Ολοκληρώθηκαν την περασμένη Κυριακή, με την πραγματοποίηση του δεύτερου γύρου μεταξύ των δύο επικρατέστερων υποψηφίων, οι προεδρικές εκλογές στη Μολδαβία – μια φτωχή πρώην σοβιετική δημοκρατία, περίκλειστη ανάμεσα σε Ρουμανία και Ουκρανία, με φθίνοντα πληθυσμό (2,7 εκατομμύρια σήμερα, καθώς σχεδόν 1 εκατομμύριο έχει μεταναστεύσει, κυρίως σε χώρες της πρώην ΕΣΣΔ και στην Ευρώπη). Η φιλοευρωπαία κεντροδεξιά Μάια Σάντου θριάμβευσε με 57,7%, ενώ ο απερχόμενος φιλορώσος κεντροαριστερός πρόεδρος Ίγκορ Ντοντόν περιορίστηκε στο 42,3%. Οι χαρακτηρισμοί που προσδιορίζουν τον διεθνή προσανατολισμό των δύο φιναλίστ δεν είναι αυθαίρετοι: από τότε που η Μολδαβία ανακήρυξε την ανεξαρτησία της, μετατράπηκε σε χώρο διεκδικούμενο τόσο από τη Ρωσία όσο και από τη Δύση*, και η τοποθέτηση με τη μία ή την άλλη πλευρά αποτελεί ταυτοτικό στοιχείο κάθε υποψήφιου. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η τοποθέτηση είναι σταθερή: ο Ντοντόν, για παράδειγμα, μέχρι πριν μια δεκαετία έπινε νερό στο όνομα της Ευρωπαϊκής Ένωσης…
Η συμμετοχή ήταν μόλις 45,7% στον πρώτο γύρο, ενδεικτικό της αποστασιοποίησης πολλών πολιτών από ένα πολιτικό σύστημα που θεωρούν συνολικά βρώμικο. Σύμφωνα μάλιστα με το Κόμμα των Κομμουνιστών (PCRM), που καλούσε σε αποχή, η συμμετοχή ήταν ακόμη χαμηλότερη – της τάξης του 41% (το ένα τρίτο του οποίου ανήκει σε ψήφους μεταναστών). Ας σημειωθεί ότι για χρόνια το PCRM κυριαρχούσε στη Μολδαβία (κυβερνούσε μόνο του από το 2001 ως το 2009), διατηρώντας ποσοστό άνω του 40% ως το 2014. Τότε «αντικαταστάθηκε» από το Κόμμα των Σοσιαλιστών (PSRM), στο οποίο σταδιακά είχαν προσχωρήσει τα περισσότερα ηγετικά στελέχη του –μεταξύ των οποίων και ο Ντοντόν– και σταδιακά φυλλορόησε.
Το αποτέλεσμα των φετινών προεδρικών εκλογών αποτελεί πλήρη αντιστροφή αυτού των εκλογών του 2016, όταν οι πολίτες είχαν τιμωρήσει την εξίσου διεφθαρμένη κυβερνώσα, τότε, Κεντροδεξιά
Στον δεύτερο γύρο πάντως η συμμετοχή αυξήθηκε σχεδόν 10%, φτάνοντας το 55,1% σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Αυτή η σημαντική αύξηση έδειξε ότι ένα συνήθως αδιάφορο τμήμα του εκλογικού σώματος κινητοποιήθηκε με μοναδικό στόχο την αποτροπή της επανεκλογής του πρώην «κομμουνιστή» Ντοντόν. Ο τελευταίος, που δεν έκρυβε την προκλητικά πολυτελή ζωή του, θεωρήθηκε αυτή τη φορά βασικός εκπρόσωπος της διαφθοράς του πολιτικού κόσμου και της διαπλοκής του με μαφιόζικα «επιχειρηματικά» συμφέροντα – ένα ζήτημα που διαχρονικά εξοργίζει τους Μολδαβούς και προκαλεί κάθε τόσο δυναμικές διαμαρτυρίες**. Έτσι το αποτέλεσμα του 2020 αποτελεί πλήρη αντιστροφή αυτού των εκλογών του 2016, όταν οι πολίτες είχαν τιμωρήσει την εξίσου διεφθαρμένη κυβερνώσα, τότε, Κεντροδεξιά (με υποψήφια πάλι την Σάντου)*** και είχαν αναδείξει στην προεδρία τον κεντροαριστερό Ντοντόν.
Οι μετανάστες και η ρωσική «ουδετερότητα» έκριναν το αποτέλεσμα
Ένα σημαντικό στοιχείο, που εξηγεί την έκταση της νίκης της Σάντου, ήταν η καθοριστική ψήφος των Μολδαβών μεταναστών σε δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Ενώ στα εκλογικά τμήματα εντός Μολδαβίας οι Σάντου και Ντοντόν σχεδόν ισοψήφισαν και στον δεύτερο γύρο (η διαφορά τους ήταν μόλις 25.000 ψήφοι σε σύνολο 1,4 εκατομμυρίων), οι Μολδαβοί μετανάστες στη Δυτική Ευρώπη (περίπου 350.000) ψήφισαν συντριπτικά υπέρ της Σάντου. Αντίθετα, οι πάνω από 200.000 Μολδαβοί μετανάστες στη Ρωσία αυτή τη φορά δεν κινητοποιήθηκαν. Πολλοί εκτιμούν ότι αυτό ευνοήθηκε από την κραυγαλέα ουδετερότητα του Πούτιν, ο οποίος –σε πλήρη αντίθεση με το παρελθόν– απέφυγε κάθε κίνηση άμεσης ή έμμεσης υποστήριξης προς τον απερχόμενο Μολδαβό πρόεδρο, προφανώς θεωρώντας τον «καμένο χαρτί». Επιπλέον, αυτή τη φορά πολύ λίγοι κάτοικοι της Υπερδνειστερίας (αποσχισθείσας επαρχίας υπό ρωσική προστασία) πήγαν στη Μολδαβία για να ψηφίσουν: μόλις 30.000 σε σύνολο 250.000 που διατηρούν δικαίωμα ψήφου στη Μολδαβία. Σε αντάλλαγμα, η Σάντου περιόρισε την προεκλογική καμπάνια της σε εσωτερικά θέματα, αρνούμενη να προσδώσει «γεωπολιτικό» χαρακτήρα στις κάλπες.
Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό της εγκατάλειψης και απομόνωσης του Ντοντόν είναι το γεγονός ότι ο τρίτος σε σειρά ψήφων του πρώτου γύρου, ο Ρενάτο Ουσάτι (πήρε 16,9%), αν και επικεφαλής του φιλορωσικού σχηματισμού «Το Δικό μας Κόμμα», δεν κάλεσε σε υπερψήφιση του απερχόμενου προέδρου στον δεύτερο γύρο. Το ίδιο έπραξε και η τέταρτη σε ψήφους υποψήφια, η Βιολέτα Οβάνοφ (6,5%), παρόλο που κι αυτή ήταν επικεφαλής ενός άλλου φιλορωσικού σχηματισμού, του Ρεπουμπλικανικού Κοινωνικοπολιτικού Κινήματος Ισότητας (SOR). Ο απερχόμενος πρόεδρος στον πρώτο γύρο είχε πάρει 32,6% έναντι 36,1% της Σάντου: θεωρητικά δηλαδή θα επικρατούσε άνετα αν άθροιζε τις ψήφους των άλλων φιλορώσων υποψηφίων ή, έστω, αν ψήφιζαν οι Μολδαβοί μετανάστες στη Ρωσία. Όμως τίποτε από αυτά δεν συνέβη, κι έτσι στον δεύτερο γύρο ο Ντοντόν καθηλώθηκε στο 42,3%. Εν τέλει, φαίνεται ότι οι μισοί πάνω-κάτω Μολδαβοί, αυτοί δηλαδή που εξακολουθούν να πηγαίνουν στις κάλπες, έχουν αποδεχτεί ως μόνη δυνατότητα την εναλλαγή δύο κακών. Οι άλλοι μισοί, αποκαμωμένοι από τις αλλεπάλληλες διαψεύσεις των προσδοκιών τους, δεν κάνουν καν τον κόπο να επιλέξουν…
* «Μολδαβία: Μικρογραφία της Ουκρανίας;» (φύλλο 240).
** «Οι Μολδαβοί έχουν θυμώσει» (φύλλο 297).
*** «Αλλαγή προσανατολισμού για Μολδαβία και Βουλγαρία;» (φύλλο 334).
Το ποιόν της Μάια Σάντου
Η νικήτρια των προεδρικών εκλογών έχει ήδη αποδείξει ότι μπορεί να ανταγωνιστεί στα ίσα τον ηττημένο απερχόμενο πρόεδρο, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα αρνητικά στοιχεία! Όταν ήταν υπουργός Παιδείας (2012-2015) πρωταγωνίστησε σε ιδιωτικοποιήσεις, εντός και… εκτός αρμοδιότητάς της. Είπε μάλιστα ψέματα ότι δεν μετείχε στη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου που αποφάσισε το 2013 την ιδιωτικοποίηση του αεροδρομίου της πρωτεύουσας Κισινάου, ενώ καιρό μετά ανακαλύφθηκε η μαγνητοσκόπηση της συνεδρίασης, που την έδειχνε να είναι παρούσα και να υπερψηφίζει. Ενεπλάκη επίσης σε αυτό που στη Μολδαβία ονομάστηκε «η ληστεία του ενός δισεκατομμυρίου»: τη μεταφορά 1 δισεκατομμυρίου ευρώ (το 17% του ΑΕΠ τότε) από τον δημόσιο κορβανά σε τρεις χρεοκοπημένες ιδιωτικές τράπεζες το 2015, ποσό που τελικά «χάθηκε» στις τσέπες μαφιόζων –όπως ο παντοδύναμος τότε Βλάντιμιρ Πλαχότνιουκ– και πολιτικών συνεργατών τους. Επιπλέον, το 2018 εξέφρασε «ανάμεικτα αισθήματα» για τον Αντονέσκου, φασίστα δικτάτορα της Ρουμανίας και σύμμαχο των Χίτλερ και Μουσολίνι («είχε και θετικές πλευρές», είπε), ξεσηκώνοντας κατακραυγή εντός και εκτός χώρας.
Το χαρακτηριστικότερο όμως κατόρθωμά της ήταν όταν, στις παραμονές των βουλευτικών εκλογών του 2019, υπέγραψε έγγραφη «δέσμευση-υπεύθυνη δήλωση προς τον μολδαβικό λαό» ότι δεν θα συνεργαστεί ποτέ με το PSRM και άλλα φιλορωσικά κόμματα, η οποία είχε και… «ρήτρα υποχρεωτικής παραίτησης» εάν την παραβίαζε. Την ίδια δήλωση έβαλε να υπογράψουν και όλοι οι υποψήφιοι βουλευτές της. Λίγο αργότερα γινόταν πρωθυπουργός σε συγκυβέρνηση με το PSRM του «υπ’ αριθ. 1 εχθρού» Ντοντόν! Τώρα πάντως οι Ευρωπαίοι έσπευσαν να συγχαρούν πρώτοι την Μάια Σάντου για τη νίκη της, ενώ το ίδιο έπραξαν και άλλοι «δημοκράτες», όπως ο Αλίεφ του Αζερμπαϊτζάν. Η Ε.Ε. αδημονεί να ξεκινήσει τη διαδικασία ένταξης της Μολδαβίας στα κράτη μέλη της, ώστε να ισχυρίζεται ότι έχει και μια επιτυχία μετά από χρόνια ταπεινώσεων, αποσάθρωσης και κάθετης πτώσης του διεθνούς ειδικού βάρους της. Συγχαρητήρια έστειλε όμως και ο Πούτιν, μετά τη δήλωση της νικήτριας ότι θα ασκήσει «ισορροπημένη και πραγματιστική εξωτερική πολιτική». Ας σημειωθεί ότι η Ρωσία υποστηρίζει έμπρακτα την αποσχισθείσα από το 1992 Υπερδνειστερία, που ανήκε στη Μολδαβία επί ΕΣΣΔ. Εκεί εδρεύει μέχρι σήμερα η 14η Στρατιά της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
