Διαβάστε το Μέρος Α‘
του Γιώργου Κυριακού
«Η Ρωσία δεν θα αφήσει τη Σερβία ξεκρέμαστη» (Πούτιν, Νοέμβριος 2021)
Ο διάδρομος του φυσικού αερίου
Το ρωσικό φυσικό αέριο είναι ένα εθνικό εργαλείο στη γεωπολιτική της ενέργειας. Η Ρωσία είναι 7η στον κόσμο σε αποθέματα πετρελαίου, και 2η σε αποθέματα φυσικού αερίου. Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον «ατσάλινο» Πούτιν, έγινε βασικός προμηθευτής φυσικού αερίου, ασκώντας μεγάλη επιρροή και στα Βαλκάνια. Με βασικό «παίκτη» την Ελλάδα της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, τα Βαλκάνια συνέχισαν συμβάσεις με τη Ρωσία, παρόλο που η Δύση μπορούσε να επιβουλεύεται συχνά την άβολη θέση τους από άποψη χρηματοδότησης και στρατιωτικού εξοπλισμού. Η κατασκευή του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης ενίσχυσε τη σταδιακή αναστήλωση της ρωσικής πολιτικής επιρροής στα Βαλκάνια.
Ο Turkish Stream, λύση που προέκυψε μετά το δυτικό σαμποτάζ στον South Stream, συνεχίζει μέσω της Τουρκίας να τροφοδοτεί με αέριο, και σχεδιάζεται η επέκτασή του. Παρ’ όλες τις ρητορείες για απεξάρτηση από τη Ρωσία, το 2021, το ρωσικό φυσικό αέριο έρχεται μέσω της Μαύρης Θάλασσας για τους καταναλωτές της Τουρκίας, της Βουλγαρίας, της Ελλάδας, της «Β.Μ.», της Ρουμανίας, της Σερβίας και της Βοσνίας. Πέρσι ο Μίλερ, διευθύνων σύμβουλος της Gazprom, δήλωσε ότι «η δυναμικότητα του αγωγού φυσικού αερίου αυξήθηκε 2,5 φορές για τους Ευρωπαίους καταναλωτές». Ο Turkish Stream, με αέριο από τη Ρωσία, τέμνει τα Βαλκάνια δημιουργώντας το έδαφος για μια σύνθετη πολιτική κηδεμονίας και προσανατολισμών (η «αντιδυτική» Τουρκία βρίσκεται μέσα στις νέες «συνθέσεις» κηδεμονίας).
Η Ρωσία υπέγραψε γενναιόδωρη συμφωνία με τη Σερβία για την παροχή φυσικού αερίου, κρατώντας την παλιά τιμή (270 δολάρια ανά 1.000 κ.μ.), ενώ παντού αλλού η τιμή εκτοξεύτηκε προς τα 800 δολάρια
Ενεργειακή εξάρτηση
Χαρακτηριστικό παράδειγμα εξάρτησης είναι η ακραία φιλοδυτική Μολδαβία, που υποχρεούται ως υπερχρεωμένη να προμηθεύεται ρωσικό αέριο (μέσω Ρουμανίας, Πολωνίας και Ουκρανίας), αφού πρώτα η Ρωσία την απείλησε αυξάνοντας την τιμή στα 790 δολάρια ανά 1.000 κ.μ. και μειώνοντας τις παραδόσεις στο 1/3. Μέσα στο 2021 υπήρξαν αυξήσεις στις εξαγωγές της Gazprom στη Ρουμανία (247,1%), στη Σερβία (92,9%), στη Βουλγαρία (48,2%) και στην Ελλάδα (13,7%). Δεν είναι τυχαίο ότι κατά τη διάρκεια της τελευταίας προεκλογικής εκστρατείας στη Βουλγαρία η Gazprom μείωσε στο μισό την τιμή σε σύγκριση με τα ευρωπαϊκά τιμολόγια.
Από την άλλη, η απώλεια του μονοπωλίου εξαιτίας του ΤΑΡ, η επιδίωξη Υγροποίησης του Φυσικού Αερίου (στην οποία δεν μπορεί να ανταποκριθεί η Ρωσία) ή το άνοιγμα ανατολικών διαδρόμων στερεί στη Μόσχα τη δυνατότητά της να εξαπλώνεται. Βέβαια οι αντιδράσεις των Σέρβων, Σερβοβόσνιων, Κροατών, αλλά και μιας μεγάλης μερίδας Βούλγαρων πολιτικών, παραμένουν ισχυρό αντιστάθμισμα. Αποτέλεσμα ήταν η γενναία συμφωνία με τη Σερβία, κρατώντας την παλιά τιμή (270 δολάρια ανά 1.000 κ.μ.), ενώ παντού αλλού η τιμή εκτοξεύτηκε προς τα 800 δολάρια. Οι ακυρώσεις ρωσικών επενδύσεων ωφελούν λοιπόν διάφορες ελίτ, αλλά όχι τους βαλκανικούς λαούς, που στερούνται ενεργειακών δυνατοτήτων από τη γειτονιά τους.
Η κατασκευή του ΙGB στην περιοχή της Ροδόπης και του Πλωτού Τερματικού LNG (υγροποιημένου φυσικού αερίου) στην Αλεξανδρούπολη είναι πράξη δηλωτική για την υποταγή στις επιδιώξεις του υπερατλαντικού προβοκάτορα. Αντίστοιχα και το λιμάνι Δυρραχίου Αλβανίας, η «Αλεξανδρούπολη των Δυτικών Βαλκανίων», εκτός από τις εξυπηρετήσεις σε ΗΠΑ-ΝΑΤΟ, προβλέπεται να γίνει και κόμβος εισαγωγής LNG (σύμβαση της Αλβανίας με τις ExxonMobil-Excelerate). Φαίνεται ότι ξεκινά μια δεκαετία ρευστότητας και τεχνητής ενεργειακής κρίσης, που θα πλήξει τα Βαλκάνια…
Ο πόλεμος του εμβολίου
«Το Sputnik-V λειτουργεί καλύτερα απέναντι στην Όμικρον από τα άλλα εμβόλια», δήλωνε πρόσφατα ο Πούτιν, ενώ πέρσι η Κομισιόν καταδίκαζε την «ψευδή διάδοση πληροφοριών εκ μέρους της Ρωσίας και της Κίνας για την επικινδυνότητα των δυτικών εμβολίων». Παρ’ όλες τις πιέσεις του Ντράγκι να μην εγκριθεί το Sputnik, το κενό που άφησε η Ε.Ε. έφερε τη Ρωσία σε καλύτερη μοίρα. Εφοδίασε «φίλους» και «εχθρούς» στην προσπάθειά της να διεισδύσει εκεί που ο ευρωμηχανισμός Covax δημιουργούσε ανισότητες, και ιδίως στις υπό ένταξη χώρες και στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Επίσης η Κροατία ξεκίνησε συνομιλίες για εισαγωγή του Sputnik, και η Αλβανία εφοδιάστηκε από τη Ρωσία και την Κίνα για το εμβολιαστικό πρόγραμμά της. Χαρακτηριστικά, σε ΦΕΚ της αλβανικής κυβέρνησης (13/4/2021) δημοσιεύθηκε πράξη του υπουργικού συμβουλίου που αφορούσε την έγκριση μυστικής συμφωνίας με τη Ρωσία χωρίς να δημοσιευθεί το περιεχόμενό της.
Μέσα στον περσινό χειμώνα ήδη η «Β.Μ.» (που, όπως δήλωσε ο Ζάεφ, «αδειάστηκε» από την Ε.Ε.) έδωσε μια πρώτη παραγγελία 100.000 ρωσικών εμβολίων. Επιπλέον, πραγματοποιήθηκαν μέσω της Σερβίας δωρεάν αποστολές ρωσικών εμβολίων στο Μαυροβούνιο, τη Σλοβενία και τη Βοσνία. Στο Βελιγράδι χιλιάδες «τουρίστες» εμβολιάστηκαν με δυτικά εμβόλια τα οποία οι Σέρβοι απέφευγαν, ενώ το Sputnik εμβολίασε θετικά τις σερβορωσικές σχέσεις. Ήδη από τον περασμένο Ιούνιο ξεκίνησε στη Σερβία η μαζική παραγωγή Sputnik (20.000.000 δόσεις ετησίως). Ο «μεγάλος πατριωτικός πόλεμος» του Sputnik σημείωσε λοιπόν απόλυτη επιτυχία. Μοναδική παραφωνία, η απόφαση της κοσοβάρικης κυβέρνησης να αρνηθεί τα μη δυτικά εμβόλια, που ξεσήκωσε τη μήνιν της αντιπολίτευσης (και τις επευφημίες του δικού μας ΕΛΙΑΜΕΠ…).
Εκπαίδευση – Πολιτισμός – Ορθοδοξία – Τουρισμός
Το ίδρυμα Russkiy Mir («Ρωσική Ειρήνη», ιδρύθηκε από τον Πούτιν το 2007) αποτελεί τον κόμβο ενός διεθνούς ρωσικού δικτύου στη Βουλγαρία, τη Σερβία, την Ελλάδα, τη Σλοβενία, το Μαυροβούνιο, τη Σέρβικη Δημοκρατία της Βοσνίας και τη «Β.Μ.». Λειτουργούν τμήματα ρωσικής γλώσσας, πολιτιστικά προγράμματα και διοργανώνονται εκδηλώσεις που εξηγούν την πολιτική της Ρωσίας. «Για τους νέους αποτελεί μια επένδυση, συγχρόνως και επένδυση στις σχέσεις μεταξύ των χωρών μας. Πολλοί φοιτητές που έχουν ολοκληρώσει τις σπουδές τους στη Ρωσία, τώρα εργάζονται στη Βουλγαρία και είναι πολύ γνωστοί στο επάγγελμά τους», δήλωσε ο Μπαζένοφ, επικεφαλής της ρωσικής πολιτιστικής διπλωματίας στη Βουλγαρία.
«Είναι προς εμένα βεβαίως, αλλά την εκτιμώ και ως φιλοξενία προς το πρόσωπο του ρωσικού λαού», δήλωνε ο Πούτιν κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στο Άγιο Όρος το 2016. Η Ρωσία, μέσω του Ρωσικού Πατριαρχείου και με τη μαλακή ισχύ μιας Ρωσικής Ορθόδοξης Κοινοπολιτείας, αναπτύσσει ισχυρά δίκτυα στις ορθόδοξες χώρες. Το Πατριαρχείο της Μόσχας ελέγχει τις Εκκλησίες της Βουλγαρίας και της Σερβίας, ενώ διατηρεί μεγάλη επιρροή στην Εκκλησία του Μαυροβουνίου και σε διάσπαρτα μοναστικά σχήματα στα Βαλκάνια. Βρίσκεται σε σοβαρή αντιπαράθεση με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ο οποίος δίνει κατά παραγγελίαν το Αυτοκέφαλο σε Εκκλησίες που συνδέονταν με τη Ρωσική…
Η γοητεία του ρωσικού ορθόδοξου μυστικισμού συνδυάζεται και με έναν κοσμικό τουρισμό σε χώρες των Βαλκανίων. Η Ελλάδα, η Σερβία, το Μαυροβούνιο και η «Β.Μ.» είναι φιλικές χώρες για τον προσκυνηματικό τουρισμό και τη συνήθη τουριστική κατανάλωση. Με όλους τους τριγμούς στις διεθνείς σχέσεις, οι Ρώσοι τουρίστες παραμένουν μια ελκυστική πλευρά, ήπια δύναμη φιλίας ενός κοινού ορθόδοξου παρελθόντος.
* Το αφιέρωμα για τη ρωσική παρουσία στα Βαλκάνια ολοκληρώνεται στο επόμενο φύλλο με το Γ΄ μέρος, που αναφέρεται σε στρατιωτικές συμπράξεις της Ρωσίας και στο ρόλο πληθυσμιακών ομάδων και αντιπολιτεύσεων με φιλορωσική στάση.
