Η συζήτηση για την αναβάθμιση της θέσης της χώρας μας στους γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ και της Δύσης, ξεκίνησε αμέσως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία (καλοκαίρι 2016) και την αλλαγή που επήλθε στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας.
Στα πρώτα διερευνητικά ταξίδια των Καμμένου, Κοτζιά στις ΗΠΑ, ο υπουργός Άμυνας Τζ. Μάτις χρησιμοποίησε τον όρο «χώρα πρώτης γραμμής». Εξετάζοντας την κατάσταση στην περιοχή δήλωσε: «Υπάρχει ένας ξεκάθαρος και άμεσος κίνδυνος στη νότια πτέρυγα που αναδεικνύει την Ελλάδα σε χώρα πρώτης γραμμής για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας».
Ο Σταύρος Λυγερός, σε άρθρο του με τίτλο «Γιατί η Ελλάδα μετατρέπεται σε χώρα πρώτης γραμμής» (20/5/2017), επιχειρηματολογεί για τα νέα δεδομένα και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται μετά τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις στην περιοχή. Το βασικό του επιχείρημα ήταν πως «η αλλαγή του τρόπου που οι Δυτικοί βλέπουν την Τουρκία αλλάζει και τον τρόπο που βλέπουν την Ελλάδα. Αυτό ισχύει κυρίως για τους Αμερικανούς, οι οποίοι έχουν πιο σφαιρική ματιά και όχι τη στενά οικονομίστικη ματιά της Ε.Ε. Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα αναδεικνύεται σε χώρα πρώτης γραμμής».
Συνεχίζει όμως ότι «για να μπορέσει να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες και να παίξει σημαντικό ρόλο, η Ελλάδα πρέπει να απαντήσει στις προκλήσεις που αφορούν στην ίδια την εθνική της ασφάλεια» και τονίζει: «Υπάρχουν, ωστόσο, βάσιμες αμφιβολίες για το αν το παρόν πολιτικό σύστημα είναι σε θέση να τις αδράξει και να τις αξιοποιήσει».
Άλλοι χρησιμοποιούν την έκφραση «χώρα πρώτης γραμμής» για την ειδική θέση της Ελλάδας στον Νότο της Ευρώπης ή σε σχέση με τις προσφυγικές ροές.
Από τη μεριά μας, θα χρησιμοποιήσουμε τον όρο με διαφορετικό περιεχόμενο: Η Ελλάδα ως «χώρα πρώτης γραμμής», σημαίνει ότι εισέρχεται στην εμπόλεμη ζώνη. Δηλαδή, χώρα εκτεθειμένη άμεσα στην εμπόλεμη ζώνη, χώρα με μεγάλες απειλές και ευρύτερες ανακατατάξεις σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής. Η ματιά της μνημονιακής εποχής, με όσα αυτή επέφερε, δεν επαρκεί για να στοχαστούμε τι συμβαίνει σήμερα και κυρίως τι έρχεται το αμέσως επόμενο διάστημα. Ας δούμε λοιπόν τις συνέπειες της εισόδου στην «εμπόλεμη ζώνη».
Ευθυγράμμιση με τη Δύση
Οι ελληνικές ελίτ, και ειδικά η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, δεν έχουν καμία αντίρρηση να προσφέρουν γη και ύδωρ στις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Γι’ αυτό, όλες οι κινήσεις που γίνονται, τα ταξίδια στις ΗΠΑ και οι στενότατες επαφές με τον πολυπράγμονα κύριο Πρέσβη, στόχευαν να προσφέρουν οτιδήποτε θα ζητούσαν οι ΗΠΑ.
Κλείσιμο του ζητήματος με την ονομασία της FYROM και εισδοχή της στο ΝΑΤΟ, επέκταση της βάσης της Σούδας, μεταφορά οπλικών συστημάτων από το Ιντσιρλίκ στην Ανδραβίδα, σχεδιασμοί για ναύσταθμος στη Σύρο, αεροδρόμιο για drones στη Λάρισα, βάση ελικοπτέρων στην Αλεξανδρούπολη, αλλά και στην Κάλυμνο. Στην όμορφη Βουλή, εκτός από τις «κλασικές» φωνές, δεν ακούγεται τίποτα για αυτή τη μετατροπή σε μετόπισθεν αλλά και ορμητήριο νέων επιθέσεων σε χώρες και λαούς της περιοχής.
Μέχρις εδώ υπάρχουν στοιχεία που έχουν επαναληφθεί στους πολέμους της Νέας Τάξης, αλλά και κάτι που δίνει μια αύρα δήθεν ανανέωσης της σκέψης και ρεαλισμού του υπουργείου Εξωτερικών και της κυβέρνησης. Πρόκειται για την αυταπάτη πως επίκειται κάποια αναβάθμιση της χώρας ή έστω του τρόπου που τη βλέπουν οι «μεγάλοι».
Κανένα στοιχείο, όμως, δεν δείχνει ότι προσφέρεται οποιαδήποτε «ομπρέλα ασφαλείας». Σε σχέση με τα Βαλκάνια, οι εξελίξεις και οι «λύσεις» που σχεδιάζουν οι ΗΠΑ, ζημιώνουν την Ελλάδα. Όσο για την Τουρκία, κανένα στοιχείο δεν δείχνει «εγκατάλειψή» της από τη Δύση ή κάποια υποστήριξη της Ελλάδας απέναντι στον επεκτατισμό της Άγκυρας.
«Ατυχήματα» και επιφυλακή
Η στάση του πολιτικού κόσμου, επίσημου και ανεπίσημου, μπορεί να πραγματωθεί μόνο μέσω της απαξίωσης των λαϊκών ανησυχιών και τελικά του ίδιου του λαού. Άλλωστε, καθόλου τυχαία, οι κυβερνητικοί τον χαρακτηρίζουν «ετερόκλητο όχλο» και οι ριζοσπάστες «συντηρητικό»…
Σε σχέση με τα «ελληνοτουρκικά», ενώ το δάχτυλο είναι στην σκανδάλη, οι επίσημοι εκφραστές θέλουν να παρουσιάζουν την κατάσταση ως αποτέλεσμα εκνευρισμού ή της δράσης ακραίων στοιχείων. Γι’ αυτό μιλούν για «ατυχήματα», «ψυχραιμία», «υπευθυνότητα» κ.λπ.
Η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η Τουρκία κλιμακώνει την επιθετικότητά της, κάνει πόλεμο με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο στη Συρία, προετοιμάζει την κοινή γνώμη για πολεμική κλιμάκωση και προς δυσμάς. Διεκδικεί, ως περιφερειακή μεγάλη δύναμη, οφέλη από τη μοιρασιά που θα γίνει στη Συρία, στους υδρογονάνθρακες, τα «οικόπεδα» και το Αιγαίο. Η μοιρασιά γίνεται πάντα υπό την ισχύ των όπλων και αυτή την πολιτική προωθεί χωρίς δισταγμούς η Τουρκία.
Ελλάδα και Τουρκία, ποτέ από το 1996 δεν ήταν τόσο κοντά σε μια θερμή εμπλοκή. Τα γεγονότα είναι καταιγιστικά και αφορούν όλο το «μέτωπο»: Αιχμαλωσία δύο στρατιωτικών στον Έβρο. Εμβολισμός πλοίου κοντά στα Ίμια. Παρενόχληση αρχηγού ΓΕΣ και υπουργού Ναυτιλίας στο ελληνικό νησί Στρογγύλη. Επεισόδιο με ελικόπτερο και τροχιοδεικτικά πυρά στη Ρω. Πτώση του Μιράζ προχθές και θάνατος του κυβερνήτη του.
Όλα αυτά, μαρτυρούν την ύπαρξη στρατιωτικής δραστηριότητας και κατάφορης απειλής σε βάρος της κυριαρχίας της χώρας. Οδηγείται έτσι, όλο το μέτωπο από Έβρο έως Καστελλόριζο (και Κύπρο) σε συνθήκες επιφυλακής, με επεισόδια που δεν είναι διόλου «ατυχήματα».
Αυθαίρετες αξιολογήσεις
Ορισμένοι μπαίνουν στο πειρασμό να αξιολογήσουν ποιο από τα δύο στοιχεία εμπλοκής της χώρας στην εμπόλεμη ζώνη είναι σημαντικότερο. Μάλιστα προτιμούν να μιλούν γενικά για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, θεωρώντας υποδεέστερο τον κίνδυνο από την Τουρκία. Αναγκάζονται να κάνουν λόγο για «τουρκική προκλητικότητα», αλλά δεν φαίνεται να πιστεύουν ότι κάτι σοβαρό μπορεί να συμβεί. Την ανησυχία του κόσμου δεν τη συμμερίζονται καθόλου και τα όσα συμβαίνουν τους βρίσκουν να προετοιμάζουν νέες εκλογικές εκστρατείες και άλλα τέτοια.
Τα ερωτήματα αν και πώς πλησιάζει και τι μορφή μπορεί να έχει ο πόλεμος με την Τουρκία και κυρίως τι πρέπει να γίνει γι’ αυτό, απουσιάζουν από την αριστερή ατζέντα. Εκτός αν παρηγορούν ή αρκούν οι φράσεις του στυλ «Οι κομμουνιστές πάντα…» κ.λπ. Εδώ παίζεται η υπόσταση της χώρας, κοινώς το πόση Ελλάδα θα απομείνει, αλλά και τι κοινωνία και τι δυνάμεις θα αναδειχθούν μέσα από τις επερχόμενες θύελλες.
Πολιτικός κόσμος «πρώτης γραμμής»
Ο ελάχιστος πολιτικός κόσμος, ακολουθεί τις ράγες των μνημονίων και των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ, τρέφοντας ψευδαισθήσεις και αυταπάτες, ελπίζοντας να αποφύγει τα πολύ δύσκολα.
Παράλληλα, πρέπει να αποδείξει τη χρησιμότητά του και τη συμβατότητα με τις νέες πραγματικότητες. Εκλιπαρεί για προστασία από τις ΗΠΑ και δεν αποκλείει να παίξει το ρόλο της δορυφορικής δύναμης απέναντι σε μια ισχυρή Τουρκία. Πολλά τα δείγματα γραφής και για τα δύο σενάρια.
Ο σχεδιασμός του, αφορά κυρίως το πολιτικό σκηνικό (κάτι σαν τοπικό ερασιτεχνικό πρωτάθλημα σε σχέση με όσα συμβαίνουν). Πώς να στηθεί ένας νέος διπολισμός (προοδευτική κεντροαριστερά / συντηρητική δεξιά) και να αντιμετωπιστούν η διάχυτη δυσαρέσκεια και η αυθόρμητη λαϊκή διαμαρτυρία.
Αυτή η στάση του πολιτικού κόσμου, επίσημου και ανεπίσημου, μπορεί να πραγματωθεί μόνο μέσω της απαξίωσης των λαϊκών ανησυχιών και τελικά του ίδιου του λαού. Άλλωστε, καθόλου τυχαία, οι κυβερνητικοί τον χαρακτηρίζουν «ετερόκλητο όχλο» και οι ριζοσπάστες «συντηρητικό»…
Το καζάνι όμως κοχλάζει. Όταν είσαι «πρώτης γραμμής» χώρα, τα σενάρια για τις δημοτικές εκλογές ή για κάτι που θα συμβεί μετά το καλοκαίρι, είναι μακρινά και θα καθοριστούν –πιθανόν– από άλλους παράγοντες. Ας μην παραστήσουν μετά όλοι τους αιφνιδιασμένους…
