Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950 η εισαγωγή στα ΑΕΙ ήταν απαγορευμένη χωρίς πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων (με εξαίρεση την ΑΣΟΟΕ και την Πάντειο). Με νομοθετικά διατάγματα του 1958 και του 1959 οι διορισμοί καθηγητών όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης προαπαιτούσαν πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων, πράγμα που σχεδόν εφαρμόστηκε μέχρι το 1974. Εάν σκεφτούμε ότι μέχρι το 2010 (δηλαδή περίπου 50 χρόνια μετά) η δημόσια υποχρεωτική εκπαίδευση είχε επεκταθεί σχεδόν στο σύνολο του πληθυσμού, ενώ η τριτοβάθμια είχε αναπτυχθεί τόσο στην εκπαιδευτική όσο και στην ερευνητική της διάσταση και η δυνατότητα πρόσβασης σε αυτήν εξασφαλιζόταν με αδιάβλητες πανελλαδικές εξετάσεις, δεν μπορεί παρά να είμαστε περήφανοι για αυτό το χαρακτηριστικό του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού. Αυτή είναι η μεγάλη εικόνα την οποία δεν πρέπει να αγνοούμε όταν συζητάμε για τα συστήματα εισαγωγής στα ΑΕΙ, για το «πόσο αγράμματοι είναι οι σημερινοί νέοι», για τους «φοιτητές του 5 ή του 3».
Εάν αφήσω προς στιγμή την ψύχραιμη συνολική οπτική και επιμείνω στα συναισθήματα, από τα παιδιά των πανελλαδικών του 2021 μόνο κάποια μπόρεσαν να καταθέσουν μηχανογραφικό δελτίο για την εισαγωγή στα ΑΕΙ. Ορισμένα δεν είχαν δικαίωμα με βάση τη βαθμολογία τους να καταθέσουν καθόλου, άλλα –τα πιο πολλά– μπορούσαν να δηλώσουν γύρω στα 10 τμήματα, και ορισμένα (λίγα) μπορούσαν να δηλώσουν όλα τα τμήματα. Δηλαδή, δεν τους δόθηκε το δικαίωμα καν να ελπίσουν, ακόμη κι αν δεν εισάγονταν. Είναι η ίδια γενιά που «απεγκλωβίστηκε» από το σχολείο από τον Μάρτιο του 2020 μέχρι τον Ιούνιο του 2021 και προετοιμάστηκε για τις εξετάσεις από την οθόνη του κινητού. Είναι η ίδια γενιά που δεν πήγε εκδρομές, που δεν θυμάται πώς τελείωσε το σχολείο, που δεν γνωρίζει εάν το πανεπιστήμιο θα τους υποδεχτεί σε αμφιθέατρα ή στην οθόνη. Σε αυτήν την τραυματισμένη γενιά επέλεξε η κυβέρνηση να εφαρμόσει την καταστροφική πολιτική της, γιατί είναι –πλην όλων των άλλων– και πολιτικά θρασύδειλη. Το άδειασμα της μνήμης, καθώς και η καταστροφή της ελπίδας είναι όπλα αυτεπίστροφα, όμως, και θα έρθει η στιγμή που οι παγκόσμιες ελίτ (και οι εγχώριοι αντιπρόσωποί τους) που διαχειρίζονται την πανδημία ως επιταχυντή των διαχωρισμών και των αποκλεισμών κάθε είδους, θα πληρώσουν για όσα έκαναν. Δεν υπάρχουν στην ιστορία ελίτ ή ηγεσίες που στήριξαν την ηγεμονία τους στον φόβο για πάντα.
Οι πανελλαδικές του 2021
Ανάμεσα στην συνολική οπτική και στα συναισθήματα, όμως, υπάρχει ο μεγάλος χώρος της πολιτικής και της αντιπαράθεσης. Τι συνέβη φέτος με τις εισαγωγικές στα πανεπιστήμια;
Σχεδόν 14.000 παιδιά (13.780) λιγότερα μπήκαν στα Πανεπιστήμια φέτος σε σχέση με πέρυσι, ενώ περίπου 40.000 παιδιά συνολικά έμειναν εκτός ΑΕΙ, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Παιδείας. Σύμφωνα με το υπουργείο, συνολικά 56.942 είναι οι νέοι φοιτητές στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση από τους 92.090 υποψήφιους, ενώ 8.594 υποψήφιοι εισήχθησαν στα δημόσια ΙΕΚ μέσω του παράλληλου μηχανογραφικού. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία, ο συνολικός αριθμός παιδιών που αποκλείστηκαν, φτάνει τις 40.000. Ειδικότερα, το υπουργείο αναφέρει ότι «ο συνολικός αριθμός των υποψηφίων για επιλογή ανήλθε σε 103.468, εκ των οποίων 84.946 υποψήφιοι με τις διαδικασίες των ΓΕΛ και 18.522 υποψήφιοι με τις διαδικασίες των ΕΠΑΛ. Συνολικά εισήχθησαν στα Πανεπιστήμια, στις Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδημίες, στην ΑΣΠΑΙΤΕ, στην ΑΣΤΕ, στις Στρατιωτικές και Αστυνομικές Σχολές και στις Ακαδημίες της Πυροσβεστικής, του Εμπορικού Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος 63.239 υποψήφιοι ΓΕΛ και ΕΠΑΛ». Από τις περίπου 79.000 κενές θέσεις εισακτέων καλύφθηκαν περίπου οι 63.000, κάτι που σημαίνει ότι σχεδόν 16.000 θέσεις έμειναν κενές και πολλά τμήματα μένουν χωρίς φοιτητές. Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως περισσότεροι από 22.000 υποψήφιοι των ΓΕΛ δεν έκαναν μηχανογραφικό εξαιτίας της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής, ενώ, πολλές ήταν και οι καταγγελίες για αποκλεισμό μαθητών από τη σχολή προτίμησής τους –και μάλιστα με υψηλές βαθμολογίες– εξαιτίας του συνδυασμού της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής και των ειδικών μαθημάτων (πηγή tvxs).
Η επιταγή του πρώτου ήδη μνημονίου για μείωση των δομών και του πληθυσμού της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κατά το ένα τρίτο, πραγματοποιήθηκε. Αυτόν τον στόχο πέτυχε η κυρία Κεραμέως στα κλειστά σχολεία και στα κλειστά πανεπιστήμια το 2020-2021 και γιαυτό την επιβραβεύει ο πρωθυπουργός
Με άλλα λόγια, η επιταγή του πρώτου ήδη μνημονίου για μείωση των δομών και του πληθυσμού της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κατά το ένα τρίτο, πραγματοποιήθηκε. Τον ίδιο στόχο προσπάθησε να πετύχει η κυβέρνηση του 2011 με το σχέδιο «Αθηνά» και απέτυχε, τον ίδιο στόχο προσπάθησε να πετύχει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το 2018 με την «ήπια» πρόταση για Σχολές με εισαγωγικές εξετάσεις και Σχολές «ελεύθερης πρόσβασης» και δεν πρόλαβε. Αυτόν τον στόχο πέτυχε η κυρία Κεραμέως στα κλειστά σχολεία και στα κλειστά πανεπιστήμια το 2020-2021 και γιαυτό την επιβραβεύει ο πρωθυπουργός παρά το ότι τα ποσοστά δημοτικότητάς της, ακόμη και ανάμεσα στους ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας, θυμίζουν θερμοκρασίες Νευροκοπίου. Στις παράπλευρες ωφέλειες της κυβέρνησης είναι η ενίσχυση της ιδιωτικής μεταλυκειακής εκπαίδευσης (κολλέγια, ΙΕΚ) που περιμένουν την πελατεία που έμεινε εκτός ΑΕΙ και βέβαια η κατ’ ουσία κατάργηση του άρθρου 16. Στις πολύ σημαντικές νίκες της κυβέρνησης είναι η εμπέδωση της καθυστερημένης αντίληψης «δεν είμαστε όλοι ίσοι». Υπ’ αυτή την έννοια η διαφήμιση των σπουδών της πρωθυπουργικής κόρης στο Yale δεν είναι κάτι από τα παλιά, που δεν πρέπει να συζητείται για να αποφευχθεί ο λαϊκισμός. Γνωρίζαμε όλοι πού σπουδάζουν οι πρωθυπουργικοί γόνοι. Η διαφήμιση όμως της προσωπικής ζωής της πρωθυπουργικής οικογένειας δηλώνει (ή καλύτερα διαδηλώνει) ότι την ίδια στιγμή που 40.000 παιδιά στην Ελλάδα πρέπει να αποκλειστούν από την ελπίδα, οι ελίτ αυτής της χώρας περιφέρονται στα αμερικανικά campus, μαζί με τους γόνους των ελίτ των υπόλοιπων τριτοκοσμικών χωρών. Bon pour l’ Orient!
Η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής και οι εισαγωγικές εξετάσεις-τζόγος
Η νίκη της κυβέρνησης έγινε, όμως, εφικτή με την σύμπραξη ή την ανοχή πολλών άλλων παραγόντων. Πρώτα-πρώτα των διοικήσεων των πανεπιστημίων που έσπευσαν να εφαρμόσουν ασμένως την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ), θεωρώντας ότι έτσι αποκτούν κύρος. Η ΕΒΕ είναι το σύστημα που μετατρέπει τις εισαγωγικές εξετάσεις σε τζόγο, απολύτως εξαρτημένο από τις διαθέσεις της εκάστοτε κυβέρνησης. Δεν είναι μια βάση γνώσεων (π.χ. 10), είναι μια βάση που εξαρτάται από τον μέσο όρο της επίδοσης του συνόλου των υποψηφίων (και γιαυτό τη μια χρονιά μπορεί να είναι 15 και την άλλη 6), ανάλογα με τη δυσκολία ή τη χειραγώγηση των θεμάτων των εξετάσεων ή ανάλογα με τη αυστηρότητα ή την επιείκεια ή τη χειραγώγηση της διόρθωσης των γραπτών, μέσα από άτυπες οδηγίες. Είναι απορίας άξιο γιατί οι Κεντρικές Επιτροπές Εξετάσεων δεν δημοσιοποιούν ποτέ τις απαντήσεις στα θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων, όταν αυτές ολοκληρωθούν και αφήνουν τα φροντιστήρια να επιτελούν αυτό το έργο!
Κατά δεύτερο λόγο, η νίκη της κυβέρνησης επιτεύχθηκε υπό την αιδήμονα σιωπή της αντιπολίτευσης, όταν κάτι μπορούσε να αλλάξει. Κατόπιν εορτής θυμήθηκε να καταγγείλει και να υποσχεθεί ως άλλος Μαυρογιαλούρος ότι το θέμα θα «τακτοποιηθεί» όταν γίνει κυβέρνηση. Η νίκη της κυβέρνησης διευκολύνθηκε, επίσης, από τις συνδικαλιστικές ηγεσίες των πανεπιστημιακών καθηγητών αλλά και των καθηγητών της δευτεροβάθμιας που επί ενάμιση χρόνο δεν διεκδίκησαν το άνοιγμα σχολείων και πανεπιστημίων. Όχι προβάλλοντας αιτήματα ζύμωσης και προπαγάνδας, αλλά προσφέροντας λύσεις (π.χ. βάρδιες στα σχολεία, εναλλαγή ακροατηρίων στα πανεπιστήμια) για να μείνουν ανοιχτές οι εκπαιδευτικές δομές, να επιστρέψει η ζωή. Νομίζω ότι μετά από τόση πείρα που αποκτήσαμε ζώντας στην πανδημία, θα μπορούσε η εκπαίδευση να είχε λειτουργήσει, όσο π.χ. ο τουρισμός! Ή και στο ήμισυ αυτού!
Η νέα γενιά έχει δικαιώματα στη ζωή και τη μόρφωση
Τα θέματα που μένουν ανοιχτά προς συζήτηση είναι πολλά: ποια εκπαίδευση χρειαζόμαστε, ποια η σχέση της τριτοβάθμιας με την εργασία και την έρευνα, τι σημαίνει μόρφωση για τη νέα γενιά. Όλα πλέον είναι επείγοντα και ανοιχτά στην κριτική. Η μόνη προϋπόθεση για να συμβάλουμε στην πρόοδο του τόπου είναι η οπτική γωνία υπό την οποία τα συζητάμε. Και αυτή δεν μπορεί παρά να είναι τα δικαιώματα της νέας γενιάς στη ζωή, τη μόρφωση, την εργασία και κυρίως τη δικαιοσύνη. Υπό αυτή την οπτική γωνία τίποτα θετικό δεν υπάρχει στην εκπαιδευτική πολιτική των αποκλεισμών, του φόβου και της απομόρφωσης. Στην εκπαιδευτική πολιτική της κυβέρνησης που θεωρεί τη χώρα ως οικόπεδο που διοικεί όταν επιστρέψει από τις χλωμές πανεπιστημιουπόλεις της Εσπερίας.
Ο «νοητός ήλιος της δικαιοσύνης» θα επιστρέψει στη χώρα του!
* Η Γιάννα Γιαννουλοπούλου είναι μέλος ΔΕΠ ΕΚΠΑ
