Τέσσερα ερωτήματα για την Αττικό Μετρό, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και την Πολιτεία. Ανάγκη για ξεκάθαρες απαντήσεις από τους ex officio σοφούς. Του Γιώργου Ν. Ουρσουζίδη*
«Όταν υπερβαίνοντας τη συγκυρία του τυχαίου ευρήματος, ο φωτισμένος ερευνητής βλέπει στους αρχαιολογικούς λάκκους το συγκριτικό πίνακα των εποχών ενός τόπου. Την πλούσια ζωή του, την ανεξάντλητη φαντασία και την ασίγαστη δράση των ανθρώπων… βλέπει και εγγίζει το περιεχόμενο της ιστορίας»
Μανόλης Ανδρόνικος
Ψιλά γράμματα αποδεικνύεται για επαΐοντες και ex officio σοφούς η αποστροφή του Ανδρόνικου. Είχα την ευκαιρία, μετά από πρόσκληση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, να επισκεφθώ τις αρχαιότητες που αποκαλύφθηκαν στο Σταθμό «Βενιζέλου» του μετρό της Θεσσαλονίκης. Η εικόνα εντυπωσιακή, ένας αρχαίος λιθόστρωτος δρόμος και η διασταύρωσή του με την αρχαιότερη χάραξη της σημερινής οδού Βενιζέλου, μαζί με τα κατάλοιπα των όμορων στους αρχαίους αυτούς δρόμους οικοδομημάτων αποτελούν ένα σύνολο σε πλήρη ανάπτυξη, σε όλο το μήκος (75,60μ.) και το πλάτος (19,20μ.) του σκάμματος. Το σύνολο των ευρημάτων μαρτυρούν με σαφήνεια τη διαχρονική λειτουργία της πόλης.
Η αναγκαιότητα αναβάθμισης της συγκοινωνίας στη Θεσσαλονίκη, αδιαμφισβήτητη. Το μετρό όπως προτάχθηκε, αποτελεί αξιόπιστη λύση σε αντιδιαστολή με τη φαραωνική ανοησία της «υποθαλάσσιας οδού» που, αν και στοίχισε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ, δεν ξεκίνησε ποτέ, αποτελώντας μνημείο διασπάθισης δημόσιου χρήματος.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά:
• Το έργο: Τον Ιούνη του 2006 ξεκίνησε η κατασκευή του μετρό στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης, μήκους 9,6 χλμ. σε βάθος από 16 έως 31 μέτρα, με 13 σταθμούς. Ο προϋπολογισμός στα 1.052.000 € / 9.600 μ. = 110.000 € ή 37.500.000 δρχ. για κάθε τρέχον μέτρο! Ημερομηνία ολοκλήρωσης η 25/11/16 (αρχικά προβλεπόταν η 02/10/12), η κίνηση προβλέπεται να φτάσει τις 250.000 επιβάτες ανά ημέρα και στη διάρκεια ενός έτους τα 75.000.000 επιβάτες με μείωση ρύπων κατά 115 τον. CO2 ανά ημέρα.
• H ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε.: Η Αττικό Μετρό (Α.Μ.) είναι εταιρία δημοσίου συμφέροντος, με μοναδικό μέτοχο το Ελληνικό Δημόσιο, στο οργανόγραμμά της αναφέρονται περί τις 30 θέσεις διευθυντών και αναπληρωτών, χώρια τα μέλη του Δ.Σ., ενώ δεν υπάρχουν διαθέσιμα στην ιστοσελίδα της στοιχεία για το συνολικό κόστος λειτουργίας της. Όλα τα στελέχη της Α.Μ. διορίζονται και ελέγχονται από την εκάστοτε πολιτική εξουσία.
• Το ΚΑΣ-ΥΠΑΙΘΠΑ: Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, θεσμοθετημένος αλλά και διορισμένος από την εκάστοτε κυβέρνηση σύμβουλος της Πολιτείας «για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», γνωμοδότησε στον Αναπληρωτή Υπουργό ΠΑΙΘΠΑ και μάλιστα ομόφωνα (προκειμένου να προσδώσει αυξημένο κύρος;) υπέρ της απόσπασης και της μεταφοράς των αρχαιοτήτων στο στρατόπεδο Παύλου Μελά, συναινώντας με την εισήγηση της Α.Μ. Ο αναπληρωτής υπουργός προχώρησε στην έκδοση Υπουργικής Απόφασης, κι έτσι η δυνατότητα της Θεσσαλονίκης να κερδίσει ένα μοναδικό αρχαιολογικό χώρο μέσα στην καρδιά της πόλης, κινδυνεύει να χαθεί οριστικά.
Αξίζει να αναφερθούμε σε προσωπικότητες που υπηρέτησαν και κόσμησαν το Αρχαιολογικό Συμβούλιο, όπως ο Κυριακός Πιττάκης, ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής (1809-1892), ο Αναστάσιος Ορλάνδος, ο Μανόλης Χατζηδάκης, ο Παναγιώτης Μιχελής, ο Σπυρίδων Μαρινάτος, ο Νικόλαος Πλάτωνας, ο Μανόλης Ανδρόνικος. Αναλογίζεται κανείς ποια θα ήταν η θέση του ΚΑΣ αν σήμερα μετείχαν ως μέλη οι παραπάνω προσωπικότητες!
• Το ερώτημα: Συνιστά πρόβλημα ή ευτύχημα η διαρκής παρουσία της Θεσσαλονίκης, ανά τους αιώνες, ως σημείο αναφοράς ανθρώπινης παρουσίας και πολιτισμού;
Προφανώς το ερώτημα είναι ρητορικό, η απάντηση περισσότερο από αυτονόητη, ο πολύτιμος θησαυρός που μαρτυρά τη διαχρονία της πόλης είναι μοναδικός, τα ευρήματα επίσης μοναδικά, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, και η αξία τους αδιαμφισβήτητη. Άραγε θα τα εκτιμούσαμε περισσότερο στις προθήκες του αρχαιολογικού μουσείου του Λονδίνου, του Βερολίνου, ή του Λούβρου, πληρώνοντας αδρά για να τα δούμε; Πάντως, «ξένο σώμα» στο στρατόπεδο Παύλου Μελά, επίσης δεν πρόκειται να τα δούμε!
Ψευτοδιλήμματα και μονομέρειες
Ή ο αρχαίος δρόμος εξοστρακίζεται ή το έργο του μετρό ακυρώνεται(!) λοιπόν;
Ουδείς δύναται να αμφισβητήσει –πόσο μάλλον να αγνοήσει– τον θεσμοθετημένο Σύμβουλο της πολιτείας ΚΑΣ, τον Αναπληρωτή Υπουργό ΠΑΙΘΠΑ, το ΥΠΟΜΕΔΙ, την Α.Μ. και τους καλοπληρωμένους συμβούλους και παρασύμβουλους, εκτός και αν διαθέτει κουράγιο, άδολη σκέψη και πεποίθηση ότι πράττει το σωστό – τότε καταρρέουν ψευτοδιλήμματα και μονομέρειες.
• Ο γενικός γραμματέας Δημοσίων Έργων κ. Σιμόπουλος, δήλωσε: «Βρισκόμαστε τώρα μπροστά σε ένα εμπόδιο που αν δεν το ξεπεράσουμε, θα αποτελέσει ταφόπλακα για το έργο. Σέβομαι απόλυτα την αξία των ευρημάτων, την ιστορία της πόλης και τη σημασία της ιστορικής μνήμης. Άλλωστε οι λαοί για να έχουν μέλλον πρέπει να έχουν μνήμη. Δεν υπάρχει όμως τεχνική λύση ενσωμάτωσης των ευρημάτων στο σταθμό».
• Ο πρόεδρος της Αττικό Μετρό Α.Ε., Χρήστος Τσίτουρας, δήλωσε: «Οποιαδήποτε σκέψη, είτε για κατάργηση του Σταθμού Βενιζέλου είτε για αλλαγή στο σχεδιασμό του θα επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στη χρηματοδότηση του έργου, με ορατό κίνδυνο την απένταξη από την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση».
• Το μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Αττικό Μετρό Α.Ε. και αντιδήμαρχος Ποιότητας Ζωής Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας, υπογράμμισε: «Η Θεσσαλονίκη υποφέρει από τις καθυστερήσεις που καταγράφονται στα έργα. Και τώρα που επιτέλους έχει έρθει η ωρίμανση του Μετρό και που μπορεί να ‘‘τρέξει’’, δυστυχώς, ομφαλοσκοπούμε και κινδυνεύουμε να μπούμε σε νέες περιπέτειες».
Άναρθρες κραυγές
Όλες οι παραπάνω τοποθετήσεις θα είχαν κάποιο νόημα και δεν θα κινδύνευαν να χαρακτηρισθούν ως κινδυνολογία και άναρθρες κραυγές, όπως «ταφόπλακα για το έργο», «ορατό κίνδυνο», «ομφαλοσκοπούμε και κινδυνεύουμε», εφόσον αντί για γενικόλογους αφορισμούς είχαν γίνει αξιόπιστες εκτιμήσεις και είχαν απαντηθεί ξεκάθαρα τα παρακάτω ζητούμενα:
1. Ποιο είναι το επιπλέον κόστος που θα προκύψει σε χρήμα και χρόνο, εφόσον παράλληλα με την κατασκευή του σταθμού διατηρηθεί και αναδειχθεί το μνημείο στη φυσική του θέση;
2. Εφόσον δεν είναι δυνατή η πλήρης ανάδειξη του μνημείου, είτε λόγω τεχνικών αδυναμιών, είτε λόγω υπερβολικού κόστους σε χρήμα και χρόνο, οι αρχαιολογικές υπηρεσίες θα ενέκριναν τη μερική ανάδειξη του μνημείου «κατά χώραν»; Σε ποιο ύψος θα έφτανε η επιπλέον δαπάνη;
3. Είναι επιστημονικά ορθό να αποσπασθούν και να μεταφερθούν οι αρχαιότητες, και ποιο θα είναι το κόστος της μεταφοράς και της συντήρησής τους, δεδομένου ότι δεν θα υπάρχει κανένα απολύτως ανταποδοτικό όφελος, με αποτέλεσμα να χαθεί οριστικά η πολύτιμη αυτή κληρονομιά;
4. Συγκριτική αξιολόγηση των παραπάνω εναλλακτικών προτάσεων, συνυπολογίζοντας την υπεραξία που θα προκύψει από την ανάδειξη των ευρημάτων στην καρδιά της πόλης, αλλά και του μετρό των 75.000.000 χρηστών ανά έτος!
Αντί να μελετήσει η Α.Μ. τις παραπάνω προσεγγίσεις –ενδεχόμενα και άλλες– και να προβεί σε συγκριτική αξιολόγηση, ώστε να παρθεί η ορθή απόφαση με τη συμμετοχή των πολιτών, έσπευσε να προκρίνει τη χειρότερη «λύση» –απόσπαση και μεταφορά–, μια δαπάνη περιττή και καταστροφική για τα ίδια τα ευρήματα. Όλα αυτά δυστυχώς με τη συγκατάθεση του ΚΑΣ, το οποίο γνωμοδότησε χωρίς να δει τα ευρήματα, παρότι ήταν γνωστό ότι αρχαιολόγοι που επιβλέπουν και φροντίζουν το ανασκαφικό έργο είχαν κάθετη διαφωνία στην προοπτική της απόσπασης! Επί του παρόντος, δείχνοντας καλή πρόθεση, αντιπαρέρχομαι τα επικριτικά σχόλια των επαϊόντων και ex officio σοφών, τονίζοντας ότι ποτέ δεν πρέπει να υποτιμάς την αμετροέπεια ενός κήνσορα, αυτά τα άτομα (τα οποία δεν είναι υποχρεωτικά κρατικοί «λειτουργοί», μπορεί να είναι εκδότες, «δημοσιογράφοι», «καλλιτέχνες», «διανοούμενοι», κομματάρχες ή κομματόσκυλα) θα μπορούσαν να υποστηρίξουν –με ισχυρά επιχειρήματα– ότι το έργο κινδυνεύει να χαθεί επειδή στην Ελλάδα υπάρχουν ακόμη ψήγματα Δημοκρατίας!
* Ο Γιώργος Ν. Ουρσουζίδης
είναι πολιτικός μηχανικός, μέλος της Δ.Ε.
του ΤΕΕ, τμ. Κεντρικής Μακεδονίας
