του Κώστα Βενιζέλου
Οι Αμερικανοί, ενεργοποιώντας το ΝΑΤΟ, το οποίο διακαώς αναζητούσε ρόλο ύπαρξης και με την κατοχική Τουρκία ως δύναμη για όλες τις αποστολές, κάνουν τη μεγάλη επιστροφή τους στην ευρύτερη περιοχή. Πρώτος στόχος η Ρωσία, απώτερος η Κίνα με ξεκάθαρο σχεδιασμό ελέγχου, γεωστρατηγικού, πολιτικού και οικονομικού. Ο νέος ψυχρός πόλεμος έχει μεν χαρακτηριστικά του παλιού είναι, όμως, σαφές πως επιστρατεύει και καινούργια εργαλεία. Ο πόλεμος επί του εδάφους προκαλεί θανάτους και καταστροφή ενώ η συνέχεια θα είναι… φυσιολογική. Οικονομική προέλαση με πρώτο φόντο τα ενεργειακά που επείγουν, ενώ η συνέχεια θα αφορά την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας και των οικονομιών της Ευρώπης. Με σφραγίδα αμερικανική.
Σε αυτό το γεωπολιτικό γίγνεσθαι, που διαμορφώνεται εδώ και καιρό σε μια σιωπηρή και όχι μόνο ανακατανομή ισχύος, έχουν καθοριστεί οι πρωταγωνιστές και οι κομπάρσοι. Σε αυτό, λοιπόν, το παιχνίδι η Ελλάδα και η Κύπρος ξεχωρίζουν. Πώς; Από νωρίς και λόγω της αδράνειάς τους, της πολιτικής ακινησίας και της φοβικής διαχείρισης των εξελίξεων, έχουν περιοριστεί σε ρόλο κομπάρσου. Ακολουθούν τους Αμερικάνους, οι οποίοι ειρήσθω εν παρόδω θεωρούν Αθήνα και Λευκωσία δεδομένους και χωρίς απαιτήσεις «στρατηγικούς εταίρους». Δεν ζητούν, αλλά δίνουν. Δεν διασφαλίζουν τα βασικά οι δυο χώρες, για να μην «σπάσει» η συνοχή της Ε.Ε. και κατηγορηθούν για φλερτ με τη Μόσχα!
Για τις ΗΠΑ, σε αυτή τη φάση το πρώτιστο είναι η αναθέρμανση των σχέσεων με την Άγκυρα, με την Ουάσινγκτον να είναι διατεθειμένη να δώσει δώρα στον Ερντογάν, ώστε να υπάρξει μια ολική επαναφορά του Τούρκου προέδρου στη «συμμαχία», στο δυτικό μαντρί. Παράλληλα, οι Αμερικανοί θέλουν διακαώς και προσπαθούν να τα βρουν εκ νέου Τουρκία και Ισραήλ. Πρόκειται για μια συνεργασία που σχετίζεται με τα ενεργειακά, δεν είναι όμως άσχετη με το παιχνίδι των ισορροπιών στην περιοχή.
Η Άγκυρα υποδέχεται θετικά τον νέο αυτόν ρόλο, που επιδίωξε έχοντας διευκόλυνση από όλους τους εμπλεκόμενους στο Ουκρανικό. Είναι σαφές πως ο Ερντογάν δεν θέλει να κρατάει μόνο το σχοινί των Αμερικανών. Οι δικοί του σχεδιασμοί, που συνδέονται και με τις εκλογές του 2023, αλλά και τα 100 χρόνια τουρκικού κράτους που θα γιορτασθούν την ίδια χρονιά, είναι –μεταξύ άλλων– να περιορίσει τις εξαρτήσεις της χώρας του από τρίτους, για να μπορεί να λειτουργήσει και ως αυτόνομος παίκτης. Αυτή η προσέγγιση δεν ενοχλεί κανέναν, φτάνει να θεωρείται η Τουρκία «κοντά» στη Δύση.
Η Τουρκία πέραν τούτων, έχει μια μόνιμη προσέγγιση: Όταν της ζητείται ρόλος, αξιώνει εξαρχής ανταλλάγματα, τα οποία αφορούν διάφορα ζητήματα, περιλαμβανομένων του Κυπριακού, την ενέργεια, τους εξοπλισμούς.
Οι Αμερικανοί, το βαθύ κράτος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που ήθελαν πάντα να κρατήσουν κοντά την Τουρκία, έκαναν κινήσεις με στόχο να δελεάσουν την κατοχική δύναμη.
Οι κινήσεις των παικτών
Είναι ξεκάθαρο πως αυτό που προέχει για τους Αμερικάνους είναι η απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο. Θεωρούν δε ότι αυτό μπορεί να γίνει με τη συνεργασία πρωτίστως Άγκυρας και Τελ Αβίβ, τοποθετώντας στην εικόνα την Αθήνα, τη Λευκωσία και το Κάιρο. Τη συνεργασία Τουρκίας και Ισραήλ, οι Αμερικάνοι την προσεγγίζουν και πέραν από τα ενεργειακά. Τώρα ειδικά με τη δυναμική επιστροφή τους στην περιοχή.
Τα αμερικανικά βήματα προσέγγισης με την Άγκυρα είναι πλέον συγκεκριμένα:
Πρώτο, ανακοινώθηκε πως οι Ουάσινγκτον και Άγκυρα εγκαινίασαν τον «Στρατηγικό Μηχανισμό» ΗΠΑ-Τουρκίας. Τούτο ανακοινώθηκε κατά την πρόσφατη επίσκεψη της υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Βικτώριας Νούλαντ στην Άγκυρα. Στο κοινό ανακοινωθέν που εξέδωσαν οι δυο κυβερνήσεις αναφέρεται πως «βάσει της δέσμευσης που ανέλαβαν οι πρόεδροι Τζο Μπάιντεν και Ταγίπ Ερντογάν κατά τη διάρκεια της συνάντησής τους στη Ρώμη τον Οκτώβριο 2021, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Τουρκία εγκαινίασαν τον Στρατηγικό Μηχανισμό ΗΠΑ-Τουρκίας στις 4 Απριλίου στην Άγκυρα».
Δεύτερο, το αίτημα Ερντογάν που διατυπώθηκε τον περασμένο Οκτώβριο μετά τη συνάντηση με τον πρόεδρο Μπάιντεν, για αγορά 40 μαχητικών F-16 Block 70 και εκσυγχρονισμό άλλων 80 που διαθέτει, φαίνεται να δρομολογείται. Επιστολή από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ημερομηνίας 17 Μαρτίου, τοποθετεί το θέμα και επίσημα. Στην επιστολή σημειώνεται μεταξύ άλλων πως: «Η (αμερικανική) κυβέρνηση πιστεύει ότι υπάρχουν ωστόσο επιτακτικά συμφέροντα ενότητας της συμμαχίας του ΝΑΤΟ, καθώς και τα συμφέροντα εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, οικονομικά και εμπορικά που συνδέονται με τους εμπορικούς και αμυντικούς δεσμούς των ΗΠΑ με την Τουρκία». Αν και στην επιστολή δεν αναφέρεται χρονοδιάγραμμα πώλησης, καθώς η μπάλα βρίσκεται στα πόδια του Κογκρέσου, είναι ένα πρώτο βήμα. Θα ακολουθήσουν κι άλλα.
Τρίτο, είναι προφανές πως οι νέοι σχεδιασμοί των ΗΠΑ και ΝΑΤΟ, που δρομολογήθηκαν πρωτίστως μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τοποθετούν την κατοχική Τουρκία, σε πρωταγωνιστικό ρόλο. Η ανάδειξη της Άγκυρας σε πρώτο βιολί και προκεχωρημένο φυλάκιο της Συμμαχίας, προσφέρει «συγχωροχάρτι» στην Άγκυρα για να μην εφαρμόσει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Αυτή η ανοχή, επειδή υπάρχει τουρκική μεσολάβηση στο ρωσοουκρανικό μέτωπο, σαφώς και αποθρασύνει την κατοχική δύναμη.
Είναι σαφές πως για τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. (η πλειοψηφία των κρατών-μελών), η κατοχική δύναμη θεωρείται «χρήσιμη» και «απαραίτητη» για τους σχεδιασμούς τους. Είναι γι’ αυτό που δεν ασχολούνται με αυτό που προβάλλεται από τη Λευκωσία και την Αθήνα, ότι η Άγκυρα αρνείται να εφαρμόσει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Δικαιολογούν τη στάση της αυτή με το γεγονός ότι, όπως υποστηρίζουν, έχει καλές σχέσεις και με τις δυο εμπόλεμες χώρες και μπορεί και μεσολαβεί!
Την ίδια ώρα, είναι σαφές πως σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, προφανώς και δεν είναι προτεραιότητα των Αμερικάνων, καθώς όλες οι κινήσεις τους γίνονται με επίκεντρο την Τουρκία. Η Λευκωσία, εξάλλου, αναλώνεται στα ΜΟΕ και στα διαδικαστικά χάνοντας το… δάσος και την ουσία.
Σημειώνεται συναφώς ότι κατά την επίσκεψη Νούλαντ στην Κύπρο, η Αμερικανίδα ισχυρή κυρία συζήτησε μεν το Κυπριακό, αλλά έθεσε ψηλά στην ατζέντα την ανάγκη απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο. Η Αμερικανίδα αξιωματούχος ανέφερε ότι οι ΗΠΑ προκρίνουν όπως βρεθεί τρόπος η Ανατολική Μεσόγειος να τροφοδοτεί με αέριο την Ευρώπη και ανέδειξε την ανάγκη για συνεργασία των χωρών της περιοχής. Έκανε λόγο, πάντως, μόνο για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και υγροποιημένο αέριο. Καμία αναφορά σε αγωγούς στέλνοντας στα αζήτητα τον East Med.
Οι εξελίξεις «τρέχουν», είναι ραγδαίες και αλλάζουν άρδην τα δεδομένα. Σε αυτό το νέο γίγνεσθαι είναι σαφές πως όποιος θέλει ρόλο τον διεκδικεί. Σε αυτόν τον τομέα, Ελλάδα και Κύπρος παραμένουν σε μια… ενεργητική αδράνεια. Κοντολογίς, ακολουθούν κατά πόδας τους άλλους, χωρίς δικές τους πρωτοβουλίες και στοχεύσεις.
Τα ρωσικά όπλα στην Κύπρο και μια αφελής συζήτηση με τους Αμερικάνους
Έγινε, όπως είναι γνωστό, βολιδοσκόπηση από τους Αμερικάνους σε χώρες της Ευρώπης, που διαθέτουν ρωσικά οπλικά συστήματα, για να δοθούν στην Ουκρανία. Αυτό στην Κύπρο δημιούργησε μείζον θέμα. Η Λευκωσία, που από καιρό λόγω των προβλημάτων με τα ανταλλακτικά ρωσικών συστημάτων, σκέφτεται την απορωσοποίηση της Εθνικής Φρουράς, θεώρησε πως θα ήταν ευκαιρία να ξεκινήσει αυτή η διαδικασία τώρα. Δηλαδή, να εξορισθούν τα ρωσικά όπλα και να αντικαθίστανται από νέα, αμερικανικά. Αυτή δεν ήταν η πρόθεση της Ουάσινγκτον και πρακτικά δεν μπορούσε να γίνει. Αυτό, όμως, δεν απέτρεψε τον πρόεδρο από το να καλέσει και να συζητήσει το θέμα με την Αμερικανίδα πρέσβη, όπως τουλάχιστον λένε ενημερωμένες πηγές. Η Ουάσινγκτον δεν έχει άρει πλήρως το εμπάργκο πώλησης όπλων προς την Κύπρο. Η πώληση προς το παρόν μπορεί να γίνει μόνο για μη φονικά όπλα. Την ίδια ώρα, τα συμβόλαια με τους Ρώσους δεν επιτρέπουν χωρίς συνεννόηση την αποστολή των όπλων σε τρίτες χώρες. Το σημαντικότερο όμως είναι πως εάν η Κύπρος έστελνε τον οπλισμό στην Ουκρανία, θα παρέμενε «γυμνή» αμυντικά. Έχοντας απέναντί της την κατοχική Τουρκία.
