανδικές απόπειρες ανακατάληψής της.
1955-65: Ο πρόεδρος Σουκάρνο πρωτοστατεί στη Διάσκεψη της Μπαντούνγκ, όπου ξεκίνησε η διαδικασία ίδρυσης του Κινήματος των Αδεσμεύτων. Ταυτόχρονα συσφίγγει τις σχέσεις του με την Κίνα και την ΕΣΣΔ. Το Κ.Κ. Ινδονησίας αναδεικνύεται ως το μεγαλύτερο κόμμα στη χώρα.
1965-67: Ξεκινά η σφαγή των κομμουνιστών από τον στρατηγό Σουχάρτο με την υποστήριξη των ΗΠΑ. Ο πρόεδρος Σουκάρνο καθαιρείται και τελικά τίθεται σε κατ’ οίκον περιορισμό. Πεθαίνει το 1967 από νεφρική ανεπάρκεια λόγω μη περίθαλψής του.
1998: Ο στρατηγός Σουχάρτο αναγκάζεται να παραιτηθεί και ξεκινά η περίοδος «εκδημοκρατισμού».
Έκταση: 1.904.569 τετρ. χλμ. (σχεδόν 15πλάσια της Ελλάδας). Αποτελείται από 18.307 νησιά, εκ των οποίων κατοικούνται μόνιμα περίπου τα χίλια.
Πληθυσμός: 255 εκατομμύρια (εκτίμηση 2015). Μοιράζονται σε περίπου 300 εθνότητες, εκ των οποίων η σημαντικότερη, τόσο σε αριθμό όσο και σε επιρροή, είναι οι Γιαβανέζοι.
Ετήσιο κατά κεφαλή ΑΕΠ: 3.511 δολάρια ΗΠΑ (πηγή: ΔΝΤ).
