…και η ανάγκη για ένα εναλλακτικό και αξιόπιστο σχέδιο ριζικής αντιμετώπισης του προβλήματος
«Άνεργοι και ανέστιοι, φτωχοί,
ανήμποροι και ταπεινωμένοι,
όλο και περισσότερο στρέφονται σε οτιδήποτε και με οποιονδήποτε τρόπο θα μπορούσε να απαλύνει τις πληγές τους».
Αλ. Κορωναίου,
Μια τραυματισμένη κοινωνία,
Εφ. Συν./29/01/2013
Η σημαντικότερη επίπτωση της τριετούς εφαρμογής των μνημονιακών πολιτικών είναι η κατάρρευση της εργασίας. Η τεράστια αύξηση της ανεργίας, από 7,9% το δ’ τρίμηνο του 2008 σε 26% το αντίστοιχο τρίμηνο του 2012 και ήδη υψηλότερα από 27% τους πρώτους μήνες του 2013, συνοδεύτηκε από την επέλαση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης και τη σημαντική αύξηση της αδήλωτης εργασίας. Η εκπόνηση ενός εναλλακτικού και αξιόπιστου σχεδίου για την αναστροφή αυτής της κατάρρευσης αποτελεί αναγκαίο όρο για την επιτυχία του αριστερού προγράμματος διεξόδου από την κρίση.
Για τον σκοπό αυτό απαιτείται η βαθύτερη γνώση των ιδιαίτερων στοιχείων της ανεργίας, όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί τα τελευταία τρία χρόνια. Η μεγάλη αύξηση της ανεργίας είχε ως αποτέλεσμα, ήδη από το 2011, οι απασχολούμενοι να είναι σημαντικά λιγότεροι από τους άνεργους και τους μη οικονομικά ενεργούς. Το 2012, όπως προκύπτει από τον Πίνακα 1, οι απασχολούμενοι είναι λιγότεροι κατά 984.015 άτομα.
Τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας καταγράφονται μεταξύ των νέων 15-24 ετών (57,8%) και ιδιαίτερα των νέων γυναικών (65%). Ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης, τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται σε όσους δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (41,9%) και σε όσους έχουν απολυτήριο τριτάξιας μέσης εκπαίδευσης (30,9%).
Τα μεγαλύτερα ποσοστά μείωσης της απασχόλησης καταγράφονται στη μεταποίηση και τις κατασκευές. Αντίθετα ο τομέας των υπηρεσιών εμφανίζει μικρότερα ποσοστά μείωσης της απασχόλησης. Σημειώνεται ότι η απασχόληση στον χρηματοπιστωτικό και ασφαλιστικό τομέα θα επηρεαστεί αρνητικά τα επόμενα χρόνια λόγω της συγκέντρωσης στον κλάδο μέσω των εξαγορών και συγχωνεύσεων.
Η μείωση της απασχόλησης στη μεταποίηση συμβαδίζει και με την κατάρρευση του δείκτη βιομηχανικής παραγωγής (Πίνακας 3).
Όπως προκύπτει από την εξέλιξη της δομής της απασχόλησης κατά την 3ετία 2009-2012 (Πίνακας 4), η αύξηση της ανεργίας έχει σαν αποτέλεσμα την υπέρμετρη αύξηση του τριτογενή τομέα (υπηρεσίες) όπου κυριαρχούν οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης αλλά και η αδήλωτη εργασία, σε βάρος του δευτερογενή τομέα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2012, σύμφωνα με την Ειδική Υπηρεσία Ελέγχου Ασφάλισης του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, το ποσοστό της αδήλωτης εργασίας ήταν 36% (έναντι 30% το 2011) και το 42% των ανασφάλιστων εργαζομένων ήταν μετανάστες χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα (έναντι 40% το 2011). Οι κυριότεροι κλάδοι στους οποίους εντοπίστηκαν ανασφάλιστοι εργαζόμενοι ήταν: Οι τουριστικές εποχιακές επιχειρήσεις, ο επισιτισμός και η διασκέδαση, η καθαριότητα και οι υπηρεσίες ασφαλείας, η φύλαξη παιδιών και ηλικιωμένων, η οικοδομή και οι ιδιωτικές σχολές-φροντιστήρια.
Επέλαση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης
Η Ελλάδα μεταβάλλεται με ταχείς ρυθμούς σε ευέλικτη αγορά εργασίας όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας. Το 2012 το ποσοστό συμβάσεων μερικής (35,4%) και εκ περιτροπής (9,6%) απασχόλησης στις νέες προσλήψεις αντιστοιχούν στο 45% του συνόλου των συμβάσεων. Το αντίστοιχο ποσοστό το 2011 ήταν 33,1%.
Διόγκωση της φτώχειας
Σύμφωνα με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ τα νοικοκυριά που ζουν σε ακραία φτώχεια αυξήθηκαν από 57.726 (με σύνολο μελών 125.391) το α’ τρίμηνο του 2009 σε 269.169 (με σύνολο μελών 674.299) το δ’ τρίμηνο του 2012.
Βασικές αιτίες για την επέλαση της φτώχειας αποτελούν ο μεγάλος αριθμός των μακροχρόνια ανέργων (υπερβαίνουν το 50% του συνολικού αριθμού), ο μικρός αριθμός επιδοτουμένων ανέργων (μόλις το 18% του συνόλου) και το σύντομο χρονικό διάστημα χορήγησης των επιδομάτων ανεργίας.
Συμπεράσματα-Προτάσεις
Από τη συνοπτική παράθεση των παραπάνω στοιχείων για την απασχόληση στη χώρα μας γίνεται εμφανές ότι το πρόγραμμα για την έξοδο από την κρίση προϋποθέτει την εκπόνηση ενός σχεδίου αναστροφής της κατάρρευσης της εργασίας.
Η δυσκολία αναστροφής προκύπτει από το γεγονός ότι την περίοδο 2000- 2008, όταν το ΑΕΠ αυξανόταν κατά μ.ό. 4,1% το χρόνο, δημιουργήθηκαν 470 χιλιάδες θέσεις εργασίας. Ακόμη και αν υλοποιηθούν οι στόχοι των μνημονίων, ο μέσος όρος αύξησης του ΑΕΠ την περίοδο 2014-2020 δεν θα υπερβαίνει, σε καμιά περίπτωση, το 2,8%. Επιπλέον, το ξεπούλημα των δημόσιων επιχειρήσεων και υποδομών στο εγχώριο ή/και το ξένο κεφάλαιο ελάχιστα θα συμβάλει στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας (μάλλον το αντίθετο…), όπως έχει δείξει η μέχρι σήμερα εμπειρία (ΟΤΕ, Εμπορική, Γενική κ.ά.). Ακόμη και η «βαριά βιομηχανία» της χώρας, ο τουρισμός, όχι μόνο δεν δημιουργεί, έστω εποχιακές θέσεις εργασίας, αλλά πρωταγωνιστεί στην αδήλωτη εργασία και την υπερεκμετάλλευση αλλοδαπών μαθητευομένων (κυρίως από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία).
Η εκπόνηση ενός αξιόπιστου προγράμματος για την αντιμετώπιση της ανεργίας και τη δημιουργία σταθερών και αξιοπρεπών θέσεων εργασίας πρέπει να αποτελέσει το συγκριτικό πλεονέκτημα του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ.
Ένα πρόγραμμα που θα θέσει βραχυπρόθεσμους στόχους: Την ακώλυτη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και στα κοινωνικά αγαθά (ύδρευση, ενέργεια) και στη χρήση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, τη ρύθμιση/ διαγραφή των χρεών προς το Δημόσιο και τις τράπεζες και την αύξηση και χρονική επέκταση του επιδόματος ανεργίας. Που, στη συνέχεια, θα θέσει, με συγκεκριμένες επεξεργασίες ανά κλάδο, τις βασικές παραμέτρους του μακροπρόθεσμου στόχου: της παραγωγικής ανασυγκρότησης, αρχικά, σε τοπικό επίπεδο για την κάλυψη των βασικών αναγκών των τοπικών κοινωνιών και στη συνέχεια τη συνάρθρωσή τους σε ένα εθνικό πρόγραμμα ανασυγκρότησης της οικονομίας με σεβασμό στην προστασία του περιβάλλοντος.
Με αυτό το πρόγραμμα πρέπει να συνδέονται η φορολογική πολιτική για τη χρηματοδότησή του και η εκπαιδευτική πολιτική για τη στήριξη της υλοποίησής του αλλά και την ανάσχεση της νεανικής μετανάστευσης, ενώ απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία του είναι η πολιτιστική αναγέννηση της χώρας.
Η υλοποίηση αυτού του προγράμματος είναι ο απαραίτητος όρος για να αποκτήσει την αξιοπρέπειά του ο κόσμος της μισθωτής εργασίας και να γίνει ηγεμονική δύναμη στην κοινωνία.
* Σημείωση: Τα στοιχεία του παρόντος άρθρου προέρχονται
από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία
(Έρευνα Εργατικού Δυναμικού 2009 και 2012, Ελληνική Οικονομία, δημοσίευση 19/04/2013).
